سرویس اقتصادی -

با قرارداد گازی ایران و روسیه، افزون بر تأمین امنیت انرژی ایران و کشورهای همسایه، منافع اقتصادی بزرگی برای هر دو کشور حاصل خواهد شد.

به گزارش کیهان، با تلاش دیپلماسی انرژی در دولت شهید رئیسی توافق انتقال گاز روسیه به ایران به ثمر نشست و این رویداد اوج اقتدار دیپلماسی انرژی بود که بین شرکت گازپروم روسیه و شرکت ملی گاز ایران امضا شد و دستاوردهای بزرگی برای هر دو کشور خواهد داشت.

مهم‌ترین دستاورد این توافق‌نامه را می‌توان جهش بزرگ در سهم ایران از تجارت گازی جهان دانست. ایران و روسیه 60 درصد ذخایر گازی کشور را به خود اختصاص داده‌اند، در حوزه نفت بیش از شش میدان نفتی کشور از سوی شرکت‌های روس به بهره‌برداری رسیده و تولید روزانه بیش از ۲۵۰ هزار بشکه نفت، از عایدی این قراردادهای توسعه میدان‌های نفتی با کشور روسیه است.

در حوزه صادرات محصولات پتروشیمی و کاتالیست‌ها، دانش‌بنیان‌ها و تجهیزات نیز گام‌های همکاری مؤثری نیز با شرکت‌های روسی برداشته شده است.

ضمن اینکه با زیرساخت و خطوط لوله انتقال گاز موجود، ظرفیت انتقال روزانه یک‌میلیارد و ۲۰۰ میلیون مترمکعب گاز در کشور وجود دارد. با قرارداد گازی ایران و روسیه، افزون بر تأمین امنیت انرژی ایران و کشورهای همسایه، منافع اقتصادی بزرگی برای هر دو کشور حاصل خواهد شد.

 اهمیت و نقش دارندگان گاز در بازار انرژی

کشورهای جمهوری اسلامی ایران و روسیه به ترتیب دومین و نخستین دارنده ذخایر گاز طبیعی جهان به شمار می‌روند که در مجموع 70 تریلیون متر مکعب و معادل 37 درصد از ذخایر گاز طبیعی جهان را در اختیار دارند. این دو کشور همچنین از نظر تولید گاز طبیعی نیز در مجموع 21 درصد از تولید جهانی را در ید خود دارند.

از این ذخایر یک نتیجه گیری مشهود است و آن اینکه هرچند دو کشور در دستیابی به بازارهای گاز طبیعی، رقیب به شمار می‌روند اما در شرایط موجود، همکاری این دو کشور، ضمن تأمین منافع اقتصادی دو طرف، می‌تواند آینده بازار گاز جهانی را تحت تاثیر قرار دهد. 

اولین گام در مسیر عینیت بخشی به این همکاری با امضای توافق‌نامه انتقال گاز روسیه از طریق ایران در روزهای گذشته میان مقامات دو کشور برداشته شد. 

با شدت یافتن توجهات جهانی به کاهش انتشار کربن و تمرکز کشورها بر اجرای اهداف برنامه گذار انرژی، گاز طبیعی به عنوان یک سوخت کم کربن در فرآیند گذار انرژی در کوتاه و میان مدت مورد توجه جهانی قرار گرفته است.

 این به معنای تمدید اهمیت و نقش دارندگان جهانی این منبع انرژی در زنجیره تأمین انرژی جهانی حداقل تا افق 2050 است.

اروپا به عنوان یکی از مناطق مصرف‌کننده گاز طبیعی، به دلیل محدودیت تولید داخلی، وابستگی بالایی به واردات گاز طبیعی داشته که عمدتا از روسیه وارد می‌شده است. 

اما وقوع درگیری میان روسیه و اوکراین و حمایت اروپا از اوکراین به قطع روابط انرژی کشورهای این منطقه با روسیه منجر شد.

تصمیمی که نه تنها کشورهای اروپایی را با مشکلات متعددی در تأمین منابع جایگزین عرضه رو‌به‌رو نمود، بلکه روسیه را نیز با چالش یافتن بازارهای جدید رو‌به‌رو کرد.

فرصت ورود ایران به بازار گاز جهان

در شرایط موجود جهانی یک پرسش مهم مطرح است: جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک کشور دارنده ذخایر و تولیدکننده بزرگ گاز طبیعی چه رویکردی را در راستای حداکثرسازی منافع ملی باید اتخاذ نماید؟ پاسخ به این سؤال مستلزم تحلیل و شناخت شرایط موجود کشور از لحاظ سیاسی و اقتصادی است. 

خروج روسیه از بازارگاز اروپا فرصت ورود ایران به این بازار بزرگ را فراهم کرده است که از قضا شرکت‌های بزرگ اروپایی توان فنی و مالی توسعه منابع گازی ایران را نیز دارا هستند. 

در این مسیر البته یک مشکل بزرگ به نام تحریم‌های غرب علیه ایران وجود دارد. همراهی شرکت‌های بزرگ اروپایی با تحریم‌های آمریکا علیه صنعت نفت ایران در دهه گذشته، اعتماد ایران را به این شرکتها به‌طور جدی خدشه‌دار کرده است.

از این جهت به نظر نمی‌رسد ایران تمایلی به اعطای نقش به این شرکت‌ها در یکی از مهم‌ترین کشورهای دارنده ذخایر جهانی گاز طبیعی، حداقل تا زمانی که مشکلات سیاسی به‌طور ریشه‌ای برطرف نشده باشند، داشته باشد.

از منظر اقتصادی، توجه به این واقعیت اجتناب ناپذیر است که هر چند ایران با تکیه بر توان داخل و همکاری کشورهای همسو در دهه گذشته توانسته است صنعت گاز طبیعی خود را به میزان قابل توجهی توسعه دهد، اما محدودیت در جذب منابع مالی بین‌المللی ناشی از تحریم‌ها روند توسعه این صنعت را با تأخیر مواجه کرده است. به‌طوری که تولید گاز تنها در تعقیب تأمین نیازهای داخل بوده است و فرصت نقش‌آفرینی بین‌المللی نداشته است.

 از طرفی، دورنمای رفع تحریم‌ها با توجه به تحولات سیاسی ایالات متحده در سال جاری، حداقل در کوتاه مدت چندان روشن به نظر نمی‌رسد و لازم است جمهوری اسلامی ایران به عنوان سیاست مقابله، به فکر منابع جایگزین تأمین مالی و تکنولوژیک باشد.

جایگزین تأمین مالی و تکنولوژیک هم علاوه‌بر منافع اقتصادی می‌تواند به عنوان یک اهرم چانه‌زنی سیاسی هم کاربرد داشته باشد.

 استفاده از توان مالی و فنی شرکت‌های روسی

با توجه به شرایط حاکم بر تعاملات گازی جهان، مناسب‌ترین رویکرد در کوتاه مدت، میان مدت و حتی بلندمدت، استقبال از تمایل روسیه به عنوان صادرکننده بزرگ گاز طبیعی به همکاری با جمهوری اسلامی ایران است.

 دو شرط مهم

استقبال از تمایل روسیه و همکاری گازی با این کشور از دو جهت قابل بررسی است: نخست آنکه این همکاری نباید به از دست رفتن بازارهای فعلی و آتی صادراتی گاز ایران و جایگزینی گاز روسیه در این بازارها منجر شود.

 جمهوری اسلامی ایران چنانچه می‌خواهد به مرکز تبادل گاز طبیعی منطقه تبدیل شود لازم است سهم بازار خود را در کشورهای همسایه حفظ و در بلندمدت افزایش دهد.

موضوع مهم دوم آنکه همکاری با روسیه باید به جذب منابع مالی روسیه، استفاده از توان فنی شرکت‌های روسی در توسعه صنعت گاز کشور و افزایش توان تولیدی و صادراتی ایران در زمینه گاز طبیعی (خط لوله و LNG) منتهی شود.

تغییر قطب اقتصادی جهان به سوی آسیا و پیش‌بینی بازارهای روبه رشد گاز طبیعی در این منطقه (چین، هند، پاکستان جنوب شرق آسیا و...) فرصت بی‌نظیری را برای ایجاد اتحاد در طرف عرضه انرژی به‌ویژه تولیدکنندگان گاز طبیعی، باتوجه به مزیت‌های زیست محیطی و اقتصادی آن، فراهم کرده است.

جمهوری اسلامی ایران با توجه به موقعیت استراتژیک و برخورداری از منابع عظیم گاز طبیعی، از توانایی بالایی برای ایفای نقش در زنجیره تأمین پایدار انرژی منطقه‌ای و جهانی برخوردار است و شرایط جهانی فرصت مناسبی را برای تقویت جبهه عرضه فراهم کرده است. فرصتی که امضای توافق‌نامه میان ایران و روسیه در توسعه همکاری‌های گازی نقطه آغازین آن قلمداد می‌شود.