تألیفات آیت‌الله آقازاده

از آیت‌الله آقازاده علاوه ‌بر خدمات اجتماعی گسترده آثار علمی ارزشمندی نیز برجای مانده است، از آن جمله:

«القضاء والشهادات» و «مبحث الالفاظ» و «حاشیه بر کفایه الاصول» را می‌توان نام برد. 

شاگردان آیت‌الله آقازاده 

آیت‌الله آقازاده در امر تدریس و پرورش شاگردان برجسته، همانند سیاست و مدیریت اجتماعی از موقعیت بسیار ممتازی برخوردار بود. می‌توان گفت برجسته‌ترین چهره‌های علمی خراسان در اواخر حاکمیت قاجار و اوایل سلطنت رضاخان، همه از علم آموختگان مکتب فقهی و سیاسی او بودند. همانند: 

1- شیخ مجتبی قزوینی خراسانی1

2-  شیخ ‌هاشم قزوینی:2 وى از استاد اجازه اجتهاد دریافت نمود.

3- آقا شیخ ‌هادى کدکنی که در شانزده سالگی، براى ادامه تحصیل راهی مشهد مقدس شد

4- میرزا حسن بجنوردی معروف به ادیب بجنوردی و صاحب منتهی الاصول و القواعد الفقهیه

5- شیخ محمد علی کاظمی خراسانی صاحب فوائد الاصول 

6- شیخ فاضل قفقازی که آیت‌الله شیخ محمد فاضل لنکرانی فرزند ایشان بود.

7 -سید صدرالدین جزایری که همزمان با حضور آیت‌الله آقازاده، به مشهد رفت و از درس‌های ایشان بهره برد

8- حاج آقا بزرگ اشرفی

9- حاج شیخ محمد حسین بختیاری که در سال 1327 دانشکده علوم معقول و منقول مشهد را تاسیس کرد و دعوت دانشکده را برای تدریس اصول پذیرفت. تا بهمن 1349 به تدریس ادامه داد و از آن پس راهنمای دوره فوق لیسانس از منابع عمده فقه و اصول برای دانشجویان بود. کتاب اصول المختار، ترجمه «جوابات مسائل اهل میافارقین» از سید مرتضی و ترجمه «اسرار الصلوه» شهید ثانی از آثار اوست

10- آیت‌الله حاج سید جواد حسینی خامنه‌ای والد مقام معظم رهبری که همزمان از چند درس میرزای نایینی و سید ابوالحسن اصفهانی بهره برد 

11- میرزا مهدی حکیم فرزند حاج آقا بزرگ حکیم

12- شیخ حسینعلی راشد تربتی 

13- آیت‌الله حاج شیخ مجتبی قزوینی 

14- آیت‌الله حاج شیخ‌ هاشم قزوینی

15- میرزا احمد مدرس یزدی

16- آیت‌الله شیخ کاظم دامغانی 

17- شیخ غلامحسین محامی بادکوبه‌ای

18- شیخ علی توحیدی بسطانی

19- شیخ عباسعلی اسلامی 

به روایت حضرت امام خمینی

حضرت امام خمینی رحمهًْ‌الله علیه در طی سخنرانی‌ها و بیانات مختلف‌شان، چندین بار از آیت‌الله آقازاده یاد کرده و درباره مبارزات ایشان سخن گفته‌اند. حضرت امام در سال 1357 در جمع دانشجویان فرمودند:

«از این طرف (رضا خان) با روحانیون آن کرد که نمی‌توانم براى شما تشریح کنم که این با علماى اسلام چه کرد؟ و خصوصاً با آنهائی که یک نحوه مؤثریتی داشتند. مثل مثلاً مرحوم مدرس... و گروه‌هایی از علما (را) از بلاد آوردند تهران و مثلاً مرحوم آقازاده را که یک شخص بسیار نافذى در خراسان بود، ایشان را اسیر کردند و آوردند به تهران، شخصی که به او می‌گفتند «سلطان خراسان»، آوردندش به تهران من خودم ایشان را دیدم که در یک منزلی که آنجا تحت نظر بود، بیرون یک صندلی گذاشته بودند براى این که مثلاً کسالت داشت آنجا نشسته بود و این را براى من نقل کرده‌اند که ایشان را با سر برهنه (بدون عمامه) و چند تا سرباز و سپاهی همراه او می‌بردندش براى عدلیه آن وقت، براى این که محاکمه‌اش کنند، با همین وضع، پیاده توى خیابان ایشان را مى بردند که در آنجا مثلاً دادستانى او را استنطاق کند...»3

امام در جای دیگر درباره آیت‌الله آقازاده فرموده‌اند:

« مرحوم آقازاده یکی از علمائی بود که درجه یک آنجا (مشهد) بود. من خودم می‌دیدم که ایشان در گوشه یک جایی یک منزل داشتند، این طور رو به خیابان بود، تنها آنجا نشسته بود مأمورها هم مواظبش، کسی نمی‌توانست با ایشان تماس بگیرد.»4

و همچنین در یک سخنرانی دیگر نیز این‌گونه درباره آیت‌الله آقازاده فرموده اند: «علماى مشهد همه را اسیر کردند، آوردند تهران. یکی از بزرگ‌ترین علماى آنجا را در همین تهران من خودم این را دیدم ـ که توى یک خیابانی که اجازه داشت تا این‌جا بیاید از خانه‌اش بیرون، با شب کلاه نشسته بود و مردم می‌آمدند می‌رفتند خیلی‌ها نمی‌شناختند، بعضی هم می‌شناختند، جرأت نمی‌کردند سلام بکنند به او و همین را که از علماى درجه یک مشهد بود، مرحوم آقازاده بزرگ که از علماى درجه یک بزرگ بود با پاسبان توى خیابان می‌بردندش محاکمه. آخرش هم کشتند.»5

پانوشت‌ها:

1- شرح زندگانى شیخ مجتبى قزوینى ر.ک.به: گلشن ابرار، ج 3، ص 592.

2- شرح زندگانى شیخ‌هاشم قزوینى، ر.ک.به: همان، ج 6.

3- صحیفه نور، ج 4، ص 47

4- همان، ج 9، ص 400.

5- همان، ج 17، ص 154.