سرویس خارجی-

رهبران مالی، بورکینافاسو و نیجر، روز شنبه در پایتخت نیجر، با قرائت بیانیه‌ای خروج از جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا را اعلام و علیه امپریالیسم اعلام اتحاد کردند!

قاره کودتاخیز آفریقا این‌بار هم بستر کودتاهایی تازه شده است که به نظر می‌رسد تحولات آن فراتر از یک کودتا و به نوعی مقاومت علیه سلطه فرانسه، آمریکا و در کل، غرب است. کشور نیجر برای پنجمین‌بار از تاریخ استقلال خود، کودتای سیاسی از سوی ارتش خود را تجربه می‌کند. اما سؤال این است اتفاقات اخیر در نیجر آیا صرفاً یک کودتای سنتی است یا اقدامی سیاسی علیه امپریالیسم؟ به عبارتی درست‌تر تفاوت کودتای کنونی نیجر با رویدادهای پیشین چیست؟ البته شرایط موجود در نیجر صرفاً به ضرر دولت فرانسه نیست بلکه شرایط کشورهای غربی بخصوص آمریکا را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ کودتای مالی و بورکینافاسو و تمایل این کشورها برای همکاری با روسیه، موجب شد کشور نیجر اهمیت بیشتری برای آمریکا پیدا کند، به همین دلیل از نظر بسیاری از کارشناسان تحولات اخیر نیجر در حقیقت کودتایی علیه منافع واشنگتن هم محسوب می‌شود. این روند که بی‌ارتباط با تغییر قدرت در عرصه بین‌الملل نیست، نشان می‌دهد فضای جهان هر روز بر دولت‌های غربی دارای سابقه استعمارگری در این قاره و حتی جهان تنگ‌تر می‌شود.

در سال ۱۴۰۲ شاهد سالی پُرتب‌وتاب در قاره آفریقا بودیم. یکی از اصلی‌ترین رویدادهای سیاسی در چند کشور آفریقایی در یک سال اخیر، بروز کودتا بود. موج تلاش نظامیان برای در دست گرفتن کودتا، در طول سال ادامه داشت و آخرین مورد آن نیز تلاش برای کودتا در کشور آفریقایی چاد در اسفندماه سال ۱۴۰۲ بود. همچنین ناامنی و اعتراضات گسترده در سنگال، باعث شد برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری در این کشور به تعویق بیفتد و در بهمن‌ماه هم خیابان‌های سنگال، شاهد درگیری و خشونت بود. علاوه‌بر اینها، نیجر، بورکینافاسو، سودان، سومالی، گابن، اتیوپی، لیبی و مالی، با ناامنی و تنش جدی رو‌به‌رو شدند.

رهبران نظامی حاکم بر سه کشور آفریقایی مالی، بورکینافاسو و نیجر در نشست مشترک در شهر نیامی، پایتخت نیجر، ایجاد کنفدراسیون سه کشور ساحل صحرا را اعلام کردند. بر این اساس شنبه در اولین نشست مشترک از زمان به قدرت رسیدن نظامیان در سه کشور، بیانیه‌ای مشترک درباره توافق ایجاد کنفدراسیون ائتلاف کشورهای ساحل صحرا قرائت شد. به گزارش فارس به نقل از آناتولی، این نشست احتمالاً سرآغازی بر خروج کامل سه کشور از جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا (اکواس) خواهد بود که در ماه‌های اخیر رهبران این کشورها به آن اشاره کرده بودند. تلاش‌ها برای حل اختلاف با جامعه اقتصادی تا‌کنون مثمرثمر نبوده است. این نهاد آفریقایی بهمن سال گذشته نیجر را پس از وقوع کودتای نظامی تحریم کرد که بر اختلافات سه کشور با جامعه اقتصادی افزود.

در این نشست سرهنگ «عبدالرحمن تشیانی»، رهبر نظامی نیجر، «ابراهیم ترائوره»، رهبر نظامی بورکینافاسو و «آسمی گویتا»، از کشور مالی، نیز حضور داشتند. در نشست مذکور تشیانی اعلام کرد که رهبران سه کشور، نهادی را به جای اکواس ایجاد می‌کنند که «از کنترل قدرت‌های خارجی در امان باشد. انجمنی از صلح، همبستگی و رفاه بر اساس ارزش‌های آفریقایی.» ابراهیم ترائوره در شبکه اجتماعی ایکس (توئیتر سابق) درباره این دیدار گفت: «این نشست گامی تعیین‌کننده برای آینده منطقه ماست. ما به همراه یکدیگر پایه‌های استقلال واقعی خود را تحکیم خواهیم کرد، تضمینی برای صلح واقعی و توسعه پایدار از طریق ایجاد کنفدراسیون ائتلاف کشورهای ساحل صحرا (به وجود خواهیم آورد).» وی در ادامه گفت: «ائتلاف کشورهای ساحل صحرا مملو از پتانسیل طبیعی عظیمی است که در صورت بهره‌برداری درست، آینده بهتری را برای مردم نیجر، مالی و بروکینافاسو تضمین خواهد کرد». ترائوره در این نشست گفت: «این قاره از آتش امپریالیست عذاب کشیده است و هنوز هم رنج می‌برد. این امپریالیست‌ها تنها یک چیز در ذهن دارند: آفریقا امپراتوری برده‌هاست.»

به گزارش بی‌بی‌سی، از اهداف اصلی این ائتلاف همکاری‌های امنیتی است، با این وجود این کشورها به تقویت روابط اقتصادی به ویژه ایجاد واحد پولی مشترک نیز توجه دارند. جامعه اقتصادی کشورهای غرب آسیا یکشنبه نشست خود را با حضور رهبران کشورهای آفریقایی در آبوجا، پایتخت نیجریه آغاز خواهد کرد. انتظار می‌رود در این نشست راجع به اقدامات مالی، نیجر و بورکینافاسو گفت‌و‌گو شود و بیانیه‌ای نیز قرائت گردد. رهبران نظامی هر سه کشور آفریقایی طی چهار سال اخیر با کودتا به قدرت رسیدند و پس از کودتای نیجر، روابط سه کشور با جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا تیره‌وتار شد. تلاش برای استقلال بیشتر و دوری از کشورهای استعمارگر سابق از جمله دلایل به قدرت رسیدن نظامیان در این کشورها بوده است.

گفتنی است، مالی، بورکینافاسو و نیجر روی هم 72میلیون نفر جمعیت دارند. هر سه کشور مذکور در سال‌های اخیر نیروهای فرانسوی را از کشور اخراج کردند و همکاری‌های نظامی خود را با روسیه تقویت کردند. نیجر به حضور نیروهای آمریکایی و آلمانی نیز در این کشور پایان می‌دهد. علاوه‌بر این،‌ هر سه کشور از فعالیت گروهک‌های تروریستی مختلف رنج می‌برند.

موج جدید تظاهرات آفریقایی‌ها یا آفریقایی‌تبارها طی دو هفته اخیر علیه اروپایی‌ها و به طور خاص علیه فرانسه حتی در شهرهای فرانسوی پاریس، مارسی و... خود گواه روشنی است که چگونه این جنبش آفریقایی که حتی بعضی جریانات اجتماعی فرانسه و برخی کشورهای دیگر را نیز به خود جذب کرده است، می‌رود به یک خیزش سراسری ضد غرب در سطح آفریقا تبدیل شود، آفریقایی که به دلیل سابقه استعماری غرب به تدریج به شرق نیز تمایل پیدا کرده است.

یعنی به خوبی می‌بینیم با خیزش مردمی که در نیجر به راه افتاده و در دیگر کشورهای جهان و حتی در اروپا نیز طرفدارانی پیدا کرده، بعید نیست به زودی شاهد تغییرات جدیدی در اصلاح روند شکل‌گیری نظم جدید بین‌المللی باشیم و شاهد نظم جدیدی باشیم که بیشتر به شرق و آسیا گرایش دارد، چرا که دولت‌های قدرتمند آسیا اعم از چین، روسیه، ایران، هند و... هیچ سابقه استعماری در آفریقا نداشته‌اند. بنابراین بعید نیست این خیرش مردمی در کشور آفریقایی نیجر و حمایت جهانی از آن نتواند با افزایش خودآگاهی و اعتماد به نفس آفریقایی‌ها به یک رستاخیز آفریقایی تبدیل شده و حتی بعد جهانی نیز بگیرد. یعنی شاهد موج جدیدی از انقلاب‌های «الهیات رهایی‌بخش» به سبک «فرانتس فانون» در این قاره و حتی در جهان به سیاهی کشانده‌شده توسط غرب باشیم.