«کارگروه هنرمندان» یکی از مجامع تخصصی انجمن خادمان قرآن کریم جمهوری اسلامی ایران است. سال قبل، پس از رأی‌گیری برای دوره جدید، اعضای هیئت اجرائی مجمع تخصصی هنرمندان انتخاب شدند که شامل امیرعباس قلیچ لو، عبدالحمید قدیریان، عباس صالح مدرسه‌ای، احمدعبدالرضایی، محمدرضا افشاری و ابوالفضل خزاعی بود و با رأی اعضا، عباس صالح مدرسه‌ای به‌عنوان دبیر این مجمع تخصصی تعیین شد؛ وی طی یک دهه و از آغاز تشکیلِ انجمن خادمان قرآن کریم نیز مسئولیت نمایندگی کارگروه هنرمندان سینمایی را به عهده داشته است. 

در سال‌های اخیر با تلاش‌های هدفمندِ کارگروه هنرمندانِ سینمایی در انجمن خادمانِ قرآن کریم، انتخابِ سینماگرانِ خادمِ قرآن و جریانِ تولید و عرضه فیلم‌های قرآنی مورد توجه قرار گرفته و با وجود همه موانع و مشکلات، نوعی فرهنگ سازی برای نهادینه شدنِ این حرکت مثبت شکل گرفته است. فعالیت‌های این مجمعِ پرتلاش، سال‌هاست که در رسانه‌ها و سطح جامعه انعکاس دارد و متفاوت از سایر مجامع تخصصی عمل کرده است. 

صالح مدرسه‌ای طی شش سال گذشته از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به همراه جمعی از متخصصانِ فیلم‌های قرآنی، داوری آثار مُلهم از قرآنِ جشنواره بین‌المللی فیلم فجر را عهده‌دار بوده است. وی در سال ۱۳۸۳ از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌خاطر نویسندگی و کارگردانیِ فیلم‌های قرآنی به‌عنوان «سینماگر خادمِ قرآن» انتخاب شد.

در روزهای اخیر، داریوش یاری و جعفر دهقان در بیست و نهمین آیین ملی تجلیل از خادمان قرآن با حضور رئیس‌جمهور به عنوان «سینماگرِ خادمِ قرآن» انتخاب شدند. کیهان به این مناسبت در این گفت‌وگوی اختصاصی، به مباحث، ملاک‌ها و نحوه انتخاب خادمان قرآن در حوزه تخصصی سینما پرداخته است.

عباس صالح مدرسه‌ای دبیر مجمعِ تخصصیِ هنرمندان انجمن خادمان قرآن گفت: استمرار حرکت صبورانه مجمعِ تخصصی هنرمندان طی ده سال اخیر، نویدبخش آینده‌ای متعالی برای سیاست گذاری در ساخت، عرضه و ارزشیابیِ فیلم‌های قرآنی است که طی دو سال گذشته با استقبال تیم جدید وزارت ارشاد در دولت سیزدهم مواجه شد. به گونه‌ای که دکتر علیرضا مُعاف معاون سابق قرآن و عترت این وزارتخانه خطاب به جمعی از سینماگرانِ قرآنی گفت: «ما در بحث‌های تئوریکِ زیرساختی می‌توانیم با کمک شما متخصصینِ فیلم‌های قرآنی، یک سند مانند تولید کنیم. تجمیع نگاه‌های صاحب نظران قرآنی، سینمایی و حوزه علوم ارتباطات اجتماعی می‌تواند برای هموارسازی و نهادینه شدنِ تولید و عرضه فیلم‌های قرآنی مؤثر باشد. این ترکیبِ متخصص می‌تواند مقدمه یک حرکت جمعیِ تشکیلاتی باشد و در شرایط پیچیده امروز، عملاً پرچم هنر قدسی را برافراشته نگه دارد». این فیلمساز گفت: دو اصل اساسی برای انتخاب سینماگر خادم قرآن عبارتند از «داشتنِ تخصص در یکی از رشته‌های سینمایی» و «قدرت و تواناییِ درک و فهم قرآن یعنی تخصصِ قرآنی جهت تبدیل این مفاهیم و مضامینِ الهی به زبان سینما»؛ اولی مشهود است که سابقه و قدرت فنی و تکنیکیِ فرد را مشخص می‌کند اما کافی نیست و دغدغه قرآنی، تکمیل‌کننده است. یعنی سینماگری که نه تنها در یک یا چند زمینه سینما متخصص و مجرب است بلکه دارای شخصیتی عمیق است که دغدغه‌هایش استفاده از این تخصص‌ها برای بیان سینماییِ مفاهیم قرآنی است نه صرفا ادامه روند شغلیِ روزمره برای کسب درآمد و شهرت و مواهب دنیایی؛ نه سینماگری که فقط برای مخارجِ زندگی، پای هر قراردادی را امضا می‌کند. ما دنبال کسی هستیم که فراتر از این، قدم برداشته باشد؛ کسی که اهداف، آرزوها و زندگی‌اش وقفِ تبدیلِ مفاهیم و مضامینِ قرآنی به زبان سینما باشد. گرچه شهرت و حجمِ سوابق حرفه‌ای یک سینماگر می‌تواند مقیاسی برای افزایش اعتبار تخصصیِ وی محسوب گردد اما بهتر است ملاک اصلی برای انتخاب سینماگر خادم قرآن در نظر گرفته نشود؛ زیرا اعتبار «سینماگرِ خادمِ قرآن» صرفا به شهرت و تخصص او نیست بلکه مرهونِ فهم و درک و دغدغه به‌کارگیری مفاهیم عظیم آیات قرآن توسط وی برای ایستاندنِ پرچم حقانیت و یکتایی آفریدگار عالم از طریق سینماست. تمام کسانی که تاکنون انتخاب شده‌اند، حداقل بیست سال و حتی تا سی و چهل سال عمرشان متمرکز و معطوف به تولید آثار قرآنی است. 

 وی افزود: حال نکته مهم این است که بهترین راه و روشی که می‌توان این‌گونه سینماگران را شناسایی، قضاوت و انتخاب کرد، کدام است؟ زیرا فرض سلیم بر این است که سینماگرانِ کشورمان همگی خوب و متخصص هستند، اما اینکه کدام یک از این عزیزان را می‌توان به‌عنوان «سینماگرِ قرآنی» نیز انتخاب کرد؟ و اینکه مقیاس و ملاک این انتخاب چیست؟ آیا در بین متخصصینِ صرفِ سینما، دغدغه این وجود دارد که همه ایام به این فکر کنند که چگونه در تولید فیلم قرآنی مشارکت کنند؟ آیا تمام سینماگران ایران دغدغه قرآن را دارند؟ البته که همه آدم‌های خوب و شریفی هستند اما آیا «پرداختن به قرآن» دغدغه همه ایشان است؟ به‌طور طبیعی و منطقی، آن سینماگری که دغدغه تبدیل مفاهیم قرآنی به سینما را دارد، باید شناسایی و معرفی شود. این مبحثی است که ان‌شاءالله در جلساتی متشکل از کارشناسان سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و هنرمندانِ پیشکسوتِ سینما در مجمعِ تخصصی هنرمندانِ انجمن خادمانِ قرآن، مورد بحث و بررسی‌های دقیقِ فنی و کارشناسی قرار خواهد گرفت تا در آینده هم به اذن الله، انتخاب اصلح صورت پذیرد.

دبیر مجمعِ تخصصی هنرمندان انجمن خادمان قرآن کریم خاطر نشان کرد: بارها اعلام کرده‌ایم در مدت بیست و هشت دوره انتخاب خادمان قرآن کریم در حوزه فیلم و سینما به جای 28 نفر، چهارده نفر معرفی شدند و این، به علتِ سختگیری در کارنامه و دقت در آثارِ قرآنیِ سینماگر و نیز سایر ملاک‌های فنی و تخصصی در نحوه انتخاب است. علاوه‌بر انتخابِ چهره‌های مشهور و مطرح، کشف اساتید محجوب و نجیب، یکی از وظایف مجمع تخصصی هنرمندان طی سال‌های جاری بوده است و در کنار کارگردانان فیلم‌های قرآنی، سایر تخصص‌های مؤلف و مؤثر نظیرِ «فیلمبردار، فیلمنامه‌نویس، تهیه‌کننده، بازیگر، مستندساز، طراح صحنه، مدیر هنری، انیماتور و...» که شخصیت قرآنی دارند به عنوان سینماگران قرآنی انتخاب و معرفی شده‌اند و بر این اساس، مجمع تخصصی هنرمندان در سال گذشته نیز علاوه‌بر استاد عبدالحمید قدیریان، استاد داریوش یاری را معرفی کرد و مجددا درخواست افزایش سهمیه سینماگران به دو نفر در هر سال را نیز مطرح نمود، زیرا تعدادی از اساتید پیشکسوت و مطرح در حوزه سینمای قرآنی سال‌هاست در لیست انتظار قرار دارند؛ اما نهایتاً به دلیل محدودیت‌های مرسوم، در سال گذشته استاد عبدالحمید قدیریان به عنوان سینماگر خادم قرآن مورد تقدیر ریاست محترم جمهور قرار گرفت. ذکر این نکته هم ضروری است که هرگز حرفِ مجمع تخصصی، نفیِ انتخاب کسی نبوده؛ حرفِ کارشناسان، «آسیاب به نوبت» بوده، خیلی‌ها در لیست کاندیداها قرار دارند اما به علت محدودیتِ انتخاب در هر سال، معمولا نوبت به یک نفر می‌رسد. 

این کارگردانِ سینما افزود: امسال نیز مجمع تخصصی هنرمندان پس از بحث و بررسی جدید و با در نظر گرفتنِ سوابقِ گذشته، داریوش یاری را به عنوان اولویت اول مجدداً معرفی کرد و در جلسه شورای عالی انجمن خادمان قرآن کریم مورخ ۱۲ اسفند ماه ۱۴۰۲ توضیحات تکمیلی را به استحضار ریاست محترم شورا وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی آقای دکتر اسماعیلی رساندیم و ایشان اذعان داشتند که به رأیِ تخصصیِ مجامع احترام می‌گذارند. وظیفه خود می‌دانیم از این رویکرد مثبت آقای وزیر، قدردانی کنیم. 

صالح مدرسه‌ای که در سال 1383 به عنوان سینماگرِ خادمِ قرآن انتخاب شده و تجربه‌ای بیست ساله در این حوزه دارد گفت: مجمع تخصصی هنرمندان بر اساس بررسی محتوایِ مجموعه آثار، سیر تدریجیِ فیلمساز و استمرار حرکت و شخصیتِ قرآنی داریوش یاری لااقل طی دو دهه گذشته، وی را حائز شرایط مقام خادم‌القرآنی دانسته است. متخصصانِ فیلم‌های قرآنی هرگز روی «یک اثر» خاص قضاوت نمی‌کنند و جمع‌بندیِ «یک دوره» برایشان اهمیت دارد. بی‌تردید هر سینماگری بر اساس شرایط و مقتضیاتِ تولید، آثارش از جهات کمی و کیفی متفاوت هستند و این‌گونه نیست که حتی اساتید بزرگ سینما هم علی‌رغم دقت و توجه، در تمام مدت فعالیت‌شان همواره آثار «الف» ارائه دهند. بنابراین، آخرین اثرِ ایشان تأثیری در انتخاب نداشته است.

دبیر مجمعِ تخصصی هنرمندان انجمن خادمان قرآن کریم درخصوص شهرتِ انتخاب شوندگان گفت: به شهرت ِصرف دقت نمی‌کنیم و ملاک قرار نمی‌دهیم. «شهرت» از جمله مواردی است که مورد بررسی قرار می‌گیرد اما کافی نیست و بعضی از اعضای مجمع، چهره‌های مشهوری را معرفی کردند که رأی نیاورده‌اند. متقابلا سینماگرانی محجوب و نجیب هستند که دو سه دهه عمرشان «مُجدانه» آثاری مُلهم از مفاهیم و مضامین قرآنی برای جامعه تشنه ساختند اما این هنرمندانِ متعهد، دنبال شهرت و مطرح شدن نبوده‌اند و بیشتر به ادای تکلیف فکر می‌کنند. از این جهت نیز مجمعِ تخصصی هنرمندان وظیفه خود می‌داند که از چنین سینماگرانی حمایت کند و تسلیم فشارهای غیرکارشناسیِ بیرون نشود. البته در دولت قبل، گاهی بعضی اشخاصِ نامرتبط با سینماگرانِ خادم قرآن، با ارائه مشورت‌های غیرکارشناسانه، سعی در دخالت غیرمسئولانه در این امر خطیر داشتند؛ که باید گفت آنها کلاً سینما را نمی‌شناختند. چنین اشخاصی نه یک فیلمنامه قرآنی نوشته‌ بودند، نه یک فیلم قرآنی ساخته بودند و نه حتی یک سینماگرِ معمولی بودند. سؤال منطقی ما از ایشان این بود که چگونه در عصرِ تخصص، به خود اجازه دخالت ناشیانه و غیر کارشناسانه در سینمای قرآنی می‌دادند؟ در گذشته بارها گفتیم انتخاب‌های سیاسی چاره ساز نیست. موضوع، فردِ منتسب نیست؛ مشکل در تغییر شیوه انتخاب است. البته گاهی کسانی هم بودند که به علت ناآگاهی، دخالت‌های غیرکارشناسی می‌کردند؛ آنها اصولا هیچ یک از عوامل و دست‌اندرکارانِ مؤثر در سینمای قرآنی را نمی‌شناختند و سردر نمی‌آوردند و نمی‌دانستند که مثلا فلان استاد، بیش از سی سال است که برای پایه‌گذاری و زیربنای تولید فیلم‌های قرآنی عمر و زندگی‌اش را وقف کرده، هر چند که همچون بازیگران در نظرِ عوام، مشهور نیست. لذا می‌خواستند وزارت ارشاد بدون مشورت‌های تخصصی، کاملا سلیقه‌ای و شتابزده فردِ مورد نظرشان را انتخاب کند. کسانی که به ندرت، انتخاب‌های کارگروه و یا مجمع تخصصی هنرمندان طی ده سال گذشته را زیر سؤال بردند، در واقع امضای رئیس‌جمهور و وزیر ارشاد را زیر سؤال بردند. آنها در واقع می‌خواستند بگویند بزرگان نمی‌دانند چه چیزی را امضا و تأیید کردند. این حرکتشان، به دور از اخلاق و انصاف بود. 

صالح مدرسه‌ای با بیان این که امسال با افزایش سهمیه در حوزه سینما با نظر وزارت ارشاد دو هنرمند انتخاب شدند گفت: جعفر دهقان بازیگر تئاتر، تلویزیون و سینما است. ایشان بازیگری را از دهه ۵۰ با تئاتر و زیر نظر استاد کشن فلاح شروع کرد، سپس سینما را از سال ۶۰ با بازی در فیلم توجیه به کارگردانی منوچهر حقانی‌پرست آغاز نمود. در سال ۱۳۷۲، ایشان با بازی در فیلم «حماسه مجنون» کاملا شناخته شد و توانست سیمرغ بلورین بهترین بازیگر «نقش دوم مرد» را از جشنواره فجر به دست آورد. بازی زیبای جعفر دهقان در سریال «مردان آنجلس» به کارگردانی زنده یاد فرج‌الله سلحشور در سال ۱۳۷۵ که روایتگر داستان اصحاب کهف بود او را در نقش ماکسیمیلیانوس محبوب و به شهرت رساند. از دیگر نقش‌های ماندگار این استاد، بازی در نقش پوتیفار در سریال «یوسف پیامبر» که در مؤسسه تبیان تولید گردید و مصعب بن زبیر در سریال مختارنامه محصول سیمافیلم است. وی در پایان از تلاش‌های بی‌شائبه دکتر علی سرابی دبیرکل، دکتر محمدرضا پورمعین دبیرکل اسبق، اعضای انجمن خادمان قرآن کریم جمهوری اسلامی ایران، دکتر محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، دکتر بشیر فیروزیان سرپرست معاونت قرآن و عترت، محمد مهدی عزیززاده مشاور اجرائی و همکارانشان قدردانی کرد.