با وجود اینکه آلودگی هوا در همه شهرهای جهان به نسبت‌های مختلف دیده می‌شود، تعدادی از کلان‌شهرها در کنترل آن توانمند بوده‌اند و مقدار آلاینده‌ها را نسبت به گذشته کاهش داده‌اند.

آلودگی هوا همزمان با عصر صنعتی‌شدن در کشورهای پیشگام صنعتی ایجاد شد و از سال 1760 تا الان که در آستانه سال 2024 میلادی قرار داریم بر شدت و همه‌گیری آن افزوده شده است. از زمان انقلاب صنعتی، انسان بیش از دوهزار گیگاتن دی‌اکسید کربن را وارد جو کرده است. این حجم غلیظ از گازهای گلخانه‌ای عامل گرم شدن کره‌زمین است. اگر چیزی تغییر نکند تأثیرات اقلیمی مانند آتش‌سوزی در جنگل، موج گرمای خفه‌کننده و افزایش مخرب سطح دریا شدت می‌یابد.

بر اساس آخرین آمار سازمان جهانی هواشناسی (WMO) در سال 2019 آلودگی هوا سالانه جان هفت‌میلیون نفر را در سراسر دنیا می‌گیرد. آمار هفت‌میلیون نفر سازمان جهانی هواشناسی در حالی است که در این آمار تعداد مرگ و میرهای وابسته به آلودگی هوا در نظر نگرفته است و اگر این آمار را هم به مرگ و میرهای ناشی از آلودگی هوا اضافه کنیم این آمار، سه یا چهار برابر بیشتر خواهد شد!

حل این مشکل جهانی بسیار پیچیده است. سال‌هاست مسئولان کشورهای مختلف را درگیر کرده است که بعضی از آنها تجارب ارزنده‌ای را درخصوص کاهش آلودگی هوا به دست آورده‌اند. در این خبر قصد داریم تعدادی از تجارب مفید کلان‌شهرهای جهان که می‌تواند در این زمینه مشکل‌گشا باشد را معرفی کنیم.

تجربه آلوده‌ترین شهر جهان

دهلی‌نو در سال 2014 توسط سازمان جهانی بهداشت آلوده‌ترین شهر جهان انتخاب شد. به‌علاوه 12 شهر هندی دیگر هم در میان 20 شهر آلوده جهان بودند و این آلایندگی سالانه منجر به مرگ 600هزار شهروند هندی می‌شد. در همین راستا دادگاه عالی هند تنظیم مقرراتی برای مواد آلاینده‌ای که در اثر فعالیت‌های انسانی در فضا منتشر می‌شود استفاده از سوخت مناسب خودروها، کاهش تردد خودروهای تک‌سرنشین یا فرسوده، دور کردن صنایع سنگین و آلاینده در نزدیکی شهر، استاندارد کردن میزان آلایندگی خودروها را به عنوان راهکارهای کاهش آلودگی هوا در نظر 

گرفت.

همچنین فروش برخی خودروهای دیزلی در پایتخت هند ممنوع شده و کامیون‌هایی که بیش از 10 سال عمر دارند، نباید وارد دهلی‌نو شوند و همین‌طور خودرو‌هایی هم که بیش از یک‌دهه عمر دارند مجوز حضور در دهلی‌نو را ندارند.

اگرچه دهلی‌نو  به دلیل جمعیت بسیار زیاد هنوز هم روزهای ناسالم را تجربه می‌کند اما نگاهی به داده‌های AQI نشان می‌دهد که تعداد روزهای آلاینده در این شهر طی 9 سال اخیر کاهش یافته و همچنین رتبه دهلی‌نو در میان آلوده‌ترین شهرهای جهان نیز کاهش پیدا کرده است.

پاکی هوا در شهر قاتل پرنده‌ها

وضعیت پایتخت کشور مکزیک به قدری وخیم بود که سازمان ملل در سال 1992 این شهر را به عنوان آلوده‌ترین شهر دنیا معرفی کرد و این شهر در سال 1999 فقط هشت روز هوای پاک را تجربه کرد. وضعیت آلودگی هوا در مکزیکوسیتی به قدری شدید بود که پرنده‌هایی که بر فراز این شهر پرواز می‌کردند با تنفس هوای این شهر درجا تلف می‌شدند و خیابان‌‌های این شهر به تصویری ترسناک از هزاران لاشه پرنده تبدیل شده بود. در اولین اقدام مسئولین این کلان‌شهرِ 20میلیون نفری با سرمایه‌گذاری 10میلیارد دلاری پالایشگاه‌های تولید سوخت استاندارد را در این شهر راه‌اندازی کردند. وسایل حمل‌ونقل عمومی نوسازی شد و اتوبوس‌های هیبریدی به ناوگان حمل‌ونقل این شهر اضافه شد. نوسازی تاکسی‌ها با پرداخت وام و انتقال صنایع آلاینده به خارج از شهر از دیگر اقدامات مکزیکی‌ها در راستای مهار آلودگی هوا بودند. امروزه مکزیکوسیتی به عنوان الگوی موفق مهار آلودگی هوا در جهان شناخته می‌شود و دیگر نام آن در فهرست آلوده‌ترین شهرهای دنیا دیده نمی‌شود.

ابتکارات چینی 

مسئولین شهر پکن علاوه ‌بر راهکارهایی از جمله افزایش استاندارد سوخت، انتقال صنایع و تدوین قوانین سقف تولید آلایندگی برای صنایع و خودروها، دست به اقدامات عجیبی برای کاهش آلودگی هوا زدند.

از جمله اقدامات عجیب چینی‌ها به منظور مقابله با آلودگی هوا، پرتاب یون‌های نقره به ابر‌ها برای تولید کریستال‌های یخ و ایجاد بارندگی به شکل برف یا باران است. دولت چین موشک‌های یونی را برای انجام این کار به آسمان پرتاب کرد. راه‌حل دیگر کشور چین پاشیدن آب به هوا از طریق عرض‌های بالاتر آسمان بود.

دیگر راه‌حل خلاقانه چینی‌ها یک جاروبرقی مکنده هواست که می‌تواند با استفاده از نیروی الکترواستاتیک ذرات گردوغبار و آلودگی موجود در سطح آسمان را بمکد و هوا را پاک کند. مسئولین شهر پکن برای واحدهای صنعتی که کمتر از حد مجاز آلایندگی تولید کنند مبالغ پنج‌میلیارد یوآنی (معادل 816 میلیون دلار) جایزه در نظر گرفته است. همچنین مقامات چین برای حل معضل آلودگی هوای پکن از دو ساختمان جنگلی که قادر به تولید حدود ۱۳۰ پوند اکسیژن تمیز در روز هستند استفاده خواهند کرد.

حمل‌ونقل در خدمت محیط‌زیست

30 سال پیش توکیو با آلودگی هوا و محیط‌زیست به دلیل ترافیک و حجم بالای اتومبیل مواجه بود اما با برنامه‌ریزی‌هایی که در راستای توسعه خطوط مترو انجام شد و تلاش برای تغییر عادت‌های شهری مردم، تغییر مهندسی و فضای سبز خیابان‌ها، امروز توکیو مشکل آلودگی هوا ندارد.

در توکیو به طور گسترده خطوط مترو وجود دارد و اغلب کارمندان و کارگران با استفاده از مترو به داخل و خارج از شهر تردد می‌کنند و در واقع مترو اولویت نخست سیستم حمل‌ونقل عمومی در توکیو به‌شمار می‌آید که به خوبی در رفع مشکل ترافیک این شهر مؤثر واقع شده است.

قطارهای متروی توکیو هر سه دقیقه یک‌بار و در ساعات اوج مسافر هر ۳۵ ثانیه یک‌بار در ایستگاه مسافر سوار می‌کنند. متروی توکیو بزرگ‌ترین متروی جهان از نظر وسعت و همچنین پاکیزه‌ترین و پیشرفته‌ترین آنها در دنیا است.

جلوگیری از ورود خودروهای فرسوده

در پاریس مقامات شهری با سیاست‌های سختگیرانه اما درست، مانع ورود خودروهای ساخت پیش از سال 1997 به این شهر در طول روز شدند و با این تصمیم آلودگی هوا در این شهر را تا 30درصد کاهش دادند.

همچنین خطوط دوچرخه‌سواری و خودروهای برقی در این کشور گسترش چشمگیری داشته و به واسطه تجهیز ناوگان حمل‌ونقل عمومی در این کشور شمار تردد خودروهای شخصی در این شهر مرتبا در حال کاهش است. البته فرانسه در سال‌های اخیر مرکز سیاسی- اداری خود را از مرکز پاریس به منطقه دفانس در حومه این شهر منتقل کرده است.

تجربیات اولین شهر آلوده جهان

لندن به عنوان مبدأ انقلاب صنعتی اولین شهری بود که با بحران آلودگی هوا روبه‌رو شد. وضعیت آلودگی هوای لندن در دهه 1940 به قدری فجیع بود که مقامات این شهر برای دفن افرادی که از آلودگی هوا می‌مردند تابوت کم داشتند!

مقامات لندن، قانون هوای پاک را در سال 1956 تصویب کردند و این شروع مقابله با آلودگی هوا در این شهر بود. از آن زمان به بعد تعویض و نوسازی حمل‌ونقل عمومی، انتقال کارخانه‌ها به دور از فضای شهری، محدود کردن مصرف زغال‌سنگ، تدوین قوانین سختگیرانه برای سقف تولید آلایندگی در خودروهای وارداتی و داخلی، افزایش استاندارد سوخت به یورو6 و استفاده از ماشین‌های فشرده‌کننده گردوغبار در سطح شهر از میزان آلودگی هوا در این شهر هشت‌میلیون نفری کاست.

وضع عوارض برای ورود خودروها به مرکز شهر در لندن یکی دیگر از این راهکارهاست. بر این اساس، افرادی که می‌خواهند با خودرو وارد مناطق مرکزی لندن شوند باید مبلغی را به عنوان عوارض پرداخت کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که استفاده از این شیوه سبب کاهش چشمگیر حجم ترافیک و افزایش سرعت متوسط خودروها شده است که این افزایش سرعت متوسط به نوبه خود سبب آلودگی کمتر هوا می‌شود.

همچنین یک شرکت انگلیسی اخیرا سیستمی ابداع کرده که به گفته شرکت سازنده می‌تواند به حذف ۹۹درصد آلودگی ایجاد شده توسط خودروها در تقاطع‌ها، چهارراه‌ها و هنگام ترافیک بپردازد. شرکت «Pollution Solution» یک سیستم مکش آلودگی هوا ایجاد کرده است که هرگونه آلودگی ایجادشده توسط وسایل نقلیه را جذب می‌کند. فناوری حذف آلودگی می‌تواند به از بین بردن ۹۹ درصد آلودگی ایجاد شده توسط وسایل نقلیه کمک کند.

این فناوری به‌گونه‌ای است که می‌توان آن را در سراسر شهر و در کنار جاده‌ها نصب کرد. این سیستم در کانون‌های آلودگی هوا» 

(hot spot of air pollution) نصب می‌شود. 

این سیستم به سیستم لوله‌کشی زیر جاده‌ها متصل شده و سپس هوای آلوده را به یک «واحد تمیزکننده کنار جاده» (roadside cleaning unit) 

منتقل می‌کند. هوای خارج‌شده از واحد تمیز‌کننده با دقت ۹۹ درصد پاکیزه می‌شود و ذرات معلق، اکسید نیتروژن، مونوکسیدکربن، هیدروکربن‌ها و ازن موجود در آنها از بین 

می‌رود.