فواید حجــاب از زبان قرآن
فرشته محیطی
وقتی به دختری گفته می‌شود: حجاب داشته باش، می‌گوید: چرا؟ در حقیقت فلسفه، هدف، آثار و فواید حجاب، این چرایی و پرسش را شکل می‌دهد؛ زیرا دانستن فواید و آثار هر کاری است که انسان را به انجام آن تشویق می‌کند به‌ویژه آنکه تکلیفی سخت و دشوار باشد. انسان وقتی فواید کار و زیان‌های ترک آن را بداند، با عقل خویش جمع و تفریق می‌کند. بنابراین، تبیین آثار و فواید حجاب و نیز زیان‌های بی‌حجابی می‌تواند عاملی برای گرایش دختران و زنان به حجاب باشد. در مطلب حاضر به برخی فواید حجاب از نگاه قرآن پرداخته شده است.
فرهنگ‌سازی حجاب با بیان فواید و زیان
یکی از راه‌ها تشویق افراد به کاری به‌ویژه کار سخت و دشوار، بیان فواید و آثار آن و نیز تاثیر منفی ترک آن کار است؛ زیرا این‌گونه، شخص می‌داند که اگر این سختی را تحمل کند می‌تواند بهره‌ای ببرد. یعنی وقتی اهم و مهم می‌کند می‌فهمد که پذیرش سختی‌هایش می‌ارزد یا آنکه نیرزد این تمنا.
با نگاهی به آموزه‌های قرآنی و روایی می‌توان به آثار و فواید پوشش داشتن و ضررهای ترک آن پی برد و براساس آن اقدامات تربیتی و فرهنگی را برای افزایش سطح آگاهی و عملکردی مردم انجام داد.
البته در مهندسی فرهنگی عنصر دیگری چون قانون و اعمال آن نیز لازم است؛ زیرا به هر حال برخی از مردم دانسته، به ناهنجاری دامن می‌زنند و با آنکه فلسفه و اهداف یک چیز را می‌دانند و به فواید و آثار آن یقین دارند ولی با این همه برخلاف آن عمل می‌کنند.(نمل، آیه 14) در این‌جا اعمال قانون به عنوان عامل بازدارنده و تنبیهی برای کسانی که گرایش به هنجارشکنی دارند می‌تواند امنیت روحی و روانی جامعه را تضمین و تامین کند.
باید توجه داشت که اعمال قانون کیفری و حقوقی و مانند آن، در کنار فرهنگ سازی، اختصاص به جوامع اسلامی ندارد و حتی در جوامع غیر اسلامی با رویکرد مادیگرایانه و دنیا گرایانه نیز این شیوه‌ها به کار گرفته می‌شود. مثلا در جوامع غربی بی‌حجاب یک نماد گفتمان لیبرالی است و قوانین سختگیرانه‌ای برای کسانی که با آن مخالفت کنند وجود دارد که از جمله آنها مجازات اخراج از کار، تحصیل، محدودیت‌های اجتماعی، طرد اجتماعی، جریمه‌های نقدی و مانند آن است.
به هر حال، بیان فلسفه، حکمت، آثار و فواید حجاب و حتی زیان‌های بی‌حجابی، یک عامل اصلی و مهم در ایجاد انگیزه برای حجاب داشتن افراد است؛ هر چند که این امر، لازم است، ولی به تنهائی کافی نیست؛ بلکه باید در کنار فرهنگ سازی، اقدامات قانونی نیز انجام گیرد تا جامعه به هدف خود یعنی حجاب به عنوان یک هنجار ارزشی دست یابد و بدان پایبند باشد.
فواید حجاب در قرآن
در آیات قرآن فوایدی برای حجاب بیان شده که در این‌جا به برخی از آنها اشاره می‌شود تا انگیزه‌ای برای گرایش افراد به حجاب شده و این تکلیف را به‌خاطر فواید و آثار مهمش بپذیرند و بدان پایبند شوند.
1.پاکی قلب: از مهم‌ترین و اصلی‌ترین فایده‌هایی که قرآن برای حجاب بیان کرده، طهارت قلب است. از آنجا که طهارت قلب و تزکیه آن از هر گونه پلیدی یکی از مهم‌ترین اهداف تعلیم و تزکیه است، باید به این مهم به عنوان یکی از اصلی‌ترین فواید توجه جدی شود. می‌دانیم که هدف از وحی و ارسال رسولان و انزال کتب آسمانی، تعلیم و تزکیه مردم است.(بقره، آیه 129؛ آل عمران، 164؛ جمعه، آیه 2)
هدف از تعلیم و تزکیه آن است که قلب به طهارت دست یابد و از سلامت و پاکی برخوردار شود، چنان‌که در آغاز این‌گونه بوده ولی به سبب گناهان و خطاها زنگار گرفته و یا دفن شده است.(شمس، آیات 7 تا 10)
انسانی که از سلامت قلب برخوردار باشد قلبش جایگاه خداوند و مظهر اسماء و صفات او خواهد بود و به عنوان خلیفه الهی می‌تواند در هستی به اذن الهی انواع تصرفات را داشته باشد و ربوبیت کند؛ چنان‌که حضرت ابراهیم(ع) این‌گونه بود.(شعراء، آیه 89؛ صافات، آیه 84)
کسی که بخواهد به طهارت قلب دست یابد و یا همان قلب سلیم فطری را حفظ و صیانت کند، باید ابزارها و اسباب و وسایلی را به کار گیرد که از جمله آنها حجاب است. البته حجاب،مرد و زن نمی‌شناسد، چنان‌که حیا و عفت مرد و زن نمی‌شناسد. با این همه زنان در مسئله حجاب باید موارد بیشتری را رعایت کنند؛ زیرا حساسیت‌های جنسیتی الزاماتی دارد که رعایت آنها قطعا به نفع زنان است.
قلب انسانی با طهارت است ولی شرایط خاص انسان در زمین موجب می‌شود که از دو سو یعنی زینت‌های زمینی و وسوسه‌های شیطانی، گرایش به اموری یابد که قلب را سیاه و پلید و ناپاک می‌کند. قلب انسانی مانند گوهری است که باید در جایی مصون از تعرضات باشد و خاک و زنگار گناه و چرک بر آن ننشیند. از این رو برخی از ابزارها و وسایل برای حفظ و صیانت قلب لازم است. حجاب همانند بهترین ابزار در صیانت این گوهر نقش دارد و آن را در محفظه‌ای قرار می‌دهد که ابلیس و شیاطین نتوانند در آن تصرفات مالکانه داشته باشند و آن را آلوده و پلید کنند؛ زیرا ابلیس و شیاطین سوگند خورده‌اند این کار را بکنند.(حجر، آیه 39)البته برخی از مردان و زنان می‌گویند قلب ما پاک است و نیازی به حجاب نداریم؛ در حالی که باید گفت درست است که قلب شما پاک است ولی برای حفظ همان طهارت و پاکی لازم است که این گنج ارزشمند را در محفظه‌ای از حجاب قرار داد تا دستان و چشمان ناپلید بدان نرسد و آن را مخدوش نسازد و یا زنگاری از گناه بر آن ننشیند. در حقیقت حجاب برای حفظ همان طهارت ذاتی انسان و صیانت از هر گونه تعرض و خدشه و مانند آن است.
در آیات و روایات بسیاری به این نکته توجه داده شده که عقل انسانی به طور طبیعی گرایش به حیا و عفت دارد که بیانگر خلق و خوی زیبای آدمی است.(کافی، ج 1، کتاب عقل و جهل) بنابراین، هر انسانی به طور طبیعی گرایش دارد که از گنج طهارت و پاکی قلب خود حفاظت کند؛ زیرا انوار علوم و معارف و اسمای الهی بر آن می‌تابد و منعکس می‌شود و آدمی را خدایی می‌کند. اگر این آینه قلب آدمی زنگار گیرد یا زیر خاک گناه و خطا دفن شود، دیگر نمی‌تواند حقایق هستی را نشان دهد و آدمی را در مقام و مکانت شرافت و کرامتش حفظ کند. پس نقش حجاب در مردان و زنان را باید همانند یک محفظه‌ای دانست که از گنجی بزرگ محافظت و صیانت می‌کند تا دست نامحرمانی چون ابلیس و شیاطین و پیروان و اولیای انسانی و جنی‌اش به آن نرسد. از این رو خداوند در بیان مهم‌ترین و اصلی‌ترین فایده و اثر حجاب در آیه 53 سوره احزاب می‌فرماید که پوشش و حجاب زنان، مايه حفظ طهارت و پاكى درونى آنان و مردان است. پس اینکه دستور می‌دهد از پشت پرده سخن گفته شود یا آنکه زن و مرد از یکدیگر حجاب داشته باشند، برای حفظ و صیانت از همان طهارت و سلامت قلوب مردان و زنان است. البته کسی نمی‌گوید هر که با حجاب باشد حتما صیانت یافته و طهارت و پاکی قلبش حفظ می‌شود؛ چرا که ممکن است از جایی دیگر به خود ضربه بزند ولی شکی نیست که بی‌حجاب همانند گنجی افتاده در راه است که هر کسی می‌تواند آن را برباید و بسادگی در آن تصرفات مالکانه کند و طهارت قلبش را بزداید و او را به بی‌عفتی و بی‌حیایی گرفتار کند.
2. مصونیت از تعرض: فایده دیگر حفظ حجاب صیانت از تعرض است. کسی که بی‌حجاب و یا بد حجاب است بیش از دیگران در معرض تعرض هوسرانان قرار می‌گیرد و زمینه برای ابلیس و شیاطین فراهم‌تر است تا گوهر پاکی و سلامت قلبش را بربایند و او را ناپاک و پلید کنند. خداوند در آیه 59 سوره احزاب می‌فرماید که حجاب و پوشش زنان، مايه مصونيّت آنان از تعرّض هوسرانان است.
این مطلب بر کسی پوشیده نیست که حجاب همانند یک دیوار دفاعی از زنان در برابر دشمنان و هوسرانان محافظت می‌کند.
3. شناخت سبک زندگی: در هر جامعه‌ای اموری به عنوان نماد شناخته می‌شود. نمادهایی چون نمادهای بت‌پرستی، شیطان‌پرستی، خداپرستی و مانند آن وجود دارد که در حقیقت هویت دینی و فکری و بلکه فرهنگی و اجتماعی شخص را مشخص می‌کند. نوع پوشش و مانند آن یکی از مهم‌ترین نمادها در جوامع بشری برای تعیین و تشخیص بسیاری از امور است. پوشش یک مسلمان نشان‌دهنده ایمان و اسلام اوست.
در گذشته زنان آزاده از کنیز به وسیله حجاب شناخته می‌شدند؛ زیرا کنیزکان و بردگان انسان‌هایی بودند که برای بردگی جنسی و یا کار و مانند آن خرید و فروش می‌شدند. نوع پوشش همان طوری که تشخص هویت دینی را معلوم می‌کرد وضعیت اجتماعی و فرهنگی را نیز بیان می‌کرد. امروز نیز در جوامع بشری، نوع پوشش بیانگر وضعیت مالی و ثروت و علم و موقعیت اجتماعی و سیاسی و مانند آن است.
حجاب و بی‌حجابی و بدحجابی خد گواه روشنی از فلسفه زندگی و موقعیت اجتماعی و مانند آن است و شخصی که حجاب را به عنوان سبک زندگی پذیرفته، معاد و آخرت را پذیرفته و طهارت قلب را صیانت می‌کند.
خداوند در آیه 59 سوره احزاب بیان می‌کند که سبک زندگی افراد بیانگر موقعیت اجتماعی، افکار و فلسفه زندگی و مانند آن است. به این معنا هرکسی با سبک زندگی خود نشان می‌دهد که چه اعتقادات و بینش‌ها و نگرش‌هایی دارد و از نظر او معنای سعادت و خوشبختی چیست؟ آیا آخرتی هست یا نیست؟ پس سبک زندگی هر کسی نمادی از فلسفه زندگی اوست.
4. خیر و صلاح: انسان همواره دنبال خیر و صلاح خویش است؛ زیرا فطرت او گرایش به خیر و صلاح دارد. خیر،هر چیزی است که نیازهای جسمی و روحی و نیز کنونی و آینده انسان را تامین می‌کند. البته بسیاری از مردم قدرت تشخیص خیر خودشان را ندارند؛ زیرا در اثر اشتباه و گناه، فطرتشان را زنگار بسته و عقل و قلب خویش را از آینه بودن انداخته‌اند.
خداوند در آیه 60 سوره نور می‌فرماید حجاب برای شما خیر و صلاح است حتی اگر پیر زن و پیرمردی شده باشید که به ظاهر دیگر هوسرانان را به هوس نمی‌اندازید ولی بدانید که حفظ آن در آن شرایط نیز برای شما خیری دارد که خدا می‌داند.
5.آمرزش: از آثاری که قرآن برای حجاب بیان کرده بهره‌مندی از آمرزش الهی است. کسی که آلوده به گناه است از این راه می‌تواند مافات را جبران کند و خود را از رحمت الهی بهره مند سازد. خداوند در آیه 59 سوره احزاب می‌فرماید که رعايت عفّت و حجاب، مايه بهره‌مندى زنان از آمرزش الهى خواهد بود.
البته به آثار زیانبار بی‌حجابی و بد حجابی کمتر پرداخته شده ولی با این همه می‌توان با همین آثار و فواید بیان شده دریافت که تا چه اندازه حجاب فایده دنیوی و اخروی دارد. همچنین از آثار دیگر حجاب، آرامش روانی و فردی در خانه و جامعه، استحکام کانون خانواده، حفظ نیروى کار در جامعه، امنیت روحی و روانی جامعه و افزایش اعتماد عمومی، رهایی از خیانت در اقسام و انواع آن، رهایی از قتل‌های جنسیتی و مشکلات دیگر آن است.