اول آذر، همزمان با سپری شدن روزها و لحظه‌های پر التهاب جنگ غزه که رژیم سفاک صهیونیستی با مدرن‌ترین تجهیزات و هواپیماها، مردم بی‌دفاع و مظلوم باریکه یا بهتر بگوییم زندان بزرگ و رو باز غزه را به خاک و خون می‌کشید؛ یک خبر بسیار غرورانگیز و قابل افتخار روی خروجی خبرگزاری‌ها و در قاب تلویزیون و امواج رادیوها قرار گرفت که به دلیل حجم انبوه اخبار جنایات صورت گرفته در غزه، این خبر آن‎گونه که باید مورد توجه رسانه‌ها و محافل عمومی قرار نگرفت.

«اولین پرواز جت آموزشی یاسین با موفقیت انجام شد»؛ این، دقیقا تیتر خبر عنوان شده توسط امیر، محمدرضا آشتیانی وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح بود که می‌شد در چهره خود او نیز غرور و افتخار و شادی را به شدت احساس کرد.

این غرور و افتخار و شادی چهره وزیر دفاع، نه تنها از باب دست‌یابی به دستاوردی بود که بعد از چند سال، حالا یک پروژه به نتیجه مطلوب رسیده بود؛ بلکه از آن جهت نیز مایه مباهات و افتخار بود که می‌دانست برای رسیدن به این لحظه از اول انقلاب تا الان چه خون دل‌های خورده شده و چه روزهای سختی پشت سر گذاشته شده است.

شاید در لحظه به لحظه‌ای که امیر، محمدرضا آشتیانی مقابل دوربین‌ها از پرواز موفقیت‌آمیز جت آموزشی یاسین می‌گفت، روزگاری را متصور بود که هیچ‌کس فکر نمی‌کرد که روزی فرا برسد که ایران به تنهائی و بدون اتکال به دیگران بتواند یک هواپیمای جت بسازد.

راستش این تصور عدم دستیابی به موفقیت، با خیلی از مبانی منطقی و استدلالی و برهان تکنولوژی و علمی و حتی نظامی می‌تواند همخوانی داشته باشد؛ چرا که پیشینه نیروی هوائی و هواپیماهای آن و تاریخچه امور فنی و قطعاتی آن از چنان فراز و نشیبی برخوردار است که به راحتی نمی‌توان آنچه امروز حاصل شده است را باور کرد.

 اصرار برای خروج مستشاران آمریکایی

باز گردیم به صفحات تاریخ و روزهای آغازین انقلاب اسلامی، درست جایی که عده‌ای پا توی یک کفش کرده‌اند که ارتش باید منحل شود و امام(ره) اعتقاد بر این دارد که بدنه ارتش با مردم و کشور همراه است. آیت‌الله خامنه‌ای نیز با شناختی که از مسائل نظامی و ارتشی در دوران تبعید و زندان و ماجراهای نوزده بهمن 57 به دست آورده و با آشنایی که از سرلشکر فلاحی در ستاد مشترک حاصل کرده بود؛ می‌دانند که ارتش، نیاز و لازمه اساسی توان امنیتی کشور است و به هر نحو ممکن از انحلال آن جلوگیری می‌کنند و اعتقاد راسخ بر این دارند که در مقابل حدود دویست هزار نفر نیروی نظامی ایرانی که وجود دارد؛ قریب به پنجاه هزار نفر نیروی مستشاری آمریکایی باید به هر نحو ممکن از ایران اخراج شوند.

منطق این اصرار برای خروج مستشاران آمریکایی در چند موضوع خلاصه می‌شد؛ اول، ماهیت وجودی مستشارانی بود که آمریکایی بودند و اساسا با نیروهای نظامی ایرانی متکبرانه برخورد و غرور نظامی و ایرانی آنها را دچار خدشه می‌کردند.

دوم، تجلی ساختن واقعی شعار «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» بود که حالا با اخراج مستشاران آمریکایی وجه«استقلال» این شعار بیشتر نمایان می‌شد و مسیری از عدم وابستگی را می‌شد در لایه‌های مختلف این واژه درک کرد.

سوم، وجه و اعتبار اقتصادی موضوع بود که تامین شغل برای نیروهای آمریکایی همراه با هزینه مضاعف و بدون منطق برای ایران بود؛ که لاجرم باید در ازای حضور آن پنجاه هزار نیروی مستشاری، منابع مالی هنگفتی نیز در نظر گرفته می‌شد و علاوه ‌بر آن و مهم‌تر از همه، قدرت اعتماد به نفس و تکیه بر توان داخلی و بومی و... بود که با وجود حضور مستشاران داخلی هیچ‌گاه حاصل نمی‌گردید.

با در نظر گرفتن موارد یاد شده و سایر موارد قابل تعمیم به آنها، کسانی که در آن مقطع بیشتر از همه اصرار بر خروج مستشاران آمریکایی داشتند «آیت‌الله خامنه‌ای» و شهید «چمران» بودند که حالا هر کدام عناوینی را به ‌واسطه شورای انقلاب و دولت موقت در وزارت دفاع داشتند.

یک تصمیم خام و خسارت جبران‌ناپذیر

در همین مقطع شاهد یک اتفاق عجیب و باور نکردنی هستیم که بعضی از اعضاء دولت موقت و گروه‌ها تاکید بر خالی شدن کشور از هر گونه تسلیحات غربی به بهانه عدم نیاز به آنها دارند و متاسفانه قرارداد نه میلیارد دلاری با آمریکا برای خرید هواپیماهای F16 و آواکس و ناوهای جنگی و... به‌صورت یکطرفه از سوی ایران لغو می‌شود و متاسفانه هنوز که هنوز است دست ایران برای بازگرداندن این پول‌ها به جایی نرسیده و‌ای بسا شاهد هستیم که گاهی آمریکا دست در کیسه خلیفه می‌کند و از محل همین پول‌ها به بهانه‌های واهی به خائنین و وطن‌فروشان ایرانی و تروریست‌ها بذل و بخشش هم می‌کند. متاسفانه این مقطع از تاریخ انقلاب اسلامی به شدت در تنگنای وقایع نفس‌گیر و تاثیرگذار بر روند شکل‌گیری انسجام و ساختارهای خود قرار دارد که گاهی، بعضی از اشخاص و بعضی از تصمیم‌ها موجبات خسارات جبران ناپذیری را فراهم می‌کردند و این لغو یکسویه قرارداد نه میلیارد دلاری نیز از آن دسته تصمیم‌ها بود که در دولت موقت به‌وقوع پیوست و علاوه ‌بر آن، با توجیهات خام بعضی از افراد تصمیم بر آن بود که سایر هواپیماهای موجود آمریکایی از قبیل(F14-F5-F4 و...) را نیز به فروش بگذارند که حالا باید یک اقدام شجاعانه و به هنگام صورت می‌گرفت تا هم از بنیه دفاعی کشور و هم از حیثیت سیاسی و هم از حق برخورداری از تجهیزات نظامی دفاع می‌شد.

شجاعت و درک دقیق از اقدام به هنگام

راستش وارد شدن به این عرصه و ممانعت از این تصمیم - اجازه بدهید که بگوییم نابخردانه- کار هر کسی نبود و کسی را می‌خواست که درک دقیقی از وقایع احتمالی آینده و موضوعات نظامی داشته باشد.

استدلال طراحان فروش این هواپیماها این بود که چون این تجهیزات، سلاح‌های غربی هستند و برای اهداف حکومت طاغوتی و ژاندارمی منطقه وارد شده‌اند؛ حالا که انقلاب شده باید هزینه‌های مربوط به آنها نیز به کشور بازگردد و علاوه ‌بر آن، هزینه‌های تعمیر و نگهداری و نیز متخصصانی را می‌خواهد که در عدم حضور مستشاران آمریکایی، این هزینه‌ها در صورت محقق شدن چندین برابر خواهد شد؛ پس! با این شرایط، عملا امکان تعمیر و نگهداری آنها نیز فراهم نخواهد بود و بهتر است که به فروش برسند.

«اقدام بهنگام» از تعابیر بسیار قابل توجه رهبر انقلاب اسلامی است که خود ایشان در بزنگاه‌های دوران مختلف انقلاب اسلامی این تعبیر را در صورت فعل استمراری و بالقوه آن به‌کار گرفته‌اند و موضوع فروش هواپیماها نیز یکی از این مواردی است که ایشان اقدام بهنگام انجام داده‌اند.

در بخشی از خاطرات ایشان در مستند «در لباس سربازی» است که می‌فرمایند: «من در مشهد بودم. وقتی شنیدم که این هواپیماها را می‌خواهند بفروشند بلافاصله رادیو را گفتم بیایند. و چون فرصتی نبود که نامه‌نگاری شود و یا با تلفن به همه ارکان اطلاع داده شود همانجا بیانیه‌ای را نوشتم و خواندم که هیچ‌کس بدون اخذ مجوز از معاونت امور انقلاب وزارت دفاع حق لغو یا انعقاد و یا فروش تجهیزات نظامی را ندارد.»

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در آن مقطع «معاون انقلاب وزارت دفاع» و با چند ماه فاصله زمانی کوتاه «نماینده امام در ارتش» بودند که بر اساس همین جایگاه، آن بیانیه را صادر کردند و در یک «اقدام بهنگام» مانع فروش این تجهیزات شدند که اثرات این اقدام بهنگام ارزشمند را در طول دوران دفاع مقدس با نقشی که این هواپیماها ایفا کردند به خوبی ملاحظه کردیم.

راستش کمی اگر منصف باشیم این نگرانی آن عده‌ای که اعتقاد داشتند مستشاران آمریکایی حتما باید به‌ مانند تا تجهیزات را تعمیر و نگهداری کنند؛ استدلال غیر منطقی نبود؛ اما به نظر می‌آید چیزی که بدان آگاه نبودند قدرت ایمان و یقین به توانمند بودن عناصر داخلی بود که امام(ره) و آیت‌الله خامنه‌ای گویا آن را در همان رژه معروف نوزده بهمن 57 از سوی همافران و در آن بیعت تاریخی دیده بودند.

با رقه‌های امید

روزهای بسیار کوتاهی از این واقعه اخراج مستشاران آمریکایی گذشت و بعضی از هواپیماها دچار اشکال شدند و سردرگمی چیزی بود که در نزد بعضی از عناصر دیده می‌شد؛ اما با رقه‌های امید نیز در حال روشن شدن بود که در سر چراغ آن با رقه‌ها، باز یک نفر ایفای نقش می‌کند و مسیری را طراحی می‌کند که آن روزها شاید کسی به آن توجه جدی نداشت و حتی ممانعت و محدودیت‌هایی نیز به‌وجود می‌آمد؛ اما او ترسیم دقیقی از آینده داشت که بعدها معلوم شد؛ آری! می‌شود و می‌توان.

کسی شاید باور نکند؛ اما عامل اصلی و تاثیرگذار و جریان ساز بر موضوع «خود کفایی» کسی نیست جز آیت‌الله سید علی خامنه‌ای که در دل ظلمات وقایع روزگار پر چالش سال اول و دوم انقلاب، روشنایی چراغ امید را در دست گرفته بود و هر کجا که می‌توانست شمع ایمان به خدا و خویش را روشن می‌کرد تا امروز ما به این همه بالندگی و شکوفایی بتوانیم ببالیم. روزی که عطاء‌الله بازرگان، آن همافر یکم سابق نیروی هوائی با بالی باز شده از قفس حضور مستشاران آمریکایی در بیست و سوم دی 1358 و در دل سوز برف و سرمای پاییزی و ناملایمت‌های روزگار به هر نحو ممکن خود را به عضو شورای انقلاب رساند؛ هیچ‌گاه باور نمی‌کرد که دارد جرقه‌های اولین شعله خود باوری را در انقلاب اسلامی روشن می‌کند. عطاء‌الله بازرگان با طرح تعمیر و ساخت یک قطعه به آیت‌الله خامنه‌ای رجوع کرد و ایشان با دلگرم کردن و امید دادن و با مرقوم کردن یک معرفی‌نامه به تیمسار، رئیس ستاد نیروی هوائی آن دوران، اولین بارقه و برگ کتاب زرین تاریخ خودکفایی انقلاب اسلامی و نیروهای مسلح و به ‌ویژه نیروی هوائی را به نام خود زدند.

یک روز خاص برای 140 فروند

اهمیت بالقوه این خودکفایی و حفظ تجهیزاتی که عده‌ای می‌خواستند آن را به تاراج و فروش بگذارند در حدود یک‌سال بعد و با شروع جنگ بیشتر نمایان شد که اولا، نیروی هوائی به‌رغم آنکه صدام با طرح قبلی وارد جنگ شده بود- و قاعدتا باید استحکامات دفاعی و پدافند هوائی خود را نیز تقویت می‌کرد- در روز دوم شروع جنگ - و به رغم آسیب‌های زیادی که به فرودگاههای ایران در روز اول جنگ وارد شده بود- موفق شد با یکصد و چهل هواپیما در نصف روز نقاط حساس و استراتژیک عراق را بمباران کند و به‌طور معجزه آسایی همه هواپیماها به سلامت بازگردند و از قضا گزارش این عملیات را نیز آیت‌الله خامنه‌ای در بعدازظهر همان روز تحت عنوان رئیس کمیسیون دفاعی، به مجلس ارائه داد و دوما آنکه، با این عملیات کل نقشه‌ها و اهداف اولیه تعیین شده صدام نقش بر آب شد و عملا روند جنگ به گونه‌ای شد که هرگز در مخیلات خام و احمقانه صدام و تحریک‌کنندگان او نمی‌گنجید.

با وجود کسب این پیروزی و موفقیت بزرگی که نیروی هوائی با «عملیات کمان 99»(ابر سیاه) به دست آورده بود؛ اما آنچه می‌توانست نیروی هوائی و پروازهای هواپیماهای جنگنده را تحت تاثیر قرار بدهد؛ موضوعات فنی و دستورالعمل‌ها بود که در بحث هواپیماها، تخطی از این آیین نامه‌های پروازی جرمی بزرگ و اشتباهی نابخشودنی است و اگر به دستورالعمل‌های وارد شده در کتاب‌های معروف به (TO) حین تعمیر و تعویض قطعات توجه نشود فاجعه به بار می‌آید.

قطعات هواپیما عموما به چند دسته تقسیم می‌شوند که در شکل کلی به بعضی از آنها قطعات زمان‌دار گفته می‌شود و اگر بعد از طی زمان خاصی که متکی بر تعداد پرواز یا گذشت زمان است تعویض نگردد؛ قطعا هواپیما دچار اشکال اساسی می‌گردد و از چرخه عملیاتی خارج می‌شود.

اسناد دست اول خودکفایی

بر اساس بعضی از اسناد تازه منتشر شده، که به تازگی در «نمایشگاه لباس سربازی» برای اولین بار در معرض چشم عموم قرار گرفته؛ با این استدلال فنی و قابل توجیه نسبت به تعداد سورتی‌های پرواز هواپیماها و قطعات قابل تعمیر و تعویض، فرمانده وقت نیروی هوایی، شهید فکوری با دردست داشتن یک جدول خاص، در حالی‌که هنوز شاید ده روز از جنگ نیز سپری نشده، به آیت‌الله خامنه‌ای رجوع می‌کند و اعلام می‌دارد که حداکثر زمان موجود برای پرواز هواپیماها چند روز بیش نیست که در خوش‌بینانه‌ترین حالت، مثلا هواپیماهای F5 می‌توانند تا 25 روز دیگر تداوم پرواز داشته باشند و بعد از آن هواپیماها مطابق آن چیزی که در دستورالعمل‌های فنی موجود است از چرخه عملیاتی خارج می‌شوند.

آیت‌الله خامنه‌ای بنا به احساس مسئولیت و کسب تکلیف با در دست گرفتن جدول فنی که فرمانده نیروی هوائی آورده بود به محضر حضرت امام(ره) مراجعه می‌کنند و مشکل موجود فنی بر سر راه پرواز هواپیماها را بازگو می‌کنند که امام(ره) می‌فرمایند؛ بچه‌های نیروی هوائی کارشان را ادامه بدهند؛ آنها می‌توانند و حالا! بعد از گذشت 43 سال از آن دوران می‌بینیم که همان هواپیماهای که قرار بود طی حدود یک‌ماه بعد از جنگ از چرخه عملیاتی خارج شوند با نوید و امیدی که امام(ره) دادند و با فرآیند تشکیل «معاونت جهاد خودکفایی» که در سال 1364 با حضور رئیس‌جمهور وقت آیت‌الله خامنه‌ای ایجاد شد؛ هنوز پرواز می‌کنند و با بهینه‌سازی‌های که بر روی این هواپیماها صورت گرفته و با به‌کار گیری علوم و فناوری‌های جدیدی که توسط متخصصین داخلی در غیاب مستشاران آمریکایی به آنها افزوده شده؛ به‌خوبی پرواز می‌کنند و تبدیل به بخش قابل توجهی از توان دفاعی و رزمی کشور شدند.

اما! این یک طرف ماجرا بود؛ یعنی سمت تعمیر و بهینه‌سازی و ارتقاء، سمت دیگر ماجرا بحث تولید و فن‌آوری بومی است که حتما باید به سمت آن حرکت می‌شد و این مهم نیز در قالب همان جهاد خودکفایی و با مشارکت وزارت و صنایع دفاع پیگیری وبه منصه ظهور درآمد.

پرواز با یاسین

بعد از عبور از مراحل ساخت هواپیماهای صاعقه و کوثر، اتفاق شگرف و غرورآفرین، رونمایی «یاسین» بود که شرح این غرور و افتخار با خبری که وزیر دفاع در حال ارائه آن بود بردل می‌نشست. به گزارش اکثر خبرگزاری‌های داخلی وزیر دفاع درخصوص هواپیمای آموزشی یاسین گفت:

این دستاورد سازمان صنایع هوائی وزارت دفاع نقش مهمی در حوزه آموزش خلبانی کشور دارد.نسخه ابتدائی جت آموزشی یاسین در سال ۹۸ ساخته شد و ۲۰ اسفند ماه سال گذشته اولین نمونه جدید و معیار تولید جت آموزشی یاسین و خط تولید آن رونمایی شد و ۱۸ شهریور امسال نیز این هواپیما تست تاکسی خود را با موفقیت پشت سرگذاشت. مهم‌ترین فاکتور در بحث آموزش خلبانی در این فروند پایش دائمی و ثبت داده‌های پروازی حین و پس از پرواز(نمایش و تحلیل سه بعدی داده‌های سورتی و پروازی) است که یک تحول در بحث آموزش خلبانی به شمار می‌رود.

منابع:

مستند سرچشمه.

مستند تغییر ماموریت.

مستند در لباس سربازی

اسناد ارائه شده در نمایشگاه لباس سربازی.