افزایش جرایم رانندگی تا چه حد در ارتقای فرهنگ رانندگی نقش دارند؟-بخش پایانی
آموزش قوانین راهنمایی و رانندگی از مدرسـه تا جامعـه
گالیا توانگر
طبق آمار منتشرشده در تعطیلات عید فطر بر اثر تصادف 101 تن جان باخته‌اند. گفته شده این رقم نسبت به آمار سال گذشته در این ایام 46 درصد کاهش داشته است. یکی از اهرم‌های بازدارنده تصادفات که از ابتدای سال 1403 مطرح شده و به کار گرفته می‌شود، افزایش نرخ جرایم راهنمایی و رانندگی است. با این حال کارشناسان اهل فن همواره بر فرهنگ‌سازی تاکید بیشتری دارند.
مسئله فرهنگ‌سازی درباره رعایت قوانین راهنمایی‌ورانندگی در کنار تقویت ایمنی راه و جاده تا به آنجا اهمیت دارد که گفته شده چنانچه بتوانیم از مرگ‌ومیر جوانان در تصادفات جلوگیری کنیم، می‌توانیم در مسئله جمعیت توفیق زیادی داشته باشیم. لازم به توضیح است که از هزار و خرده‌ای فوتی تصادفات در تعطیلات نوروز 1403 و سپس 101 تن فوتی تصادفات در تعطیلات عیدفطر تعداد زیادی از آنها جوان بوده‌اند.
نقش دانش‌آموزان در تبیین فرهنگ رانندگی
فرهنگ راهنمایی و رانندگی هر جامعه، یکی از نمود‌های رفتاری افراد در استفاده از فضا‌های متعلق به عبور و مرور آن جامعه است که باید آن را ارتقا و توسعه داد.
علی سعدآبادی یک فرهنگی به گزارشگر کیهان می‌گوید: «امروزه بر هیچ‌کس پوشیده نیست که آموزش از سنین کودکی و نوجوانی برای همیشه در فرد ریشه می‌دواند و به این آسانی‌ها فراموش نمی‌شود. سعی داریم با بهره‌گیری از همه هنرها ضرورت رعایت قوانین راهنمایی‌ورانندگی را در ذهن دانش‌آموزان نهادینه کنیم. یکی از هنرهای تأثیرگذار در این زمینه تئاتر دانش‌آموزی است. به این شیوه می‌توان فرهنگ ترافیک و احترام به قوانین راهنمایی‌ورانندگی را ارتقا داد و بروز خطرات و حوادث احتمالی برای دانش‌آموزان را به حداقل رساند.»
وی در ادامه می‌گوید: «آموزش و آگاه‌سازی کودکان نسبت به رعایت قوانین راهنمایی‌ورانندگی یک امر مهم در ارتقای فرهنگ ترافیکی تلقی می‌شود ازاین‌رو می‌توان گفت نقش آموزش‌وپرورش در فرهنگ‌سازی ترافیک مؤثر و غیرقابل‌انکار است. بچه‌ها می‌توانند با آموزشی که دیده‌اند، سفیران راهنمایی‌ورانندگی در بطن خانواده و در بین اعضای خانواده خود باشند.»
این فرهنگی در تکمیل صحبت‌هایش به طرح موفق همیار پلیس در مدارس که طی سنوات گذشته به اجرا درآمده اشاره کرده و می‌گوید: «همیاران پلیس نمایندگان راهنمایی و رانندگی در بین خانواده‌ها هستند که آموزش این افراد در سال‌های اخیر موفقیت‌های چشمگیری را در کاهش تخلفات و تلفات ناشی از حوادث رانندگی به همراه داشته است. در حقیقت هر همیار یک احتمال برای جلوگیری از تصادف است.»
شخصیت ضداجتماعی
آلاله غریب، روانشناس درباره شخصیت ضداجتماعی که سرمنشأ رفتار متخلفین راهنمایی و رانندگی است، توضیح می‌دهد: «افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضداجتماعی از هنجارهای جامعه پیروی نمی‌کنند، در روابط فریبکار و مرعوب‌کننده هستند و حقوق دیگران را نادیده می‌گیرند. افراد با این نوع شخصیت ممکن است در فعالیت‌های مجرمانه و جنائی شرکت کنند؛ اما اگر این کار را انجام دهند، برای اعمال آسیب‌زا پشیمان نیستند، آنها می‌توانند بسیار تکانشی، بی‌پروا و گاهی خشن باشند.»
وی در ادامه می‌افزاید: «افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضداجتماعی به‌طورکلی برای رانندگی طبق قوانین ارزشی قائل نیستند، آنها تنها در صورت تهدید به مجازات قوانین را رعایت می‌کنند، این نگرش منجر به تمایل به سوءاستفاده از دیگران می‌شود، آنها از انصاف یا خونسردی دیگران بهره می‌برند و نسبت به قربانیان خود بی‌تفاوت هستند.»
این روانشناس در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «ترافیک در هر جامعه‌ای یک واقعیت اجتماعی است که ناشی از مسائل مختلف است، در این بین آموزش و فرهنگ‌سازی ترافیک، می‌تواند به توسعه جامعه مدنی و پویش اجتماعی کمک کند. بدین ترتیب کارکرد آموزش و فرهنگ‌سازی ترافیک و کاربرد آن در حل این معضل از طریق جامعه‌پذیری و اجتماعی کردن رانندگان در این زمینه بسیار مؤثر است. در این راستا، یکی از اقدامات مهم برای به سامان کردن معضلات ترافیکی تکیه بر محور آموزش و فرهنگ‌سازی است و منجر به توسعه آگاهی و ویژگی‌های شخصیتی افراد می‌شود.»
تخلفات فاحش و بی‌خیالی برخی رانندگان
بارزترین رفتاری که در اتوبان‌ها منجر به اختلال ترافیک می‌شود، عدم حرکت بین خطوط و تغییرات ناگهانی مسیر است. وقتی در یک اتوبان با سه باند، پنج یا شش باند خودرو در حال حرکت هستند، طبیعی است که احساس ناامنی منجر به ترمزهایی می‌شود که در خیل عظیم خودروها تبدیل به یک کاهش میانگین سرعت زیاد خواهد شد.
مسیرهای ورودی و خروجی اتوبان‌ها اغلب یک‌بانده است، وقتی دو یا سه ردیف خودرو تلاش می‌کنند در یک لاین در کنار هم عبور کنند، اولاً ترافیک سنگینی در ورودی ایجاد می‌شود، ثانیاً حجم عظیمی از خودرو به طور همزمان وارد اتوبان هدف می‌شوند که در نتیجه آن اتوبان نمی‌تواند این تعداد را در دل خود هضم کند.
حرکت در شانه خاکی و باند اضطراری، متأسفانه خیلی از مردم کوتاه‌فکر، وقتی با ترافیک مواجه می‌شوند، اگر شانه خاکی وجود داشته باشد یا باند اضطراری وجود داشته باشد، وارد آن می‌شوند و این کار خود را هم به‌حساب زرنگی می‌گذارند. زرنگی احمقانه آنان منجر به تشدید مشکل و ایجاد ترافیک‌های وحشتناک می‌شود.
تجاوز به لاین مقابل در ترافیک‌های درون‌شهری نیز از دیگر رفتارهایی است که منجر به گره‌خوردن ترافیک می‌شود، این رفتار چیزی مشابه رفتار ذکر شده قبلی است با این تفاوت که چون شانه خاکی وجود ندارد، با انحراف‌به‌چپ وارد لاین مخالف شده و بسته شدن لاین مقابل ایجاد یک گره کور می‌کند که نه راه پیش دارد نه را پس.
رفتار بسیار بد دیگر این است که مردم وقتی به یک خروجی می‌رسند، با اینکه قصد خروج از اتوبان را ندارند وارد آن خروجی شده و در نقطه جدایش اتوبان و خروجی تلاش می‌کنند به اتوبان برگردند، در واقع چون می‌خواهند به‌زور وارد یک باند حرکتی شوند، موجب کاهش میانگین سرعت حرکت آن باند و ترمزهای مکرر رانندگان حاضر در آن باند می‌شوند. البته حاصل اصلی آن ایجاد گره‌های ترافیکی در خروجی‌ها است که همه ما آنها را دیده‌ایم.
برخی رانندگان تاکسی و مسافرکشان فکر می‌کنند در هر مکانی اجازه توقف دارند، بارها دیدیم که راننده‌ای نه در لاین کندرو که در لاین کنار آن متوقف شده تا مسافری را سوار یا پیاده کند. این رفتار موجب ایجاد توقف حرکت در آن باند و کندی زیاد حرکتی می‌شود. مضاف بر آن همان راننده خاطی وقتی می‌خواهد حرکت کند، مانند خیابان رفتار می‌کند و برای شروع حرکت به باند چپ خود می‌رود که این نیز باعث توقف و کندی حرکت دیگری می‌شود.
با گذری در معابر شهری به‌دفعات خودروهایی را مشاهده می‌کنیم که دوبله پارک کرده‌اند، برخی از این خودروها فکر می‌کنند با زدن فلاشر دیگر جرمی مرتکب نمی‌شوند. پرواضح است که توقف دوبل چه تأثیری بر کندی حرکت دارد. وانت‌های میوه‌فروش و امثال آنها نیز در این دسته قرار می‌گیرند. البته نبود جای پارک عامل جدی در پارک دوبل است که این مشکل هم نیاز به بررسی دارد.
شناسایی نقاط حادثه‌خیز و ایمنی راه
طبق یک تعریف جهانی از بین عوامل مختلف در وقوع یک سانحه جاده‌ای سه عامل خطای انسانی، خودرو و جاده نقش اصلی را ایفا می‌کنند البته در کشورهای مختلف درصدهای سهم این عوامل متعدد است. نقاط پر تصادف یا همان حادثه‌خیز در شبکه جاده‌ای جز متهمان ردیف اول مرگ محسوب می‌شود. نقاط حادثه‌خیز به نقاطی گفته می‌شود که تکرار تصادفات در یک بازه زمانی در آن منطقه بالا باشد که معیار تشخیص این نقاط دستورالعمل ویژه‌ای دارد.
درحالی‌که در سال‌های گذشته ۸۸۷ نقطه پرتصادف و حادثه‌خیز در کشور شناسایی شد که ۷۲۵ نقطه آن رفع خطر شده و البته به تأیید پلیس راهور هم رسیده است؛ با توافق انجام شده بین پلیس‌راه، وزارت راه و شهرسازی و سازمان راهداری، 725 نقطه از این نقاط تا پایان سال گذشته رفع خطر شد.
این در حالی است که به گفته وزیر راه و شهرسازی، مقرر بود منابعی از صندوق خسارت‌های بدنی به این منظور تأمین شود که تاکنون حتی یک ریال آن تأمین نشده است و همه آنچه انجام شده از منابع داخلی سازمان راهداری بوده است.
مهرداد بذرپاش وزیر راه تأکید دارد: «انتظار می‌رود این منابع مالی تأمین شود، زیرا هر ریال آن برای نجات جان انسان‌ها هزینه می‌شود و جزو تأکیدات دولت و شخص رئیس‌جمهور است.»
سید کمال‌هادیانفر، معاون حمل‌ونقل وزارت راه و شهرسازی در این زمینه خاطرنشان می‌کند: «سازمان راهداری در صدد است در نیمه نخست امسال باقی‌مانده نقاط پرخطر را رفع خطر کند.»
بر اساس آمار‌های پزشکی قانونی در طرح نوروزی سال ۱۴۰۲، تعداد ۱۲۸ نفر در سیستان و بلوچستان، ۱۱۱ نفر در فارس، ۸۹ نفر در استان کرمان و ۷۸ نفر در تصادفات رخ‌داده در تهران، جان خود را ازدست‌داده‌اند. در طرح نوروزی سال ۱۴۰۱ نیز،۱۲۴ در سیستان و بلوچستان، ۹۴ نفر در فارس، ۹۲ نفر در کرمان و ۷۹ نفر نیز در خراسان رضوی نفر جان خود را از دست دادند. همچنین در سال ۱۴۰۰ نیز، استان‌های فارس، کرمان و سیستان و بلوچستان به ترتیب ۹۹،۹۵ و ۸۶ کشته را در تصادفات نوروزی به خود اختصاص داده‌اند.
در سال ۱۴۰۲، کمترین میزان فوتی‌های تصادفات هم در استان‌های ایلام و کردستان و در سال ۱۴۰۱ در استان چهارمحال‌وبختیاری و اردبیل به ثبت رسیده است.
این آمار نشان می‌دهد که استان‌های سیستان و بلوچستان، فارس و کرمان بیشترین فوتی در تصادفات را در ایام نوروز به خود اختصاص داده‌اند. آماری که احتمالاً با تصور رایج مبنی بر اینکه جاده‌های کوهستانی، خطرناک‌ترند، همخوانی ندارد.
جریمه‌های خودروتان را استعلام بگیرید
دوربین‌های هوشمند به کمک هوش مصنوعی و به‌صورت اتوماتیک کلیه اطلاعات خودرو را ثبت می‌کنند. این دوربین‌ها در مکان‌هایی نصب می‌شود که نیاز به تحلیل فردی نباشد، یعنی برای دوربین این‌گونه تعریف می‌شود که هر خودرویی از این خیابان عبور کند، پلاک آن ثبت شود که در این صورت استثنایی وجود ندارد. بیشترین استفاده این دوربین‌ها برای محدوده طرح ترافیک و سرعت غیرمجاز است.
جریمه سرعت غیرمجازی که توسط دوربین ثبت شده باشد، یکی از سنگین‌ترین جریمه‌ها از نظر مبلغ محسوب می‌شود.
در مراکز پلیس تعداد زیادی اپراتور انسانی وجود دارد که هر کدام از آنها مسئول بررسی و نظارت بر دوربین‌های ثبت تخلف هستند. بررسی و نظارت اپراتورها ۲۴ ساعته است و به دلیل ثبت و ضبط تخلفات، امکان بررسی آن در روزهای آتی نیز وجود دارد.
جریمه‌هایی مانند پارک دوبل و پارک در محل ممنوع توسط دوربین‌های اپراتوری ثبت می‌شود. توصیه می‌شود هرازگاهی و برای دوری از هرگونه دردسر درباره توقف تولید خودرو به دلیل نرخ بالای جریمه‌های خودرو، حتماً جریمه‌های خودروتان را استعلام بگیرید.