پرسش: 
آیا مدیر جامعه‌ای که بی‌رغبتی به دنیا را در میان مردم به عنوان یک ارزش مطرح می‌کند می‌تواند چنین جامعه‌ای را به رشد و توسعه و سرمنزل مقصود برساند؟
پاسخ:
مفهوم زهد
کلمه زهد در اصل معنی لغوی آن یعنی بی‌میلی و بی‌رغبتی. و زاهد کسی نیست که به حسب طبیعت و ذات خود به اشیاء بی‌رغبت باشد. مثل مریضی که به طور طبیعی به غذا میل ندارد. بلکه کسی است که به حسب طبیعت و غریزه ذاتی خود به دنیا و لذائذ مادی آن رغبت دارد ولی به خاطر اهداف متعالی و آرمان‌های مقدسی عمل و رفتارش مانند مردم بی‌رغبت است. یعنی از چیزی که به آن میل و رغبت دارد به خاطر اهداف و ارزش‌های والاتری از آن صرف‌نظر می‌کند.
زهدهای منفی
دو نوع زهد است که ما با مراجعه به نصوص قطعی اسلام می‌توانیم بفهمیم که این دو نوع زهد در اسلام وجود ندارد. ولی در غیر اسلام این دو نوع زهد وجود دارد: یکی از آنها بدین معنا است که کار دنیا و آخرت از یکدیگر جدا است. بعضی کارها مربوط به دنیا است مانند کسب و تجارت و زراعت و صنعت و دنبال روزی و تحصیل مال دنیا رفتن و دیگری کارهایی که مربوط به آخرت است. یعنی عبادت که شامل دعا خواندن، روزه گرفتن، ریاضت کشیدن و سایر عبادت‌ها که در این رابطه زهد یعنی رها کردن زندگی دنیا برای انجام فعالیت‌های عبادی. در المنجد زهد این‌گونه معنا شده است زهد: ای ترک الدنیا للتخلی للعباده. یعنی کار دنیا را رها کردن به جهت اینکه برای عبادت فراغت پیدا کند. بنابراین کار دنیا و آخرت از هم جدا است و دو حساب و کتاب و ساز و کار جداگانه دارد. مفهوم دیگر زهد منفی این است که نمی‌گوییم قلمرو دنیا و آخرت از هم جدا است بلکه می‌گوییم همه کارهای دنیا را باید انجام داد چون وظیفه است. ولی حساب لذت دنیا از حساب لذت آخرت جدا است. ما یا باید در دنیا لذت ببریم و از لذت آخرت محروم باشیم، یا لذت آخرت را به دست بیاوریم و از لذت دنیا محروم شویم. بوعلی سینا در نمط نهم اشارات می‌گوید: کسی که از لذت دنیا اعتراض می‌کند برای اینکه به لذت آخرت برسد اصطلاحا زاهد می‌گویند.
مفهوم واقعی زهد
در اسلام زهد وجود دارد، اما به عنوان یک تکلیف وجوبی برای همگان نیامده است. بلکه یک فضیلت و کمال است که برای اهداف و منظورهایی توصیه شده است. امام علی(ع) در نهج‌البلاغه نامه 27 می‌فرماید: «متقین و پرهیزکارانی در دنیا هستند که هم نعمت دنیا را برده‌اند و هم نعمت آخرت را. در دنیا در بهترین مسکن‌ها نشسته‌اند و بهترین غذاها را خورده‌اند و در عین حال به نعمت عقبی هم رسیده‌اند. قرآن کریم می‌فرماید: پاکی‌ها را برای شما حلال و خبائث را برایتان حرام گردانیدیم (اعراف- 157) یا در آیه دیگر می‌فرماید: بگو چه کسی حرام کرده زیورهای خدا را که برای انسان آورده است؟ چه کسی رزق‌های پاکیزه را حرام کرده است؟ (اعراف- 32) یا در آیه دیگر می‌فرماید: از روزی‌های پاک و پاکیزه‌ای که ما داده‌ایم استفاده ببرید. «کلوا من طیبات ما رزقناکم.» (طه- 81)
اهداف زهد اسلامی
اسلام برای اهداف متعالی و تکامل بخشی قبول می‌کند که انسان در دنیا زاهد باشد. و از لذت‌های حلال و مشروع چشم بپوشد، که در اینجا به اهم آنها اشاره می‌کنیم:
1- ایثار و از خود گذشتن
انسان گاهی در شرایطی قرار می‌گیرد که در آن، انسان‌های دیگر مثل او یا بیشتر از او احتیاج دارند. در اینجا انسان ایثار می‌کند. جود و بخشش روا می‌دارد. لذتی را که برای خودش حلال و جایز است به دیگری می‌دهد. نمی‌خورد تا به دیگران بخوراند. این ایثار و از خود گذشتن است که یکی از عالی‌ترین و باشکوه‌ترین شئون و خصائص انسانی است. بنابراین اسلام این‌گونه زهد و اعراض از دنیا را که اهداف انسانی و معقول دارد می‌پذیرد و آن را به مخاطبین خود توصیه می‌کند. این نوع فلسفه زهد را عقل و وجدان می‌پذیرد. قرآن کریم درباره عده‌ای از اصحاب پیامبر اکرم(ص) و مومنینی که در مدینه بودند می‌فرماید: «و یؤثرون علی انفسهم و لو کان بهم خصاصه» با وجود اینکه خودشان در سختی و مشقت به سر می‌برند، ولی برادران مسلمان خودشان را بر خود مقدم می‌دارند و ترجیح می‌دهند (حشر- 9) این یک فلسفه زهد است که آموزه‌های وحیانی اسلام آن را تایید می‌کند و به دیگران نیز توصیه می‌نماید.
ادامه دارد