درس‌هایی از عملیات «وعده صادق» برای اقتــصاد ایــران
تنش‌های سیاسی و اجتماعی اقتصاد هر کشوری را مختل می‌کند، چه این کشور یک ابرقدرت اقتصادی مثل آمریکا و روسیه باشد و یا اینکه اقتصادی در حال توسعه مثل ایران؛ به هر حال تجربه تاریخی نشان می‌دهد که اقتصاد کشور‌ها و ارزش پول ملی آن‌ها در برابر ناآرامی‌های سیاسی و اجتماعی واکنش نشان می‌دهد، اما شدت بحران و میزان پایداری آن در بازگشت اقتصاد به ریل تعادلی اثرگذار است. بحران به وجود آمده هر قدر شدیدتر باشد و مدت زیادی باقی بماند، میزان اثرگذاری آن بر اقتصاد نیز شدیدتر و پایدارتر است، اما اگر حادثه سیاسی جزئی و کوتاه‌مدت باشد، اثر آن بر اقتصاد نیز کوتاه‌مدت خواهد بود.
درگیری اقتصاد کشور‌ها با حوادث
در طول سال‌های اخیر شاهد حوادث و بحران‌های بسیار زیادی در سطح جهانی بوده‌ایم. این اتفاقات اثرات زیادی بر اقتصاد کشور‌ها داشته تا حدی که اقتصاد جهانی را نیز درگیر رکود و تورم کرده است.
از همه‌گیری ویروس کرونا گرفته تا آغاز جنگ اوکراین، تشدید تنش‌ها میان روسیه و اوکراین، عملیات طوفان‌الاقصی در سرزمین‌های اشغالی، حملات تروریستی متعدد در سطح جهان، تنش‌های میان ایران و اسرائیل (شهادت مستشاران نظامی ایران با حمله تروریستی رژیم صهیونیستی به مناطقی از دمشق و سفارت ایران در این کشور و پاسخ قاطعانه ایران به رژیم صهیونیستی با عملیات وعده صادق) از جمله مهم‌ترین اتفاقات دنیا در سال‌ها و روز‌های اخیر است.
بررسی اثرات هر کدام از این حوادث بر ارزش پول ملی کشور‌ها نشان می‌دهد که پایداری اثرات منفی چنین اتفاقاتی بسته به شدت اتفاقات و پایداری آن‌ها و انتظارات منفی که ایجاد می‌کند، متفاوت است.
اثر جنگ بر پول ملی روسیه و اوکراین
پس از آغاز جنگ میان روسیه و اوکراین در سال ۲۰۲۲ ارزش پول ملی هر دو کشور در عرض چند روز ریزش شدیدی را تجربه کرد، اما تداوم افت ارزش پول ملی در دو کشور متفاوت بود.
با توجه به اینکه روسیه در این جنگ، قدرت برتر است و وقوع جنگ نمی‌توانست اثر شدیدی بر اقتصاد کلان این کشور داشته باشد، پس از مدتی اثرات منفی جنگ در اقتصاد روسیه محو شد و روبل روسیه ارزش خود را بازیابی کرد.
در رابطه با هریونیا واحد پولی اوکراین، به دلیل اینکه تمام اقتصاد اوکراین در اثر جنگ صدمه خورده بود، اثرات منفی جنگ و کاهش ارزش پول ملی اوکراین تداوم یافت و این کشور نه تنها نتوانست ارزش پول ملی خود را تقویت کند بلکه با ادامه جنگ همچنان با تبعات اقتصادی آن درگیر است.
مقایسه نمودار‌های بالا نشان می‌دهد؛ هر چقدر که یک حادثه سیاسی بر متغیر‌های اقتصاد کلان یک کشور و از همه مهم‌تر تولید و درآمد‌های آن کشور اثرگذاری کمتری داشته باشد، اثرات منفی آن نیز کوتاه‌مدت‌تر خواهد بود.
اثر عملیات طوفان‌الاقصی
بر ارزش پول رژیم صهیونیستی
پس از آغاز عملیات طوفان الاقصی ارزش شِکِل (واحد پول رژیم صهیونیستی) در مدت کوتاهی به شدت تضعیف شد، اما بعد از چندین روز شِکِل به روند متعادل خود برگشت. گرچه اثر این اتفاق بر ارزش واحد پول رژیم صهیونیستی در ابتدا کوتاه مدت بود، اما تداوم و تشدید تنش‌ها در این منطقه مجددا موجب تضعیف نسبی شِکِل شده است.
کاهش ارزش شِکل پس از عملیات «وعده صادق»
پس از حمله تروریستی رژیم صهیونیستی به سفارت ایران در دمشق نیز مشاهده شد که با توجه به افزایش احتمال تشدید تنش‌ها به یکباره ارزش شِکِل روند نزولی را طی کرد که این روند در روز‌های اخیر و پس از حمله تلافی‌جویانه ایران به اسرائیل نیز ادامه پیدا کرد و شدت گرفت.
همزمان با گشایش بازار‌های مالی جهان در روز دوشنبه (پس از عملیات وعده صادق)، ارزش واحد پولی رژیم صهیونیستی حدود ۱.۲ درصد سقوط کرد.
ارزش ریال نیز در اثر حوادث سیاسی و اجتماعی داخلی و خارجی بار‌ها دچار نوساناتی شده است که در برخی موارد پایدار بود، اما در اکثر موارد پس از مدت کوتاهی به روند اصلی خود برگشته است.
مروری بر نوسانات ارزی کشور
پس از اتفاقات سیاسی و اجتماعی
ایران به دلیل اینکه از نظر تاریخی ماهیتی پرحادثه دارد، اقتصاد آن نیز در برابر حوادث حساسیت بالاتری پیدا کرده است. پس از هر حادثه سیاسی و اجتماعی شاهد تغییر ناگهانی انتظارات مردم جامعه نسبت به آینده هستیم و بالعکس وقتی شرایط آرام می‌شود و یا اتفاق مثبتی رخ می‌دهد، در مدت کوتاهی انتظارات نیز تغییر می‌کند. در اثر همین مسئله، هر اتفاق کوچکی می‌تواند اثری بزرگ بر بازار ارز کشور داشته باشد و به هیجانات دامن بزند. البته این نوسانات کوتاه مدت هستند و پس از رفع مسئله و آرامش بازارها، نرخ‌ها به سرعت روند نزولی را طی می‌کنند.
هجمه شدید برای بزرگنمایی و سیاه‌نمایی در اخبار رسانه‌ها، اظهارنظر و پیش‌بینی‌های غیرمنطقی، اخبار دروغ، نرخ‌سازی در ساعاتی که بازار تعطیل است و افزایش یکباره نرخ دلار در کانال‌های تلگرامی در چند ساعت، همگی از جمله اتفاقاتی است که پس از یک حادثه سیاسی، در کشور شاهد آن هستیم.
بر این اساس اقتصاددانان همواره پس از اتفاقات سیاسی و اجتماعی داخلی و خارجی نسبت به هیجانات کاذب و نوسانات ارزی ناشی از آن، هشدار می‌دهند. کارشناسان ارزی تاکید می‌کنند که حال و هوای ملتهب بازار ارز در روز‌های پس از اتفاقات منفی سیاسی کوتاه مدت و گذراست و همه افراد باید نسبت به این مسئله هوشیار باشند.
از سوی دیگر برخی از رسانه‌های داخلی و خارجی نیز با انتشار اخبار کاذب و گمراه‌کننده با تمام توان به هیجانات و نوسانات بازار ارز دامن می‌زنند. در برخی موارد مشاهده شده که رسانه‌ها در گزارش‌های خود نرخ ارز را بسیار بالاتر از نرخ بازار و حتی کانال‌های تلگرامی اعلام می‌کنند تا نرخ را بالاتر بکشند.
اسکناس خبر در جیب دلالان
همزمان با خبرسازی رسانه‌ها برای دامن زدن به قیمت‌ها در بازار ارز، کانال‌های تلگرامی نیز با آن‌ها هماهنگ عمل می‌کنند و نرخ‌ها را به طور کاذب و بدون انجام معامله واقعی بالاتر می‌برند.
این اتفاق در نهایت به سود دلالان و نوسان‌گیران بازار ارز تمام می‌شود. برخی افراد تحت تاثیر جو روانی قرار می‌گیرند و ارز را با قیمت بالا از دلالان می‌خرند و بعد از آن دلالان منتظر می‌مانند تا پس از کاهش نرخ‌ها دوباره ارز بخرند. در واقع می‌توان گفت جو هیجانی کاذب بر علیه ثبات بازار ارز پس از حوادث غیراقتصادی، نه تنها به اقتصاد کشور ضربه می‌زند، بلکه اسکناس‌های بادآورده را به جیب دلالان و سفته‌بازان می‌اندازد.
روند نزولی نرخ ارز
پس از عملیات «وعده صادق»
در نیمه شب شنبه ۲۵ فروردین ماه ۱۴۰۳ عملیات تلافی‌جویانه ایران در پاسخ به حمله تروریستی رژیم صهیونیستی به سفارت ایران در دمشق با عنوان عملیات «وعده صادق» آغاز شد. همزمان با اجرای این عملیات رسانه‌های معاند و مخالف نیز دست به کار شدند و شبانه درباره وضعیت بازار ارز خبرسازی کردند. همان‌طور که همیشه هم تجربه شده، برخی کانال‌های تلگرامی نرخ ارز نیز دست به کار شدند و نرخ‌های کاذب بالاتر را اعلام و دلار را با نرخ سازی تا ۷۲ هزار تومان به نمایش گذاشتند.
این کانال‌ها پس از پایان موفقیت‌آمیز عملیات نیز سعی کردند تشدید تنش‌ها را القا کنند تا به التهابات بازار ارز دامن بزنند، اما در معاملات امروز پس از تخلیه هیجانات و التهابات کاذب نرخ ارز در بازار غیررسمی روند نزولی را طی کرد تا حدی که عمده حاضران در بازار فروشنده هستند و خریداری وجود ندارد.
در زمان تنظیم این گزارش و بر اساس گزارش‌های میدانی، نرخ دلار در محدوده میدان فردوسی و چهارراه استانبول، عصر ظهر سه‌شنبه ۲۸ فروردین ماه ۱۴۰۳ در کانال ۶۴ هزار تومانی قرار گرفت، اما با همین نرخ نیز خریداری وجود نداشت. برخی از دلالان حتی اذعان می‌کردند که با تداوم این روند در روز‌های آینده نرخ دلار به کانال‌های پایین‌تری خواهد رسید.
در کانال‌های تلگرامی نیز نرخ دلار که در صبح یکشنبه به نزدیک ۷۰ هزار تومان رسیده بود، در کانال ۶۵ هزار تومانی نوسان می‌کند و به‌نظر می‌رسد با تداوم آرامش بازار ارز در روز‌های آتی، شاهد کاهش بیشتر نرخ ارز باشیم.
پیروزی سیاسی و نظامی ایران
جلسه شورای امنیت که یکشنبه شب و با عنوان «وضعیت خاورمیانه» برای بررسی اقدام تنبیهی ایران علیه رژیم صهیونیستی و به درخواست این رژیم تشکیل شده بود بدون صدور هیچ بیانیه و قطعنامه‌ای به کار خود پایان داد. در این جلسه برخی از کشور‌ها از جمله چین و روسیه به نحو مطلوبی به نفع ایران وارد عمل شدند و به همین دلیل تلاش‌های اسرائیل، آمریکا و برخی دیگر از هم پیمانان آنان برای تحت فشار گذاشتن سیاسی ایران نیز بی‌نتیجه ماند.
این اتفاق به منزله یک پیروزی سیاسی پس از یک پیروزی نظامی برای ایران به شمار می‌رود و در این شرایط می‌توان گفت که اتفاقات و تحولات اخیر نه تنها اثر منفی بر اقتصاد ندارد، بلکه باید منتظر نتایج مثبت آن باشیم.
به هر حال اخباری که در روز‌های پس از عملیات «وعده صادق» مخابره می‌شود برای بازار ارز تماما سیگنال کاهشی دارد و به زعم فعالان بازار و کارشناسان اقتصادی می‌توانیم منتظر تعدیل نرخ ارز در بازار آزاد باشیم.
علی بردبار – ایبنا