همان‌گونه که بارها در خصوص تبلیغات و موضوعات مرتبط به «بلاگری» طی یادداشت های مختلف در همین ستون اشاره شده است؛ عدم درک صحیح از اصول واقعی تبلیغ و سوق پیدا کردن به سمت شهرت باعث شده که شبکه های اجتماعی و در راس آنها «اینستاگرام» تبدیل به محیطی بی‌حد و حصر برای افرادی شود که اساس شیوه تبلیغی خود را به جلوه‌های غیر‌اخلاقی خارج از عرف پیوند زده‌اند که اگر تا همین چند سال پیش یکی از همین اقدامات، علنی و آشکارا صورت می‌گرفت فرد مرتکب از فرط خجالت در انظار عموم ظاهر نمی‌شد که هیچ! بلکه شاید محیط زندگی خود را نیز تغییر می‌داد و  از چارچوب هویتی سابق خود خارج می‌شد تا بتواند به شکل عرف معمول زندگی اجتماعی داشته باشد؛ اما چه شد؟ و چگونه فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی قبح هرگونه رفتار و گفتاری را فرو ریخته‌اند که شرم از هرگونه دیده شدن و یا هرگونه گفتاری در بین تعدادی از کاربران فروکش کرده و به جای آن شعله‌های ضد اخلاقی زبانه می‌کشد؟

پاسخ به این سؤال را هر مخاطب می تواند به سادگی در دو موضوع «فرهنگ» و «هویت»جست‌وجو کند که این دو در بستر شبکه‌های اجتماعی و در دایره ارتباطات چگونه تحت تاثیر قرار گرفته‌اند و مورد استحاله واقع شده‌اند.

با وجود اینکه نظریه های مختلف فرهنگی و ارتباطات می‌توانند به تناسب نیاز زمان و اشکال مختلف فرهنگی و ارتباطات میان فرهنگی همانند همه نظریه‌های علمی تغییرپذیر و توسعه‌پذیر باشند و به روز رسانی شوند؛ اما! موضوعات اثبات شده‌ای چون فرهنگ و ارتباطات استوار بر پایه لایه‌های هویتی هستند که ذیل بعضی از نظریه‌ها وجه نمایان‌تری به خود می‌گیرند و این وجه برساخته شده را می‌توان در نوع کنش و فعالیت‌های شبکه‌های اجتماعی نیز جست‌وجو کرد که عمق و طول و عرض رفتار اجتماعی و گرایش‌های موجود هر جامعه‌ای را به خوبی تجسم عینی می‌بخشد.

به این معنا که کاربران شبکه‌های اجتماعی با آشنایی نسبی که از سایر فرهنگ‌ها به دست می‌آورند و با اتکال به تشخیص نهایی تقطیع شده خود، از قبال اطلاعات تقطیع شده در فضای مجازی به بیگانگی هویتی می‌رسند و لایه‌های مختلف هویتی خود را لحظه به لحظه بیشتر در معرض فراموشی و حتی انکار خود قرار می‌دهند.

منظور از لایه‌های هویتی، چهار لایه(شخصی، اجرایی،ارتباطی و اجتماعی) است که هر کدام از این چهار لایه کارکرد موثر خود را در فضای مجازی دارا هستند و هر کدام به تناسب فرد و فعالیت صورت گرفته توسط فرد، تاثیر لازم را از فضای مجازی دریافت می‌کنند و بیان کننده جایگاه هویتی هر فرد محسوب می‌شوند که گاهی مطابقت با یکدیگر نیز دارند و گاهی بر ضد هم ظاهر شده و نقض یکدیگر را در مواجه با پدیده‌های بیرونی آشکار می‌کنند؛ اما در مجموع در هم تنیده و پیوسته به هم هستند و شکلی از هویت یک فرد را به سایرین اثابت می‌کنند.

لایه شخصی، به موضوعات «خود» هر کس و هر فرد می‌پردازد که فرد دارای هویت در این لایه با خود مواجه است و به شناخت از احساسات و تصورات نسبت به خود دست می یابد که در تقابل با عوامل غیر خود، این شناخت و احساسات و تصورات صورت و شکلی از رفتار و یا گفتار را ایجاد می‌کند.

لایه اجرائی، به عنوان عملکرد محسوب می‌گردد و فرد دارای هویت از این لایه به عنوان جایگاه هویتی برای خود استفاده می‌کند که عموما در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی این لایه تحت تاثیر قرار می‌گیرد و لایه اول شخصی را نیز متاثر از خود می‌کند.

لایه ارتباطی، در این لایه از هویت، ارتباط و اقسام آن، شکل دهنده شناختی فرد به سایرین هستند که هر فرد به تناسب نوع ارتباطات خود که وابسته به موارد بسیار زیادی از موضوعات فرهنگی، محیطی،موروثی و روانی و ... است خود را در بین دیگران به شکل فیزیکی و معنوی منتشر می‌کند تا به عنوان یک شخص و یک فرد شناخته شود.

لایه اجتماعی، همانگونه که از نام این لایه مشخص است بعد از شکل‌گیری ارتباطات که مبتنی بر لایه هویتی ارتباطی است به وجود می‌آید و روی سخن ما نیز بیشتر در همین لایه اجتماعی متمرکز است که همان گونه که همه ما به شناخت از فضای مجازی رسیدیم، بستر شبکه‌های اجتماعی با پیوند خوردن افراد از جوامع مختلف و فرهنگ‌های مختلف شکل گرفته که هر فرد در عین آنکه می‌پندارد در فردیت به سر می‌برد؛ اما بخشی از اجتماعی را شکل داده است که در زمان مناسب باید به تحولات موجود آن شبکه‌های اجتماعی واکنش داشته باشد و ای بسا که این واکنش بعد بیرونی نیز به خود می‌گیرد و تبدیل به رفتار و یا روایتی می‌شود که جریان زندگی حقیقی را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد.

تاثیر پذیری از شبکه اجتماعی مبتنی بر لایه اجتماعی هویتی، دگرگونی و تغییر هویتی را به همراه دارد که دقیقا این نقطه، نقطه مورد هدف برای تهاجم نرم و عملیات روانی است و فرد در این لایه هویتی با انجام قیاس خود با دیگری و یا دیگران در قالب گروه یا شبکه دست به تغییر خود و یا هویت ماقبل خود می زند.

با شرح آنچه که بیان شد درمی‌یابیم که رفتار به هویت متصل است و  از اساس هویت یک ماهیت سیال و پیچیده‌ای است که در لایه‌های شناخته‌شده خود می‌تواند هر لحظه در کالبد تن یک فرد خالق شخصیت  بیرونی جدیدتر نسبت به لحظه‌های قبل‌تر باشد.

ما به ازای مصداقی این استدلال را شاید بتوان در چگونگی خلق نقاشی معروف شام آخر و شخصیت‌های آن جستجو کرد که لئوناردو داوینچی برای صورت بخشی به چهره حضرت مسیح(ع) و یهودا در فاصله زمانی کوتاهی از یک نفر برای دو شخصیت نقاشی به عنوان مدل استفاده می‌کند.

مخاطب جوان و یا کم دانش نسبت به موضوع هویت در بستر فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی تحت تاثیر بمب باران اطلاعاتی که نه! بلکه باید گفت بمب باران هیجانی بر مبنای تفاوت‌های هویتی و فرهنگی است که بطور دائم خود را در معرض قیاس و قضاوت قرار می‌دهد و در نهایت پس از مقاومت‌های اولیه به رغم میل یا با رضایت تن به هم رنگ شدن با فضای مجازی می‌دهد و پیشینه هویتی و اعتقادی خود را به وادی فراموشی و یا انکار می‌‌سپارد.

نقش «مذاکره هویتی» شکل گرفته بر مبنای داده‌های محتوایی موجود در شبکه‌های اجتماعی که اساسا یک مذاکره پنهان و ناخود آگاه می‌باشد؛ در این زمینه بسیار مهم و تاثیرگذار است که چگونگی تاثیر این نوع مذاکره بر فرآیند تغییر شخصیت و هویت افراد  را به فرصتی دیگر در همین ستون موکول کرده و نظریه‌های پیرامونی آن را بررسی می‌کنیم.