حضرت آیت‌الله خامنه‌ای شهریور ۱۳۶۵ برای شرکت در هشتمین اجلاس سران کشورهای غیر متعهّد در هراره برای بار دوّم به زیمبابوه رفتند. در این سفر در اجلاس سران سخنرانی و با برخی از سران کشورهای غیرمتعهّد دیدار و گفت‌وگو کردند. 

ایشان بعدها درباره‌ واکنش برخی سران کشورهای عضو این اجلاس به سخنرانی‌شان در هراره گفتند: «من در زمان ریاست‌جمهورى، در کنفرانس غیر متعهّدها در زیمبابوه شرکت کردم. کنفرانس غیر متعهّدها عمدتاً در اختیار چپ‌ها بود. البتّه دولت‌هاى متمایل به غرب و آمریکا هم در آنجا بودند؛ امّا کارگردان عمده، یکى رابرت موگابه و دیگرى فیدل کاسترو بود - که اینها چپ بودند- بقیّه‌ رؤساى جمهورِ چپ دنیا هم که طرفدار شوروى بودند، حضور داشتند و عمده‌ کارگردانى در دست اینها بود. من رفتم در آنجا سخنرانى کردم. سخنرانى من صد درصد ضدّآمریکایى و ضدّ استکبارى بود. حقایق انقلاب، حقایق کشور، جرائم آمریکا، جرائم علیه ملّت ایران، مسائل مربوط به جنگ تحمیلى و امثال اینها را گفتم. بعد با همان صراحت و شدّت، به تجاوز شوروى به افغانستان حمله کردم. اینها مبهوت مانده بودند! یکى از همان رؤساى جمهور چپ به من گفت تنها غیرمتعهّد در این کنفرانس، ایران است.»1 

رئیس‌جمهور یکی از کشورهای آفریقایی خطاب به حضرت آیت‌الله خامنه‌ای گفته بود: «این حرف‌هایى که شما زدید، همه حرف‌هاى ما هم هست. در سازمان وحدت آفریقا و در جاهاى دیگر، ما هم عیناً همین حرف‌ها را داریم. فرق ما و شما این است که شما جرئت می‌کنید این حرف‌ها را بر زبان مى‌آورید، ولى ما از آمریکا می‌ترسیم!»2

 حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در ۳۱ شهریور ۱۳۶۶ نیز در چهل‌ودوّمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متّحد شرکت کرده و در سخنرانی خود دیدگاه‌ها و مواضع اصولی جمهوری اسلامی ایران را برای سران دولت‌های جهان تشریح کردند. این اوّلین حضور رئیس‌جمهور اسلامی ایران در مجمع عمومی سازمان ملل متّحد بود. 

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در نطق خود، درباره‌ ایران و انقلاب اسلامی روشنگری کردند، جهان‌بینی الهی انبیا را مورد تبیین قرار داده و نظام ظالمانه‌ مادّی جهان را به چالش کشیدند، جنایات آمریکا در خلیج‌ فارس را تشریح کردند، از سکوت و حتّی کمک‌های نهان و آشکار دولت‌های غربی به رژیم صدّام پرده برداشتند، از رفتار شورای امنیّت سازمان ملل در جریان جنگ تحمیلی به‌شدّت انتقاد کرده و گفتند حدّاقلّ انتظار ایران از شورای امنیّت بی‌طرفی بود، به جنایات دو رژیم صهیونیستی و آپارتاید پرداختند، خواهان اتّحاد ملّت‌های جهان سوّم علیه استکبار شدند و بر ضرورت مبازه با مفاسد فرهنگی، حفظ بنیان خانواده و حراست از حقوق زن تأکید کردند. نطق تاریخی آیت‌الله خامنه‌ای بازتاب زیادی در محیط بین‌المللی داشت.‌هاوک وزیر امور خارجه‌ وقت انگلیس این نطق را سرتاسر تحقیر غرب توصیف کرد. جو کلارک وزیر امور خارجه‌ کانادا نیز سخنان آیت‌الله خامنه‌ای را ویران‌کننده خواند.3

نکته‌ حائز اهمّیّت در سفر به سازمان ملل، استقبال عظیم ایرانیان و مسلمانان مقیم نیویورک و اصحاب مطبوعات بین‌المللی از ایشان و فعّالیّت‌های ایشان برای تبیین شرایط انقلاب اسلامی، جنگ تحمیلی و سیاست‌های استکبار جهانی در قبال ایران بود. امامت نماز جمعه‌ مسلمانان نیویورک و سخنرانی در خطبه‌های آن نیز از نکات جالب و با اهمّیّت این سفر بود.

از اقدامات دیگر آیت‌الله خامنه‌ای در زمینه‌ سیاست خارجی می‌توان به برقراری ارتباط منسجم با گروه‌های سیاسی شیعی در افغانستان، عراق و لبنان و ایجاد تفاهم بین آنها اشاره کرد. به‌طوری‌که اختلاف آنها به وحدت و اتّحاد بر ضدّ دشمن مشترکشان تبدیل شد. تشکیل حزب وحدت اسلامی از احزاب هشت‌گانه‌ افغانستان که به رقابت زیانبار آنها پایان داد و نیز تشکیل مجلس اعلاء انقلاب اسلامی عراق از مصداق‌های مهمّ این رویکرد است. در این دوره، به دامنه‌ حمایت ایران از مبارزان اسلامی در لبنان، فلسطین، عراق و افغانستان افزوده شد و پشتیبانی ایران به احزاب و گروه‌های اسلامی در آن کشورها جایگاه منطقه‌ای و بین‌المللی قابل‌ملاحظه‌ای بخشید. آیت‌الله ‌هاشمی شاهرودی درباره‌ نقش آیت‌الله خامنه‌ای در ایجاد وحدت میان مبارزان عراقی می‌گوید: «آیت‌الله خامنه‌ای که خدا حفظشان کند، از طرف حضرت امام مسئول شده بودند بحث عراق را دنبال کنند. گمانم اوایل ریاست‌جمهوری ایشان بود. اعضای «جماعهًْ‌العلما» همه از نجفی‌ها بودند. کربلایی‌ها هم مستقلّاً برای خود جماعت‌هایی را راه انداخته بودند و بیشتر با آقای منتظری و سیّدمهدی‌ هاشمی سروکار داشتند. آقا دیدند این شیوه‌ی مناسبی نیست و پیشنهاد کردند مجلسی به نام مجلس اعلاء تشکیل شود. جنگ هم شروع شده بود و ضرورت ایجاب می‌کرد که یک مجلس درست ‌و حسابی تشکیل شود که همه‌ اینها را در خود جمع کند. در واقع پیشنهاد مجلس اعلاء را ایشان دادند و از همه‌ ما که بیشترمان در قم بودیم دعوت کردند. به بنده هم مستقیم زنگ زدند. تا قبل از آن با ایشان سلام و علیک داشتیم، ولی نه زیاد. یکی‌یکی افراد را دعوت کردند و خدمتشان رفتیم. از بعضی آقایان کربلایی هم دعوت کرده بودند. شیخ دیگری هم بود که فوت کرده است. او هم عدّه‌ای از کربلایی‌ها را تحت عنوان «العمل الاسلامی» جمع کرده بود. 

آیت‌الله خامنه‌ای همه را در مجلس اعلاء جمع کرد... خلاصه ایشان این تشکیلات را ایجاد و اساسنامه‌ای را تنظیم کرد و از ما خواست بنشینیم و درباره‌ آن بحث و آن را تنظیم و تکمیل کنیم و خدمت ایشان بدهیم. ما هم این کار را کردیم. البتّه آقای حکیم محور بود. دو سه نفر کربلایی و بقیّه نجفی بودند. بنا شد یکی از عالمان اهل سنّت هم باشد که از اهالی کرد دعوت شد. خلاصه تشکیلاتی راه افتاد، اساسنامه تنظیم شد، انتخابات صورت گرفت و رئیس و سخنگو انتخاب شدند.»4 

درباره‌ حجم فعّالیّت‌های مرتبط با سیاست خارجی آیت‌الله خامنه‌ای در دوران ریاست‌جمهوری شاید اشاره به این گزارش قابل تأمّل باشد که فقط در دوره‌ نخست ریاست‌جمهوری، ایشان 185 جلسه با شخصیّت‌های سیاسی و نمایندگان سیاسی خارجی داشتند و 1300 نامه و پیام به سران کشورها ارسال کردند. 

سفرهای استانی

آیت‌الله خامنه‌ای در دوره‌ ریاست‌جمهوری خود تقریباً به همه‌ استانهای کشور سفر کردند. سفرهای ایشان به استان‌ها و مناطق مختلف کشور، با هدف ملاقات با اقشار مختلف مردم، به‌ویژه قشر محروم و آشنایی با مسائل و مشکلات آنها از نزدیک، رفع اختلافات مقامات محلّی، پیگیری مسائل مربوط به جنگ و همکاری سپاه و ارتش، دیدار با علما و بزرگان شهرها و روستاها، بررسی مسائل و مشکلات اقتصادی و مانند آن از جمله ابتکارات و فعّالیّت‌های مستمر و مؤثّر ایشان بود. حفظ ارتباط با مردم به‌ویژه خانواده‌های شهدا از راهبردهای اساسی آیت‌الله خامنه‌ای در دوره‌ ریاست‌جمهوری بود. بر این پایه ملاقات‌های مردمی - در مناسبت‌های مختلف - در دیدارهای با خانواده‌های شهدا، خصوصاً سر زدن به منازل آنان به‌عنوان یکی از برنامه‌های ثابت ایشان و ابتکار قابل‌توجّه در نوع رابطه‌ زمامداران و مردم محسوب می‌شود.

 پانوشت‌ها:

1- آیت‌الله خامنه‌ای، ‌بیانات در دیدار جمعی از جوانان استان اصفهان، 12/8/1380

2- ر.ک به: بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار جمعی از جوانان استان اردبیل، 5/5/1379

3- اعتراف انگلیسی‌ها به تحقیر غرب توسّط آیت‌الله خامنه‌ای در سازمان ملل، پایگاه اطّلاع‌رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد خبر: 96

4- آرشیو مؤسّسه‌ پژوهشی _ فرهنگی انقلاب اسلامی