آیت‌الله فاضل لنکرانی دبیر وقت شورای مدیریّت حوزه‌ علمیّه‌ قم و از اعضای خبرگان، چند روز پس از انتخاب آیت‌الله خامنه‌ای درباره‌ علمیّت ایشان گفت:‌ «درمورد مجتهد بودن آیت‌الله خامنه‌ای... اوّل [اینکه] شخص امام درجه اجتهاد و صلاحیّت آقای خامنه‌ای را به انحاء مختلف تأیید کرده بودند و از طرفی گرچه مسائل انقلاب مجال بحث را به ایشان نداده است، ولی من خودم به یاد دارم که ایشان بیست سال پیش درس مکاسب و کفایه می‌گفتند و صاحب‌نظر و مجتهدی مسلّم می‌باشند و ثانیاً در مجلس خبرگان ده‌ها مجتهد مسلّم اجتهاد ایشان را تأیید کرده‌اند.».1

آقای اسدالله ایمانی، درباره‌ علّت رأیشان به رهبری آیت‌الله خامنه‌ای به ویژگی صبر و استقامت ایشان اشاره می‌کند:‌ «نکته‌ای که ما از آیات قرآن استفاده می‌کنیم این است که امامت به دنبال صبر و استقامت است. 

یعنی تا پایداری و استقامت نباشد مقام رهبری و امامت برعهده کسی گذاشته نمی‌شود. ما استقامت ایشان را در عرصه‌های مختلف قبل از رسیدن به این مقام والا شاهد بودیم. 

حضورشان در دورانی که بنی‌صدر و مجموعه‌ او بودند و ایشان در شورای‌عالی انقلاب حضور داشتند؛ برخوردهای مناسب و شایسته و محور قرار دادن امام در همه‌ مقاطع؛ مسئله‌ برخورد با گروهک‌ها و منافقین که نتیجه برخورد دائمی ایشان با گروهک‌ها همان انفجاری بود که در مسجد اباذر روز ششم تیر اتّفاق افتاد. تمام کارهایی که ایشان داشتند به این شکل بود. در مسئله‌ حضورشان در جبهه شاهد بودیم ایشان چه حرکتی داشتند. حتّی یک بار در اواخر اعلام فرمودند «من عازم جبهه هستم و دیگر برنمی‌گردم تا موقعی که وضعیّت جبهه‌ها تثبیت شود و روشن شود». 

به دنبالش روحانیّت و ائمّه‌ جمعه و علمای بلاد راه افتادند و آمدند و مستقر شدند و با این حرکت اوضاع و احوال جبهه بعد از فترتی که پیش آمده بود اصلاح و جبران شد. 

از همه اینها مهم‌تر صبر و بردباری بر ناملایمات و ناراحتی‌هایی بود که دوستان به‌ظاهر دوست در دوران ریاست‌جمهوری ایشان برایشان به‌وجود آورده بودند و ایشان برای اسلام و برای امام و برای رسیدن به آرمان بلند شهدا تحمّل می‌کردند. ما این تحمّل را در عرصه‌های مختلف شاهد بودیم.»2

در لحظات پایانی اجلاسیّه‌ چهارده خرداد 68 خبرگان، صدای اذان مغرب در فضای مجلس پیچیده بود. 

آقای عبدالجواد غرویان درباره‌ این دقایق می‌گوید: «وقتی بود که تقریباً اذان مغرب شروع شده بود. همه‌ ما خوشحال شدیم و صلوات فرستادیم که جناب آقای خامنه‌ای رأی آورده بود. 

درها را که باز کردند دیدیم جمعیّتی سالن‌ها را پر کرده‌اند و همه دارند‌ گریه می‌کنند. شب رحلت امام بود. 

یکی نشسته بود، یکی سر به دیوار گذاشته بود... تا درها باز شد، بعضی‌ها آمدند جلو پرسیدند آخرش چه شد؟ بعد گفتیم که جناب آیت‌الله خامنه‌ای مشخّص شد به‌عنوان رهبری. خیلی از افراد [را] ما دیدیم همان‌جا به سجده افتادند، سجده‌ شکر کردند...».3

آقای حائری شیرازی نقل می‌کند که پس از انتخاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به همراه آقای جنّتی برای سرسلامتی دادن به حاج احمد آقا خمینی فرزند امام راحل به جماران می‌روند و وقتی به حاج احمد می‌گویند که خبرگان به حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رأی دادند، حاج احمد می‌گوید: «قلب امام را شاد کردید.».4

آیت‌الله خامنه‌ای صبح دوشنبه پانزده خردادماه به بیت امام(قدّس‌سرّه) رفته و رحلت حضرت امام را به حاج احمد خمینی و خانواده‌ امام(قدّس‌سرّه) تسلیت گفتند: 

«شما یادگار عزیز امام هستید.میزان محبّت و علاقه‌ امام به جنابعالی را می‌دانیم و از زبان خود ایشان مکرّر شنیدیم که می‌گفتند شما را عزیزترین اشخاص می‌دانند. 

ما، هم به‌خاطر شخص خودتان و هم به‌خاطر احترام به روح بزرگ رهبر عزیز و عظیممان، شما را بسیار عزیز و گرامی می‌داریم و یادگار عزیز و یگانه‌ حضرت امام (رضوان‌الله‌تعالی‌علیه) به‌حساب می‌آوریم و از خداوند برای شما صبر آرزو می‌کنیم.».5 

حاج احمد خمینی نیز در این دیدار انتخاب آیت‌الله خامنه‌ای را تسکین‌دهنده‌ غم رحلت امام دانست و خطاب به ایشان گفت: «خداوند شما را برای ما نگه دارد. 

دیروز که حضرتعالی از طرف خبرگان انتخاب شدید و رهبری همه‌ ما را به عهده گرفتید، این واقعه برایمان تسکین بسیار خوبی بوده است. 

ما صمیمانه خدمت شما هستیم و عاشقانه حاضریم هر کاری داشته باشید انجام دهیم. 

بحمدالله دشمنان ما کور شدند و دیدند پس از چند ساعت این مملکت رهبر پیدا کرد و رهبری مثل شما. ما به فتوای امام شما را ولیّ خودمان می‌دانیم و لحظه‌ای از تأیید و تکریم و سایر چیزهایی که وظیفه‌ ما است کوتاهی نخواهیم کرد.».6

حاج‌احمدآقا همان روز نامه‌ای رسمی و سرگشاده نیز خطاب به آیت‌الله خامنه‌ای نگاشت:‌ 

بسمه‌تعالی

رهبر عزیز جمهوری اسلامی ایران

حضرت آیت‌الله آقای حاج سیّدعلی خامنه‌ای(دامت‌برکاته)

با عرض سلام و اظهار ارادت، انتخاب شایسته و بسیار خداپسندانه‌ حضرتعالی باعث شادی تمامی دوستداران اسلام و انقلاب اسلامی در جهان گردید. 

حضرتعالی از چهره‌های درخشان انقلاب اسلامی ایران بوده و همیشه مورد تأیید و تکریم امام عزیزمان بوده‌اید. حضرت امام بارها از جنابعالی به‌عنوان مجتهد مسلّم و نیز بهترین فرد برای رهبری نظام اسلامی‌مان نام می‌بردند. من و تمامی اعضای بیت حضرت امام از حضرات آیات خبرگان محترم صمیمانه تشکّر می‌نماییم؛ چرا که معتقدیم روح امام عزیزمان از این انتخاب شاد و آرام شده است. من بار دیگر چون برادری کوچک اوامر آن ولیّ‌فقیه را بر خود لازم‌الاجرا می‌دانم.

احمد خمینی

۱۵/۳/۶۸‌(7)

در روزهای پس از تعیین حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به رهبری، چند تن از اعضای خبرگان با مردم و رسانه‌ها سخن گفتند و فرآیند تعیین رهبری در اجلاسیّه‌ چهارده خرداد را تشریح کردند. 

اعضای خبرگان هرچند در جلسه‌ چهارده خرداد مصلحت را در این دانستند اعلام عمومی نکنند که قرار است پس از بازنگری قانون اساسی، انطباق رهبر منتخب با شرایط جدید رهبری را بررسی کرده و مجدّداً رأی‌گیری کنند، امّا خبر این تصمیم به بیرون درز کرده و حتّی رسانه‌های خارجی مطّلع شده 

بودند. 

به نحوی که در کنفرانس مطبوعاتی روز هجده خرداد ۱۳۶۸ آقای ‌هاشمی رفسنجانی نایب‌رئیس‌ مجلس خبرگان رهبری، خبرنگار روزنامه‌ آمریکایی واشنگتن‌پست از وی سؤال کرد:‌ «آیا انتخاب آقای خامنه‌ای موقّت است یا دائمی» و‌ هاشمی پاسخ داد:‌ «مجلس خبرگان هنگامی که ایشان را انتخاب کرد، رهبری‌شان را به‌طور موقّت اعلام 

نکردند. قانون اساسی هم که اصلاح شد، اگر ایشان منطبق با شرایط جدید قانون اساسی باشند، که هستند، کارشان را ادامه خواهند داد.».8 

در ‌همین‌باره، آقای سیّدعلی‌محمّد دستغیب به روزنامه‌ کیهان گفت که قرار است پس از بازنگری قانون اساسی، خبرگان نظر خود را درباره‌ رهبری اعلام کند که به احتمال قوی همان حضرت آیت‌الله خامنه‌ای است: «خبرگان در افرادی که مطرح شدند،‌ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای را واجد شرایط [تشخیص داد]‌ و به او رأی مثبت داد و درحقیقت او را به‌عنوان کسی که فقیه عادل دارای بینش سیاسی و اجتماعی است و شجاع و مدیر و مدبّر است به مردم معرّفی کرد تا درمورد بازنگری قانون اساسی تصمیم گرفته شود... پس از آن خبرگان نظریّه‌ خود را که به احتمال قوی همان حضرت آیت‌الله خامنه‌ای باشد، بگوید.».9

آقای ملکوتی در گفت‌وگو با کیهان جمع‌بندی اکثریّت خبرگان درباره‌ شرط مرجعیّت در اصل ۱۰۷ را تشریح کرد و گفت:‌ «مقصود از مرجعیّت در نظر خبرگان اهلیّت مرجعیّت است؛ یعنی کسی که اهلیّت استنباط و استخراج حکم از ادلّه‌ معتبر را داشته باشد و چون آیت‌الله خامنه‌ای این قدرت و توانایی را داشت و نیز دیگر شرایط رهبری از جمله مدیریّت، تدبّر، شجاعت و آگاهی و علم به مسائل و مقتضیات روز را داشت، و با در نظر گرفتن نظر مساعد امام به ایشان که شواهد آن موجود است، مجلس خبرگان ایشان را به مقام رهبری انتخاب کرد. چون اکثریّت مجلس خبرگان خود مجتهدی عالم هستند، لذا این انتخاب بر اساس دلایل و ادلّه‌ محکم و روشن بوده است.».10 

آقای احسان‌بخش به روایت چگونگی بیان نظر امام(قدّس‌سرّه) درباره‌ آیت‌الله خامنه‌ای پرداخت: «در این جلسه ابتدا رهبری به‌صورت شورایی سه نفری و پنج نفری مطرح شد که پس از سخنان موافق و مخالف به رأی گذاشته شد و رد 

گردید. 

سپس بحث پیرامون انتخاب شخصی برای رهبری جمهوری اسلامی مطرح گردید که در این زمان یکی از آقایان در مجلس با صدای بلند خطاب به آقای ‌هاشمی رفسنجانی گفت «چرا آن چیزی که می‌دانید شهادت نمی‌دهید؟». 

ایشان در ادامه گفت که سه نفر،‌ آقایان ‌هاشمی، موسوی اردبیلی و حاج احمد خمینی شهادت دادند که امام نظر داشتند آیت‌الله خامنه‌ای رهبر شوند و اضافه کرد:‌ «با این سه شهادت ما به این نتیجه رسیدیم که اگر آقای خامنه‌ای مجتهد نبود، امام نمی‌فرمود که ایشان برای رهبری شایسته است و برای ما استدلال شد که ایشان قدرت اجتهاد و استنباط را دارند... با انتخاب آیت‌الله خامنه‌ای به سمت رهبری جمهوری اسلامی دنیا شوکّه شد و ما متوجّه شدیم که عموم مردم که در خطّ امام هستند، از این انتخاب خوشحال شدند.».11 

آقای امینیان در بیان دلیل انتخاب خبرگان، ویژگی‌های آیت‌الله خامنه‌ای و عنایت مخصوص امام(قدّس‌سرّه) به ایشان را ذکر کرد:‌ «آیت‌الله خامنه‌ای علاوه ‌بر شایستگی ذاتی از نظر علم، فقاهت، تقوا، جهان‌شناسی، قاطعیّت، بینش سیاسی، مبارزات انقلابی، مناعت طبع، صلابت نفس، جامعیّت مکارم و محاسن، داشتن اندیشه‌های پرمحتوای مذهبی، قدرت بیان، نیروی قوی تحلیل‌های سیاسی و اجتماعی، سوابق بسیار روشن و مثبت، مورد عنایت مخصوص حضرت امام(رضوان‌الله‌تعالی‌علیه) بوده که در موارد و مناسبات خاصّی به آن اشاره فرمودند.».12

آقای مروّج نیز در بیان دلایل تعیین آیت‌الله خامنه‌ای از سوی خبرگان گفت:‌ «با توجّه ‌به اینکه آیت‌الله خامنه‌ای شخصی است مدیر،‌ مدبّر،‌ آگاه به مسائل، برخوردار از فعّالیّت و اجتهاد، مقبول بودن در نزد علمای حوزه‌ علمیّه‌ قم و مشهد، داشتن سابقه‌ مبارزاتی درخشان، مساعد بودن نظر حضرت امام به ایشان طبق شواهد موجود و شجاعت نفسانی... 

خبرگان علی‌رغم عدم تمایل شخص آیت‌الله خامنه‌ای، نامبرده را با اکثریّت آراء به رهبری جمهوری اسلامی ایران انتخاب [کرد]. کسانی که در این انتخاب رأی منفی دادند با آقای خامنه‌ای مخالف نبودند، بلکه آنان طرفدار شورایی بودن رهبری بودند.».13

آقای یوسف صانعی از اعضای مجلس خبرگان که بیستم خردادماه به ‌مناسبت شب هفتم رحلت امام خمینی(قدّس‌سرّه) در حرم مطهّر حضرت معصومه(سلام‌الله‌علیها) سخن می‌گفت، درباره حکم شرعی اطاعت از آیت‌الله خامنه‌ای متذکّر شد: «من به‌عنوان یک مسئله‌ شرعی می‌گویم که تخلّف از فرمان آیت‌الله خامنه‌ای گناه و معصیتی است بزرگ و ردّ بر او، ردّ بر امام صادق و ردّ بر امام صادق، ردّ بر رسول‌الله، و ردّ بر رسول‌الله، ردّ بر الله و موجب خروج از ولایت الله و ورود به ولایت شیطان است و طبق روایت عمربن حنظله در باب ولایت فقیه ردّ بر او در حدّ شرک بالله 

است.».14

 پانوشت‌ها:

1- روزنامه‌ جمهوری اسلامی، 21/3/1368

2- آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی

3- همان

4- همان

5- روزنامه‌ جمهوری اسلامی، 16/3/1368

6- همان

7- روزنامه‌ جمهوری اسلامی، 16/3/1368

8- روزنامه‌ جمهوری اسلامی، 19/3/1368

9- روزنامه‌ کیهان، ۲۱/۳/۱۳۶۸

10- همان

11- همان

12- روزنامه کیهان، ۲۱/۳/۱۳۶۸

13- همان

14- روزنامه‌ جمهوری اسلامی، ۲۱/۳/۱۳۶۸