راهکارهایی برای مصرف بهینه برق و تقویت زیرساخت‌های توسعه انرژی-بخش دوم
رفع ناترازی انرژی با مدیریت مصرف و احـداث نیـروگاه تجدیدپذیـر
بهترین روش برای کاهش مصرف برق، خاموش کردن تجهیزات برقی در زمانی که به آنها نیاز نیست، استفاده مناسب و به اندازه از تجهیزات برقی پرمصرف مانند ماشین لباسشویی، ظرف‌شویی، مایکروفر، اتو، سشوار و غیره و استفاده از تجهیزات پرمصرف و پرکاربرد با رده انرژی مناسب خواهد بود. از سوی دیگر بنا به نظر متخصصان این حوزه تنظیم کولرهای گازی بر روز دمای آسایش یعنی در دمای ۲۴ درجه به بالا، راهکاری مؤثر در صرفه‌جویی است و اکثر متخصصان دمای ۲۴ درجه را دمای آسایش می‌دانند. علاوه‌بر این بنا به نظر متخصصان استفاده از لامپ‌های کم‌مصرف، تنظیم درجه کولر، رسیدگی و سرویس بموقع وسایل سرمایشی، می‌تواند صرفه‌جویی ۲۰ تا ۳۰ درصدی را به همراه داشته باشد.
مصطفی رجبی مشهدی، مدیرعامل توانیر از مدیریت بیش از ٦٠ درصد مصرف برق کشور به کمک کنتورهای هوشمند خبر می‌دهد که بیش از ٢ میلیون و ٤٠٠ هزار مشترک خانگی را تحت پوشش دارد.
وی متذکر می‌شود: «همواره نیازمند آن هستیم تا بهینه مصرف کنیم تا بتوانیم تقاضاهای جدید برق را در بخش مولد کشور تأمین کنیم.»
مدیرعامل توانیر درباره هدف راه‌اندازی پویش باانرژی خاطرنشان می‌کند: « این پویش مشترکان خانگی و تجاری را که بیش از ۸۰ درصد تعداد مشترکان کشور را تشکیل می‌دهند و ۵۰ درصد برق زمان اوج مصرف را این بخش‌ها مصرف می‌کنند، تشویق به کاهش مصرف می‌کند.»
الگوی مصرف برق تهرانی‌ها چقدر است؟
الگوی مصرف برق از موضوعات مهمی است که میزان آن برای نقاط مختلف کشور بسته به اقلیم متفاوت است. این الگو برای تمامی کشور در ماه‌های غیر گرم ۲۰۰ کیلووات‌ساعت و در ماه‌های گرم برای مناطق عادی که بیش از ۸۰ درصد مشترکین برق را شامل می‌شود ۳۰۰ کیلووات‌ساعت است، منطقه‌ای که تهران نیز جزو آن است.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دولت به نقل از وزارت نیرو (پاون)، استان تهران وسعتی حدود ۹۵۶‚ ۱۸ كیلومترمربع مساحت دارد و حداکثر و حداقل مطلق درجه حرارت تهران ۴۱ تا ۴۶ درجه سانتی‌گراد است. همچنین تهران در سال ۴۰ روز یخبندان دارد؛ از سوی دیگر آب‌وهوای تهران در مناطق کوهستانی شمال اندکی مرطوب و معتدل است و با گسترش رو به جنوب گرم و خشک می‌شود.
طبق این گزارش و با توجه به گستردگی جمعیت در این استان الگوی مصرف برق همیشه از موضوعات قابل توجه است. مقدار الگوی مصرف برای هر نقطه از کشور بسته به اقلیم آن متفاوت خواهد بود، الگوی مصرف برای تمامی کشور در ماه‌های غیر گرم ۲۰۰ کیلووات‌ساعت و در ماه‌های گرم برای مناطق عادی که بیش از ۸۰ درصد مشترکان برق را شامل می‌شود ۳۰۰ کیلووات‌ساعت است. از سوی دیگر با توجه به شرایط آب‌وهوایی حاکم بر شهر تهران این کلان‌شهر در دسته‌بندی عادی الگوی مصرف قرار می‌گیرد.
مصرف برق استان تهران برای یکی از گرم‌ترین روزهای سال گذشته با رکوردشکنی به نصاب تقریبی ۱۳ هزار مگاوات رسید. از طرفی گزارش‌های منتشر شده در سال قبل حاکی از آن بود که با اجرای طرح‌های مدیریت مصرف و مشارکت مشترکان ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ مگاوات میزان مصرف برق در بخش خانگی مدیریت شد. بررسی‌ها در این زمان نشان می‌دهد در فصل گرم سال قبل و برای نخستین‌بار در کشور میزان مصرف بخش صنعت از بخش خانگی پیشی گرفت و میزان مصرف برق صنایع ۲ درصد نسبت به بخش خانگی بیشتر شد.
بنابراین، گزارش تنظیم دمای کولرگازی بر روی ۲۴ درجه یکی از مهم‌ترین گام‌ها برای مدیریت مصرف و استفاده از دور کند کولرهای آبی نیز گام بسیار مهمی است که می‌تواند به مدیریت مصرف کمک کند. همچنین استفاده نکردن از وسایل پرمصرف در ساعت‌های اوج بار (از ساعت ۱۳ تا ۱۷) از دیگر راهکارهای رعایت الگو است. از طرفی بهتر است برای خریداری لوازم برقی، وسایلی انتخاب شود که رده برچسب انرژی آن در بالاترین حد قرار داشته باشد.
بیست و چهار برابر شدن قبوض برق برای این مشترکان
عبدالامیر یاقوتی، مدیرکل امور انرژی و مشتریان شرکت توانیر، استفاده از کولرگازی به جای کولر آبی در مناطق عادی و معتدل کشور را با افزایش ٣ برابری مصرف برق و افزایش ٨ برابری نرخ برق همراه دانسته که در مجموع مبلغ قبض برق مشترک خانگی را به ٢٤ برابر افزایش می‌دهد.
مدیرعامل شرکت توانیر از امکان صادرات برق ایران به اروپا از طریق ترکیه با مشارکت شرکت‌های بخش خصوصی فعال در بازارهای برق منطقه‌ای در ٨ ماه عادی سال خبر می‌دهد.
وی تعیین الگوی مصرف برق هر منطقه را بر اساس قانون و با تأکید بر حفظ رفاه اجتماعی و فرصت‌های مدیریت مصرف ذکر و تصریح می‌کند: «به طور معمول ٧٥ درصد مشترکان برق هر منطقه، نسبت به الگوی مصرف تعیین شده، برق کمتری مصرف می‌کنند.»
وی الگوی مصرف مناطق عادی در فصل گرم را ٣٠٠ کیلووات ساعت عنوان کرده و می‌افزاید: «هزینه برق مشترکان خانگی که از کولرهای آبی استفاده می‌کنند در هر دوره ٢ ماهه حدود ٨٠ هزار تومان است که در صورت جایگزینی کولر گازی، مصرف سرمایشی از ١٠٠ تا ١٢٠ کیلووات ساعت به بیش از ٧٠٠ کیلووات ساعت افزایش می‌یابد که با احتساب مصرف سایر لوازم برقی، مصرف دوره بیش از ٣ برابر افزایش و از ٣٠٠ کیلووات ساعت به حدود ٩٠٠ تا ١٢٠٠ کیلووات ساعت می‌رسد و مشترک باید بیش از ٢ میلیون تومان هزینه برق پرداخت کند.»
یاقوتی با اشاره به تقسیم‌بندی کشور به ٥ اقلیم آب و هوائی شامل مناطق گرم یک تا ٤ و مناطق عادی می‌گوید: «تقریباً ٨٠ درصد مشترکان خانگی در مناطق عادی و معتدل مانند شمال غرب و شمال شرق کشور ساکن هستند که استان‌های تهران، زنجان، قزوین، همدان و لرستان، اغلب مناطق استان کردستان و کرمانشاه همچنین بخش‌هایی از اصفهان را در بر می‌گیرد.»
نقش خانواده در اصلاح الگوی مصرف
بانوان از آنجا که نقش محوری در آموزش و اقتصاد خانواده دارند، می‌توانند بهترین ترویج‌دهنده فرهنگ مصرف بهینه برق باشند. فرزندان و سایر اعضای خانواده شیوه‌های صحیح و بجا مصرف کردن را از مادران فراگرفته و در زندگی فردی و اجتماعی خود به کار می‌برند؛ بنابراین افزایش آگاهی زنان و مادران از میزان مصرف و نحوه استفاده صحیح از وسایل خانگی و آموزش به دیگر اعضاى خانواده می‌تواند سطح فرهنگى و اجتماعى خانواده را بیش‌ازپیش افزایش داده و به مدیریت مصرف انرژی کمک بسزایی کنند.
محمد رسول تحفه، مدیر دفتر روابط عمومی شرکت توزیع نیروی برق استان فارس می‌گوید: «بیش از ۸۰ درصد مشترکان این شرکت را مشترکان بخش خانگی به خود اختصاص داده‌اند که بانوان به عنوان همسر، مادر و مدیر اقتصادی خانواده می‌توانند اثرگذاری بسیار مهمی در تغییر الگوی مصرف و نهادینه کردن فرهنگ مصرف بهینه در بین خانواده داشته باشند.»
وی با بیان اینکه این نهاد تربیتی نقش کلیدی در اصلاح الگوی مصرف و پرهیز از اسراف دارد، می‌افزاید: «فرزندان از ابتدا شیوه‌های درست مصرف کردن را از درون کانون خانواده می‌آموزند؛ بنابراین والدین به‌ویژه مادران می‌توانند با نشان‌دادن رفتار‌های صحیح از خود و الگوسازی صحیح در امر مصرف و پرهیز از مصرف‌گرایی مدیریت مصرف انرژی را به سایر اعضای خانواده آموزش دهند.»
مدیر دفتر روابط عمومی شرکت توزیع نیروی برق استان فارس، بر لزوم بهره‌مندی بانوان از آموزش‌های لازم در خصوص مصرف بهینه به‌ویژه مصرف برق تأکید کرده و بیان می‌دارد: «بانوان زمانی می‌توانند به عنوان مروجان و آموزش‌دهندگان مفاهیم مدیریت مصرف برق قلمداد شوند که خود از آموزش لازم برخوردار بوده و با روش‌های مدیریت مصرف برق آشنایی داشته باشند.»
وی تعداد مشترکان خانگی استان فارس را بیش از ۸۴۰ هزار مشترک اعلام کرده و می‌گوید: «بانوان به عنوان رکن مهم در جمع خانواده می‌توانند با رعایت یک سری اصول و راه کار‌های ساده، اما بسیار تأثیرگذار مانند: توجه به ساعات اوج بار ۱۱ صبح تا ۲۲ شب و موکول کردن استفاده از وسایل پر مصرف برقی نظیر: جاروبرقی، اتو، ماشین ظرف‌شویی و لباسشویی به ساعات ۱۰ شب تا ۱۰ صبح، دقت به برچسب انرژی روی لوازم برقی و نحوه انتخاب لوازم برقی در هنگام خرید، استفاده از دور کند کولرهای آبی و قرار دادن درجه کولرهای گازی بر روی دمای آسایش یعنی ۲۴ درجه، خاموش کردن لامپ‌های اضافی، استفاده حداکثری از روشنایی طبیعی روز نقش محوری در مدیریت مصرف برق و کاهش هزینه‌های خانوار داشته و مشمول پاداش صرفه‌جویی طرح تشویقی وزارت نیرو شوند.»
احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر برای صنایع
دولت سیزدهم نیز با توجه به ناترازی ۱۵ هزار مگاواتی به‌درستی توسعه این بخش را با برخی راهکار‌ها مورد توجه قرار داد که از مهم‌ترین اقدامات می‌توان به اجرای ماده ۱۶ قانون جهش تولید دانش‌بنیان و همچنین راه‌اندازی تابلو سبزها در بورس انرژی اشاره کرد؛ دو اقدامی که در یک راستا قرار دارند و به خرید برق از طریق صنایع از بورس با قیمت‌های جذاب شده‌اند؛ اتفاقی که نوعی جاذبه برای سرمایه‌گذاری در توسعه تجدیدپذیر‌ها به همراه داشته و گفته می‌شود با قیمت‌های کنونی دوران بازگشت سرمایه به حدود سه سال می‌رسد که همین موضوع الزام ورود صنایع به احداث نیروگاه را ضروری می‌کند؛ با وجود این، امروزه موانعی همچون عدم تخصیص بموقع ارز و میزان اندک آن به دلیل قرارنگرفتن تجهیزات تجدیدپذیر‌ها در گروه ماشین‌آلات بخش تولید شرایط را برای فعالان این صنعت پیچیده کرده و از سوی دیگر فقدان همکاری بانک‌ها و همچنین صندوق توسعه ملی در پرداخت تسهیلات نیز مزید بر علت شده تا چرخ این صنعت به‌کندی بچرخد؛ بنابراین اگرچه محرک‌های قابل‌توجهی برای سرمایه‌گذاری در تجدیدپذیر‌ها ایجاد شده است، اما موانع توسعه نیز کم نیستند و لازم است باتوجه‌به اهمیت مسئله ناترازی، دولت هر چه سریع‌تر برای رفع موانع اقدام کند.
در همین مورد امیر طالبی طرقبه مدیرعامل شرکت تولید نیروی برق سبز بینالود می‌گوید: «اگرچه در دولت سیزدهم ضرورت توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر بیشتر مورد توجه قرار گرفت، اما پیش‌تر و در برنامه ششم توسعه هم قرار بود پنج هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر احداث شود و ادارات دولتی ۲۰ درصد از برق مورد نیازشان را از محل انرژی‌های تجدیدپذیر تأمین کنند که البته محقق نشد.» وی ضمن اشاره به این مطلب، می‌افزاید: «از جمله مهم‌ترین اقدامات سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر می‌توان به اجرای ماده ۱۶ قانون جهش تولید دانش‌بنیان و ماده ۱۲ رفع موانع تولید، فروش برق به رمزارزها، صادرات برق، سوق دادن کشاورزان به تولید انرژی‌های تجدیدپذیر و از همه مهم‌تر راه‌اندازی تابلو سبزها در بورس اشاره کرد، اما واقعیت این است که با وجود این مشوق‌ها و الگو‌های پیشران احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر در بخش اجرا از سرعت لازم برخوردار نبوده است.»
وی در پایان خاطرنشان می‌کند: «برای توسعه تجدیدپذیر‌ها باید در دو بخش اقدامات مقتضی صورت گیرد؛ یک بخش مربوط به فرهنگ‌سازی در مصرف برق، توسعه تجدیدپذیر‌ها و سرمایه‌گذاری صنایع در احداث نیروگاه‌هاست و بخش دیگر این است که باید قوانینی تدوین شود که احداث نیروگاه تجدیدپذیر را به‌عنوان یک تکلیف تعیین کنند و به نظر من باید ماده ۱۶ قانون جهش تولید دانش‌بنیان به این صورت بود که صنایع را ملزم و مکلف به تأمین پنج درصد انرژی مصرفی از محل احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر می‌کرد، نه اینکه راه‌های دیگری مانند جریمه یا خرید از نیروگاه‌ها را پیش پای صنایع قرار دهد؛ در حال حاضر بر اساس آمار توانیر دو درصد مردم، ۱۴ درصد برق خانگی مصرف می‌کنند و این افراد هزینه‌های بالایی نیز به خاطر این مصرف بالا پرداخت می‌کنند، اما از آنجا که این درآمد‌های وزارت نیرو صرف هزینه‌های حقوق و دستمزد و شرکت‌داری دولت می‌شود، رشد نیروگاه‌ها را به همراه ندارد و به نظر من به جای دریافت این هزینه‌های سنگین از پرمصرف‌ها، باید تکلیف می‌شد که انرژی مورد نیازشان را از منابع تجدیدپذیر تأمین کنند. من عقیده دارم قوانین و مشوق‌های مطلوبی در حوزه تجدیدپذیر‌ها وضع شده، اما نیازمند حمایت و پیگیری است؛ به طور نمونه حمایت بانک‌ها یا ایجاد فضائی برای حضور سرمایه‌گذاران خارجی با ارائه تضامین دولتی که بخش عمده آن خارج از وزارت نیرو است، می‌تواند در توسعه تجدیدپذیر‌ها و کاهش ناترازی برق کشور بسیار راهگشا باشد.»