راهکارهایی برای مصرف بهینه برق و تقویت زیرساخت‌های توسعه انرژی- بخش نخست
هر ایرانی یک مدیر الگوی مصرف بهینه در خــانه و اجتــماع
گالیا توانگر
الگوی مصرف برق در ماه‌های غیر گرم در کل کشور ۲۰۰ کیلووات‌ساعت و در ماه‌های گرم برای مناطق عادی کشور ۳۰۰ کیلووات‌ساعت است. این در حالی است که الگوی مصرف برای ماه‌های گرم مناطق گرمسیر ۱ کشور ۳۰۰۰ کیلووات‌ساعت، مناطق گرمسیر ۲ کشور ۲۰۰۰ کیلووات‌ساعت، مناطق گرمسیر ۳ کشور ۱۰۰۰ کیلووات‌ساعت و مناطق گرمسیر ۴ کشور ۴۰۰ کیلووات‌ساعت بوده و با توجه به ابلاغیه‌های توانیر الگوی فوق در ماه‌های گرم سال می‌تواند متفاوت باشد.
طی سال‌های اخیر و بر اساس سیاست‌های وزارت نیرو در دولت سیزدهم، در صورت کاهش مصرف در ماه‌های گرم نسبت به دوره مشابه سال قبل به میزان کاهش مصرف نسبت به الگوی مصرف یا مصرف دوره مشابه سال قبل پاداش صرفه‌جویی به مشترکان پرداخت میشود. همچنین برای مصارف بالا در ساعات اوج مصرف اعمال تعرفه‌های پلکانی پیش‌بینی شده است. بدین ترتیب که برای مشترکان پر‌مصرف ضرایب قبوض برق به‌صورت پلکانی محاسبه شده و ممکن است ضریب آن از ۱.۵ تا ۳.۵ نیز برسد.
حضور فعال زنان در رعایت الگوی مصرف بهینه
در راستای سیاست‌های تشویقی وزارت نیرو برای مدیریت مصرف برق در سال جاری امسال و به‌تازگی از پویش «باانرژی» رونمایی شده است، پویشی که در صورت صرفه‌جویی ۱۵ درصدی در طی ۲۱ هفته مشترکان خانگی مشمول دریافت ۸۰ میلیون فقره جایزه از خودرو گرفته تا لوازم برقی کم‌مصرف، دوچرخه، بسته‌های اینترنتی و... می‌شوند.
بر این اساس چنان‌که در ماه‌های غیر گرم سال به طور صحیح از تجهیزاتی مانند یخچال، فریزر، روشنایی استفاده شود، بی‌شک الگوی مصرف رعایت خواهد شد، این در حالی است که استفاده از کولرگازی در مناطق غیر گرم کشور سبب افزایش مصرف و تخطی از الگو میشود.
بنابراین، بهتر است مشترکان برق هنگام خرید لوازم برقی دقت کنند که تجهیزات برقی دارای برچسب و علامت استاندارد باشند. تجهیزاتی همچون، یخچال، فریزر، لامپ و... که مصرف برق آنها در شبانه‌روز زیاد است، در صورت داشتن برچسب انرژی با رده‌های A و بالاتر، تأثیر بسزایی در مدیریت مصرف برق خواهد داشت.
مریم نوروزی یک فرهنگی و یکی از افرادی که سعی کرده با اپلیکیشن باانرژی بهره‌مند شود، به گزارشگر کیهان می‌گوید: «من این اپلیکیشن را نصب کردم تا در پویش باانرژی سهیم باشم؛ البته نه فقط به‌خاطر جوایز نفیسش، بلکه به‌خاطر احساس مسئولیت شهروندی و مشارکت در توسعه چرخ‌های اقتصادی کشورم.»
وی در ادامه درباره نقش زنان در اصلاح الگوی مصرف خانوار و استفاده بهینه از برق می‌افزاید: «زنان با كسب آگاهی‌های لازم در مورد نحوه مصرف قادر خواهند بود كه هزینه‌های یك جامعه را كنترل کنند و باعث ارتقای سطح مدیریت بهره‌وری ملی شوند، كه این امر از طریق بهینه‌سازی مصرف در خانواده حاصل میشود.
زنان باید در رابطه با نحوه درست مصرف كردن توجیه شوند و آموزش ببینند؛ چرا كه این امر منجر به صرفه‌جویی در جامعه و خانواده میشود. هر اندازه دانش، آگاهی و حساسیت زنان بیشتر شود و درک اقتصادی بیشتری در این زمینه بیابند، نسبت به طریقه مصرف حساس می‌شوند. وی با گلایه می‌گوید: «اپلیکیشن‌های مصرف بهینه و پویش‌هایی نظیر باانرژی بسیار بجا و درست طراحی و به کار گرفته شده‌اند، اما نباید فرهنگ‌سازی و آموزش درست و دقیق کار با این برنامه‌ها را به آحاد جامعه فراموش کرد. همین چندی قبل یکی از آشنایان خیلی راغب بود که در پویش باانرژی شرکت کند. برنامه را روی گوشی‌اش نصب کرد، اما در برنامه خواسته شده بود که هر بار عکس قبل و بعد کنتور گرفته شود و فلان کار و بهمان کار صورت پذیرد. این فرد همچون درست آموزش ندیده بود، به گمانش کار بسیار سخت و چالشی آمد و منصرف شد.»
ترویج انرژی خورشیدی ضرورتی اجتناب‌ناپذیر
چرا ایران برای استفاده از انرژی خورشیدی مناسب است؟ در ایران وجود مساحت‌های بسیار زیادی که هیچ استفاده خاصی هم از آنها نمی‌شود، می‌تواند یک پتانسیل داخلی عظیم برای راه‌اندازی نیروگاه‌های برق خورشیدی باشد. تابش خورشید در سرتاسر ایران به‌قدری خوب و قوی است که می‌توان گفت که شهری در این کشور نیست که استعداد خورشیدی شدن را نداشته باشد.
در تمام نقاط این کشور مکان‌های مناسب و عالی وجود دارد که می‌توان با تجهیز آنها به سیستم‌های خورشیدی، برق آن منطقه را تا سهم زیادی خورشیدی نمود. این یعنی یک خودکفایی بی‌نهایت عالی. پنل‌های خورشیدی با قرارگیری در برابر نور خورشید، با زاویه مناسب، بدون آنکه نیاز به سوخت، توربین و ژنراتور وجود داشته باشد تولید برق می‌کنند و نیروگاه‌های بسیار کم‌دردسرتر، پاک‌تر و با کنترل ساده‌تر نسبت به نیروگاه‌های برق سنتی هستند.
شاید تصور کنید که شهرهای شمالی کشور که هوای ابری و بارانی‌تری دارند، نمی‌توانند در این حوزه موفق عمل کنند؛ اما نکته جالب این است که در کشورهای اروپایی بسیار فعال و موفقی مانند آلمان که در حوزه برق خورشید حرف‌های زیادی برای گفتن دارند، تابش آفتاب از شهرهای کم تابش ما کمتر بوده و این می‌تواند تلنگری بزرگ برای ما باشد.
همچنین میانگین رطوبت در این کشور نسبت به اکثر شهرهای ایران بالاتر است و همین رطوبت به‌تنهائی عاملی برای کاهش راندمان پنل‌های خورشیدی است. پس محدودیتی وجود ندارد به جز در ذهن ما!
امین حسنی‌زاده، کارشناس انرژی پاک به گزارشگر کیهان درباره محاسن بهره‌مندی از انرژی خورشیدی توضیح می‌دهد: «مزایا: تجدیدپذیر است، آلودگی ندارد که از آن به انرژی پاک یاد میشود. اگر در کویر ایران کلاً پنل خورشیدی کار بگذارند، ایران می‌تواند کل برق جهان را تأمین کند.
ویژگی‌های مثبتش به‌طورکلی پنج مورد است: استفاده از آن آلاینده ندارد. در همه جای‌جای زمین قابل‌دسترسی است. انرژی تجدیدپذیر محسوب میشود. بدون نیاز به ژنراتور با استفاده از سلول‌های خورشیدی به پرکاربردی‌ترین انرژی یعنی برق تبدیل میشود. به جز تبدیل برق استفاده‌های مستقیم مثل استفاده در سیستم‌های گرمایشی دارد.»
وی در ادامه به معایب بهره‌مندی از انرژی خورشیدی اشاره کرده و می‌گوید: «تنها 20 درصد انرژی در صفحه‌های خورشیدی را می‌توان ذخیره کرد. مساحت نیروگاه‌های خورشیدی خیلی زیاد است. در کشورهای نزدیک قطب شمال و جنوب، زیاد نمی‌توان استفاده کرد.
هزینه نصب پنل‌های خورشیدی زیاد است. در شب نمی‌توان از آن استفاده کرد. برخی کشورها که روزهای آفتابی کمی دارند، چندان قابل استفاده نیست.»
این کارشناس انرژی پاک در ادامه متذکر میشود: «اگرچه وقتی به انرژی خورشیدی فکر می‌کنیم، انرژی پاک به ذهنمان می‌آید، لازم به ذکر است که نصب پنل‌های خورشیدی نیز با آلودگی همراه است. هنگامی که پنل‌های خورشیدی منتقل و نصب می‌شوند، تمایل به انتشار گازهای گلخانه‌ای دارند. علاوه‌بر این، برخی از مواد مورد استفاده در سامانه‌های فتوولتاییک سمی هستند، بنابراین می‌تواند به طور غیرمستقیم بر محیط‌زیست تأثیر بگذارد. هر پدیده‌ای که در اثر تابش نور بدون استفاده از مکانیزم‌های محرک مکانیکی الکتریسیته تولید کند، پدیده فتوولتاییک گفته شده و عاملی که این فرآیند را به‌وجود می‌آورد، سلول خورشیدی نام دارد.»
وی در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «اگر به معنای نسبی دیده شود و با منابع فعلی مقایسه شود، آلودگی ایجاد شده توسط پنل‌های خورشیدی تا حدودی کمتر است. برخی از معایب دیگر مانند هزینه‌های بالا و وابستگی به آب وهوا باعث ایجاد شک و تردید میشود، اما کاهش صورت‌حساب‌های برق، یارانه‌های دولت و هزینه‌های پایین تعمیر و نگهداری آن معایب را جبران می‌کند.
هرچه سرمایه‌گذاری‌های بیشتری در جهت توسعه راه‌حل‌های نوآورانه برای جذب انرژی خورشیدی صورت می‌گیرد، ما به‌احتمال زیاد می‌توانیم از این منبع انرژی به طور کارآمدتری استفاده کنیم. با وجود انتقادات و ضایعات سمی که این صفحات خورشیدی تولید می‌کنند، ما این واقعیت را می‌دانیم که انرژی خورشیدی یک منبع بسیار بهینه‌تر از سوخت‌های فسیلی است.»
تبدیل مصرف درست انرژی به دغدغه اجتماعی
محمد خدادادی بهلولی، مجری طرح پویش باانرژی توضیح می‌دهد: «طرح پویش باانرژی که با هدف کاهش ١٥ درصدی مصرف برق برنامه‌ریزی شده است.»
وی می‌افزاید: «استقبال از پویش باانرژی در مدت‌زمان محدود آغاز شده شیب افزایشی ١٠ برابری داشته است، اما همچنان مشارکت و توجه جدی‌تر هموطنان را بیشتر طلب می‌کند.»
خدادادی با بیان اینکه در خصوص انرژی توجه اجتماعی را در این زمینه نیاز داریم، ادامه می‌دهد: «زمانی که وسایل سرمایشی وارد مدار می‌شوند، ٤٠ درصد مصرف برق کشور را به خود اختصاص می‌دهند که معادل کل نیروگاه‌های منصوبه در کشورهای همسایه شمالی است.»
وی اظهار می‌دارد: «ظرفیت نصب شده نیروگاه‌های حرارتی کشوری مانند پاکستان با ١٢٠ میلیون نفر جمعیت که اقلیم گرم‌تری نسبت به ایران دارد از مصرف برق وسایل سرمایشی ایران کمتر است.»
خدادادی می‌گوید: «شدت مصرف انرژی ایران دوبرابر میانگین دنیاست که به معنی درست مصرف نکردن انرژی در ایران توسط همه گروه‌های مصرفی است. باید امکان تأمین برق همه اقشار وجود داشته باشد؛ چرا که در دنیای مدرن امروزی زندگی بدون برق امکان‌پذیر نیست و از سوی دیگر تا حد امکان برق از سوی مصارف غیرمولد بدون کاهش رفاه به سمت فعالیت‌های مولد سوق داده شود.»
وی اضافه می‌کند: «جهت‌گیری در صنعت برق توجه به توسعه تجدیدپذیر‌ها در کنار بهینه‌سازی مصرف است، اما نباید ایجاد فرهنگ درست مصرف‌کردن برق را فراموش کنیم.»
تخصیص برق صرفه‌جویی شده به بخش‌های مولد
برق صرفه‌جویی شده در اختیار بخش‌های مولد کشور قرار می‌گیرد. محسن ذبیحی معاون هماهنگی توزیع شرکت توانیر هدف صنعت برق از اجرای «پویش باانرژی» را فرهنگ‌سازی صرفه‌جویی و مصرف بهینه برق در کشور عنوان کرد که ضمن تأمین رفاه نسبی جامعه، فرصت بیشتری برای رونق تولید در اختیار بخش‌های مولد جامعه همچون صنایع و کشاورزی قرار می‌گیرد.
معاون هماهنگی توزیع شرکت توانیر «باانرژی» را از مهم‌ترین پویش‌های صرفه‌جویی برق عنوان می‌کند که از ١٥ اردیبهشت امسال آغاز شده و تا پایان شهریور (در مناطق گرمسیر تا ١٥ مهر ماه) ادامه دارد.
وی تصریح می‌کند: «با بهره‌گیری از این پویش تلاش داریم با آگاهی‌بخشی به مردم بدون کاهش رفاه نسبی، حداقل ١٥ درصد از مصرف برق بخش‌های خانگی و تجاری را کاهش داده و برق صرفه‌جویی شده را در اختیار بخش‌های مولد کشور قرار دهیم.»
ذبیحی با اشاره به پیش‌بینی جوایز نفیس صرفه‌جویی در این پویش از اختصاص ٣٠٠ دستگاه خودروی ایرانی تمام‌اتوماتیک شامل دنا پلاس، تارا و پژو ٢٠٧ به برندگان پویش از طریق کسب امتیاز و قرعه‌کشی خبر داد که علاوه‌برآن میلیون‌ها جایزه ارزشمند دیگر مانند لوازم خانگی و دیجیتال به طور مستمر بابت صرفه‌جویی در مصرف برق اهدا میشود.
معاون هماهنگی توزیع توانیر تأکید دارد: «مشترکان می‌توانند با نصب برنامه کاربردی «باانرژی» با روش‌های صحیح استفاده از لوازم برقی خانگی آشنا شوند و ضمن ملاحظه میزان مصرف و هزینه قبض برق، با بارگذاری تصویر شمارشگر کنتور در این برنامه، امتیاز کسب کنند و از جوایز ارزشمند آن بهره‌مند شوند.»
وی توضیح می‌دهد: «مشترکان همراه اول می‌توانند علاوه‌بر نصب برنامه کاربردی فوق از طریق تماس با شماره ٩٩٩٧٥ و سایر مشترکان از طریق تماس با شماره ٠٩١٢٩٩٩٧٥ از اطلاعات لازم در این خصوص مطلع شوند.»