گلایه مردم از افزایش بی‌ضابطه قیمت کالاها و خدمات (بخش پایانی)
ضرورت مدیریت قیمت‌ها با نظارت مستمر دستگاه‌های مسئول
رضا الماسی
یکی از آثار تورم، جابه‌جایی زودهنگام قیمت‌هاست. این موضوع به طور خاص در عرضه مواد غذایی که مستقیماً با معیشت همه مردم سر و کار دارد ملموس‌تر و البته آزاردهنده‌تر است. کارشناسان می‌گویند برای تامین کالاهای اساسی و همچنین خدمات، لازم است دولت علاوه‌بر نظارت صحیح بر بازار، همواره اقدامات حمایتی خود را از اقشار کم‌درآمد داشته باشد.
اوایل سال گذشته زمانی که دولت، تصمیم به اصلاح پرداخت یارانه‌ها گرفت، رئیس‌جمهور تاکید داشت به هیچ عنوان قیمت‌ها نباید خودسرانه افزایش یابد.
آیت‌الله رئیسی در این باره گفته بود: «هر تصمیم و اقدامی، هر قدر هم که کارشناسانه باشد، اگر با همراهی مردم توأم نشود، موفق و کارگشا نخواهد بود؛ همراهی و همکاری اهالی اصناف مختلف و نیز مردم، رمز موفقیت اجرای تصمیمات و سیاست‌های دولت هستند.
او می‌افزاید: «در تعیین مرز گرانی و گرانفروشی سازمان حمایت از تولیدکننده و مصرف‌کننده مهم‌ترین نقش و جایگاه را دارد و باید به دقت به وظیفه خود در قیمت‌گذاری و نظارت بر قیمت‌ها عمل کند تا نه آسیبی به تولیدکننده وارد شود و نه به مصرف‌کننده اجحافی شود.»
رئیس‌جمهور با تاکید بر اینکه نباید قیمتی در بازار خودسرانه تغییر کند، تصریح کرده بود: «مردم نباید هر روز شاهد تغییر در قیمت‌ها باشند. اگر هم قیمتی تغییر می‌کند باید دلایل و زمینه‌های آن برای مردم تبیین و تشریح شود. یکی از عوامل اصلی موفقیت اصلاحات مدنظر در نحوه و محل تخصیص یارانه مواد غذایی همراهی و نظارت دقیق اتحادیه‌ها و اصناف بر حوزه کاری خودشان است. اصناف و اتحادیه‌ها کمک کنند تا با نظارت جدی بر بازار، جلوی سوداگری، کم‌فروشی، احتکار و گرانفروشی گرفته شود. در انتخاب مسئولان اتحادیه‌ها و بازرسان افراد مناسب را انتخاب کنید که بر اساس اصول و قانون عمل کرده و منافع ملی را همواره مدنظر قرار دهند.»
ضرورت افزایش تعداد گشت‌های نظارتی
در نظارت بر قیمت‌ها، هم اصناف مسئولیت دارند و هم وزارت صمت به نمایندگی از دولت وظیفه دارد قیمت‌ها را رصد کرده و در چارچوب تعیین شده با تخلفات احتمالی در سطوح مختلف برخورد لازم را داشته باشد.
تجربه نشان داده اگر نظارت دائمی در بازار وجود نداشته باشد، سودجویان با بهانه‌های مختلف از فضای به‌وجود آمده سوءاستفاده خواهند کرد و قیمت‌ها را دلبخواهی بالا خواهند برد.
از اوایل امسال که با آغاز ماه مبارک رمضان همراه بود در استان‌های مختلف تلاش شد تا با نظارت بیشتر کمتر شاهد تخلف در عرضه مواد غذایی باشیم. به عنوان نمونه؛ فتحی، رئیس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌شرقی اوایل امسال گفته بود: «در ایامی که تقاضا بیشتر و احتمال تخلف بیشتر است تعداد گروه‌های بازرسی با استفاده از نیروهای بسیج، بازنشسته و نیروهای داوطلبانه سایر بخش‌های سازمان از جمله حراست افزایش پیدا می‌کند.»
او تاکید می‌کند: «در مواردی که تخلف احراز شود، برای متخلف پرونده ایجاد شده و برای بررسی به سازمان تعزیرات معرفی می‌شوند و حکم مربوطه در خصوص آنها صادر می‌شود. افزایش قیمت روند قانونی دارد که باید کارشناسان، قیمت را احصا کنند و قیمت احصا شده همراه با سود متعارف نیز در کمیته استانی اقدام مشترک که ریاست آن استاندار است، تصویب شود تا قیمت مصوب اعلام شود و خودسرانه هیچ اتحادیه‌ای اجازه افزایش قیمت را ندارد.»
همان‌طور که مسئولان وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرده‌اند؛ در ایام خاصی مثل بازار شب عید و ماه رمضان و... به دلیل تشدید نظارت‌ها کمتر شاهد گرانفروشی و افزایش خودسرانه قیمت از سوی اتحادیه‌ها هستیم اما مردم انتظار دارند این رویه در همه ایام سال جریان داشته باشد.
گوشت مرغ گران‌تر می‌شود؟
یکی از اقلام اساسی سفره ما ایرانی‌ها گوشت مرغ است. حالا این کالا با افزایش قیمت گوشت قرمز به بیش از ۵۰۰ هزار تومان در هر کیلو، تأمین‌کننده بخشی از پروتئین خانوار ایرانی شده است. اردیبهشت امسال نرخ مصوب هر کیلو گوشت مرغ ۷۳ هزار تومان تعیین و ابلاغ شد اما رصد بازار نشان می‌دهد این عدد بین ۷۸ تا بیش از ۱۰۰ هزار تومان در نوسان بوده است.
بر همین اساس نوسان قیمتی در نیمه نخست سال بیشتر بوده و در نیمه دوم در مهر ماه این قیمت بین ۷۸ تا ۸۷ هزار تومان متغیر بود. با آغاز آبان قیمت‌ها دوباره روند صعودی داشته و در روزهای پایانی آبان هر کیلو گوشت مرغ با نرخ ۸۸ هزار و ۸۰۰ تومان به فروش رسیده است.
شایعه کاهش جوجه‌ریزی این نگرانی را به‌وجود آورده است که قیمت گوشت مرغ باز هم افزایش یابد اما معاون وزیر در امور تولیدات دامی وزارت جهاد کشاورزی اطمینان داده است، در حوزه تأمین گوشت مرغ در ماه‌های آتی مشکلی وجود ندارد. بر اساس نتایج طرح آمارگیری کشتار طیور کشتارگاه‌های رسمی کشور در ماه مهر امسال، وزن گوشت عرضه شده انواع طیور بیش از 204 تن بوده که سهم گوشت مرغ بیش از سایر انواع طیور است.
گوشت مرغ با بیش از 190 تن، 98 و نیم درصد از وزن کل گوشت طیور عرضه‌شده را به خود اختصاص داده است. گوشت بوقلمون با یک و نیم تن و سایر انواع طیور با همین حدود، مجموعاً یک و نیم درصد از وزن کل گوشت طیور عرضه‌شده را به خود اختصاص داده‌اند.
مقایسه عملکرد کشتارگاه‌های رسمی کشور در مهرماه با ماه مشابه سال ۱۴۰۱ نشان‌دهنده افزایش ۵۵ درصدی مقدار عرضه گوشت انواع طیور در کشتارگاه‌های رسمی کشور است. مقدار عرضه گوشت طیور در مهر ۱۴۰۲ نسبت به ماه مشابه سال قبل برای مرغ ۵۵ درصد، برای بوقلمون ۲۱ درصد و برای بلدرچین ۴۷ درصد افزایش، برای شترمرغ ۵۶ درصد کاهش و برای سایر انواع طیور ۸۰ درصد افزایش داشته است.
همچنین نتایج حاصل از این طرح آمارگیری نشان می‌دهد که مقدار عرضه گوشت طیور در کشتارگاه‌های رسمی کشور در مهر ۱۴۰۲ نسبت به ماه قبل (شهریور) در حدود ۲ درصد افزایش داشته است.
ثبات نسبی در بازار میوه
بررسی‌ها در بازار میوه نشان می‌دهد؛ اختلاف قیمت فاحشی در قیمت انواع میوه و سبزیجات دیده نمی‌شود. نظارت دائمی میدان بزرگ میوه و تره‌بار در تهران و سایر استان‌ها باعث شده در این بازار کمتر شاهد اختلاف قیمت باشیم. هفته گذشته قیمت عمده‌فروشی محصولات کشاورزی در بازه ۲۹ آبان تا ۵ آذر از سوی میدان بزرگ میوه و تره‌بار تهران اعلام شد.
بر این اساس؛ قیمت انواع میوه‌های تولید داخل در میوه‌فروشی‌های مناطق مرکزی رو به پایین شهر به شرح زیر اعلام شده است؛
هر کیلو انگور ۳۹ تا 70 هزار تومان، نارنگی 16 تا 40 هزار تومان، سیب قرمز 30 تا 50 هزار تومان، سیب زرد ۲۵ تا 55 هزار تومان، کیوی 40 تا 55 هزار تومان، انار 35 تا 50 هزار تومان، لیمو شیرین 28 تا 38 هزار تومان، خرمالو ۴۰ تا 66 هزار تومان، پرتقال 28 تا 55 هزار تومان است.
در بازار میوه‌های وارداتی هم موز هر کیلو ۶۲ تا 65، آناناس ۱۱۰، نارگیل هر عدد ۵۰ تا ۷۰ و هر عدد آناناس ۲۶۰ هزار تومان است.
گفتنی است پرتقال عرضه شده از سوی وانت بارها، در بسته‌بندی‌های متفاوت، هر توری کیلویی ۱۰ هزار تومان به فروش می‌رسد. خرید به شکل محدود هر کیلو ۱۲ هزار تومان بوده یا نوشته شده هر ۵ کیلو ۶۰ هزار تومان.
در ادامه قیمت انواع میوه‌های تولید داخل در میوه‌فروشی‌های مناطق مرکزی رو به پایین شهر می‌آید.
هر کیلو گوجه فرنگی 22 تا 35، گوجه گیلاسی بسته‌ای ۷۰، هویج 10، کاهو رسمی 15 تا 20، کاهو سالادی 20، کلم سفید و بنفش 11 تا 13، خیار رسمی 25 تا 33 و لیمو ترش 30 هزار تومان تعیین شده است. سیب زمینی در این بازار هر کیلو 13 تا 17 (وانت بار کیلویی ۱۰ به شرط خرید بالا) و انواع پیاز شیری (سفید) 14 تا 20 هزار تومان به فروش می‌رسد.
اعلام قیمت جدید 7 کالای اساسی
در راستای شفاف‌سازی فرآیند قیمتی بازار، رعایت حقوق مصرف‌کنندگان کالاها و همچنین تقویت مشارکت مردمی در اجرای سیاست‌های نظارتی و پایش بازار، قیمت خرده‌فروشی مصرف‌کننده هفت قلم کالای اساسی از سوی وزارت جهاد کشاورزی اعلام شده است.
شهیاد آبنار، مدیرکل دفتر بازرگانی داخلی محصولات کشاورزی با بیان این مطلب می‌گوید: «براساس این مصوبه قیمت هرکیلوگرم شکر سفید فله‌ای ۲۸ هزار تومان، شکر بسته‌بندی ۱۰۰۰ گرمی ۳۴ هزار تومان در خرده‌فروشی‌ها به دست مصرف کنندگان برسد.»
او می‌افزاید: «همچنین قیمت روغن مایع آفتابگردان ۸۱۰ گرمی ۴۸ هزارو ۲۰۰ تومان، روغن مایع سرخ کردنی ۸۱۰ گرمی ۴۷ هزار و ۴۰۰ تومان، روغن مایع مخلوط ۸۱۰ گرمی ۴۷ هزارو ۴۰۰ تومان، روغن مایع مخلوط حلب ۱۶ کیلوگرمی ۸۲۶ هزارو ۲۰۰ تومان و روغن نیمه جامد حلب ۵ کیلوگرمی ۲۴۷ هزار و ۲۰۰ تومان در خرده‌فروشی‌ها به دست مصرف‌کنندگان برسد.»
نظارت بیشتر روی عملکرد نانوایی‌ها
دولت سیزدهم برای ثبات نرخ نان و دسترسی مردم به قوت ارزان‌قیمت با هوشمندسازی توزیع نان به دنبال جلوگیری از برخی تخلفات و قاچاق آرد بوده، اما برخی نانوایی‌ها با عدم استفاده از کارتخوان‌های هوشمند نان اقدام به احتکار آرد و نان و فروش آن برای خوراک دام می‌کنند.
نان به عنوان قوت اصلی مردم خط قرمز دولت سیزدهم به شمار می‌رود تا جایی که دولت در اردیبهشت‌ماه سال ۱۴۰۱ طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان را کلید زد؛ به طوری که بر اساس این طرح میزان آرد تحویلی به نانوایی‌ها طبق عرضه تعداد نان محاسبه و ارائه شد، اما تغییری در نرخ نان مصرفی مردم رخ نداد.
پیش از آن به دلیل پایین بودن نرخ آرد، بخش قابل‌توجهی از آن به صورت قاچاق از کشور خارج می‌شد؛ بنابراین یکی از مهم‌ترین اقدامات دولت در یک و نیم سال گذشته در پی آزادسازی نرخ آرد صنف و صنعت، تلاش در ثبات نرخ نان، ساماندهی نانوایی‌های کشور با نصب کارتخوان‌های هوشمند با هدف کاهش توزیع خارج از شبکه، جلوگیری از قاچاق آرد و کاهش ضایعات نان خشک برای برخی دامداری‌ها در کشور بوده است.
حال با این اقدام دولت، مصرف نان بهینه شده تا جایی که مردم مصرف روزانه خود را مدیریت می‌کنند؛ بنابراین ضایعات نان و وجود نان خشک کاهش یافته و یا دیگر در بازار موضوعی تحت عنوان نان خشک نیست؛ این در حالی است که پیش از این برخی دامداران برای خوراک دام خود نان خشک ضایعاتی مردم را می‌خریدند.
همچنین دولت عدم افزایش قیمت نان را با روش‌های مختلف برای نانوایی‌ها جبران کرد؛ تا جایی که علاوه بر اینکه هر کیسه ۵۰ کیلویی آرد نان به نرخ دولتی بین ۶۶۰ تا ۹۰۰ تومان به آنها ارائه می‌دهد، به‌ازای فروش هر یک میلیون تومان نان، به حساب آنها مبلغ ۳۰۰ هزار تومان واریز می‌شود تا متضرر نشوند، اما تخلف برخی نانوایان با سیاستگذاری‌های دولت همخوانی ندارد و هرچقدر دولت راهکاری برای جلوگیری از تخلفات آنها اجرا می‌کند؛ اما باز هم شاهد برخی تخلفات هستیم.
با توجه به تخصیص یارانه آرد و نان، بازار سیاهی برای این محصول ایجاد شده که برخی متخلفان برای سود بیشتر نان مردم را به نان خشک تبدیل کرده و آن را با چند برابر قیمت می‌فروشند که با احتکار و خشک کردن آن سود قابل توجهی به جیب می‌زنند.
به گفته برخی کارشناسان این بخش، اگر قیمت هر کیلوگرم نان خشک ۸ هزار تومان باشد، متخلفان روی هر ۳ عدد قرص نان بربری یارانه‌ای بیش از ۳ برابر سود می‌کنند که در حجم بالا رقم قابل‌توجهی خواهد بود.
در پی اصلاح نرخ آرد صنف و صنعت، دولت برای بهینه‌سازی مصرف و جلوگیری از تخلفات، نانوایی‌های سراسر کشور را به کارتخوان‌های هوشمند مجهز کرد که در این سامانه تعداد نان و حتی نایلون با قیمت‌های مصوب مشخص است. اکنون نیز سامانه نظارت برخط نانوایی‌های کشور برای دریافت اطلاعات عملکرد نانوایان فعال شده که این آمارها به طور برخط در اختیار وزارت جهاد کشاورزی و بازرسان شورای آرد و نان قرار می‌گیرد.