انباشت آلایندگی نتیجه غفلت از قانون هوای پاک
با سرد شدن هوا شاهد بروز وارونگی دما به ویژه در تهران هستیم که این پدیده به همراه انتشار آلایندگی وضعیت هوا را به حد اضطرار می‌رساند در حالی که اگر قوانین هوای پاک در این سال‌ها اجرا می‌شد، امروز دیگر شاهد چنین مشکلاتی در زمینه هوا نبودیم.
به گزارش ایرنا، با آغاز فصل سرما، دوباره آلودگی هوا و بروز وارونگی دما بی‌قراری می‌کند که هرچه زودتر رخ بنمایاند تا صدای سرفه‌ها و آژیر بی‌امان آمبولانس‌ها در سطح معابر کلانشهری مانند تهران بیش از هر زمان دیگری به گوش برسد، سؤال این است که وارونگی دما یا همان اینورژن چیست؟ آیا قبلا نبوده و تازه به دستاوردهای انسان در زمینه رفتار با طبیعت اضافه شده است؟ باید گفت که خیر این‌طور نیست اینورژن همیشه بوده یعنی با شروع فصل سرما وارونگی دما هم رخ می‌داد، اما در چند دهه اخیر با شدت بیشتری خودنمایی می‌کند.
دلیل شدت این پدیده در دهه اخیر روشن است؛ چون طبیعت دیگر توان خودپالایی خود را از دست داده بنابراین با ورود کوچک‌ترین عامل در بروز آلودگی هوا، از خود بی‌خود شده و به اصطلاح خودش را وا می‌دهد زیرا نمی‌تواند از خود در برابر فشارهای انسان مقاومت کند در نهایت دودش به چشم همان انسان می‌رود.
وقتی اینورژن رخ می‌دهد گویی پتویی به روی شهر کشیده و توان نفس کشیدن از هوای شهر گرفته می‌شود، از طرفی هم منابع آلاینده مانند خودروهای فرسوده و موتورسیکلت‌ها هم مدام در حال تردد هستند و آلودگی را زیر این پتو پراکنده می‌کنند، زمانی این وضعیت شدت می‌یابد که هیچ بادی نوزد و هوا در حالت سکون باقی بماند حال اگر این سکون هوا چند روز طول بکشد دیگر زمان آن است که دودی سیاه آسمان کلانشهرها به ویژه تهران را فرا بگیرد و هشدارهای رنگارنگ زرد، نارنجی و قرمز داده شود؛ در چنین شرایطی می‌گویند مراقب خود باشید، از خانه‌هایتان بیرون نیایید، ورزش نکنید و در حالت حادتر مدارس و ادارات هم تعطیل می‌شوند.
سازمان حفاظت محیط زیست در چند سال اخیر که آلودگی هوا در پایتخت بیداد می‌کند و گویی هیچ نهادی حریفش نمی‌شود، بارها و بارها اعلام کرده که خودروها و موتورسیکلت‌های فرسوده مقصران اصلی آلودگی هوا هستند، تا زمانی که این وسایل نقلیه فرسوده و از رده خارج شده در خیابان‌های پایتخت جولان می‌دهند و هیچ وقعی به هیچ نهادی نمی‌گذارند وضعیت همین است.
آمارها نشان می‌دهد در کشور ۲۶ میلیون خودرو شماره‌گذاری شده که از این تعداد حدود ۷ میلیون خودرو به سن فرسودگی رسیده‌اند، همچنین ۱۲.۵ میلیون موتورسیکلت شماره‌گذاری شده که حدود ۱۰میلیون از آنها فرسوده‌اند و عموماً نیز کاربراتوری هستند، سن فرسودگی موتورسیکلت ۶ سال تعیین شده است و سن فرسودگی خودرو نیز متفاوت است مثلا سواری ۲۰ سال و عمومی ۱۰ سال در نظر گرفته شده است.
در این میان اما شرایط خودروهای ناوگان حمل‌ونقل عمومی خوب نیست به طوری که بیش از ۸۶ درصد آنها به سن فرسودگی رسیده‌اند که هم منجر به افزایش آلودگی هوا به ویژه در کلانشهرها می‌شود، چون این خودروها آلاینده‌های بیشتری منتشر و در مقابل سوخت بیشتری هم مصرف می‌کنند، علاوه بر این کمبود اتوبوس در ناوگان حمل‌ونقل عمومی داستان دیگری است به طوری که برآورد شده در تهران حدود ۸ تا ۹ هزار اتوبوس نیاز است اما اکنون کمتر از ۲ هزار اتوبوس فعالیت می‌کند.
تمام این آمارها و در کنار آن وضعیت هوا و تیره و تار شدن آسمان در فصل سرما به علت انتشار آلودگی، نشان می‌دهد که وضعیت منابع متحرک به عنوان متهم ردیف اول آلودگی هوا اسفناک است و باید هر چه سریع‌تر فکری عاجل برای آن کرد وگرنه با این وضعیت قطعا دو روز دیگر هم دیر خواهد بود، نکته قابل تامل این است در حالی شاهد آلودگی شدید هوا در کشور هستیم که قانون هوای پاک را داریم، قانونی که در سال ۱۳۹۶ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و دارای ۳۴ ماده و ۲۹ تبصره و آیین‌نامه شامل مجموعه راهکارهای کاهش و کنترل آلودگی هواست و ۲۳ دستگاه در اجرای آن نقش دارند اما به نظر می‌رسد توفیق چندانی نداشته است.
این در حالی است که اعتبار خوبی برای اجرای قانون هوای پاک در نظر گرفته شده است به طوری که در بودجه سال ۱۴۰۲ برای این قانون ۸۴۰ میلیارد تومان اختصاص داده شد که با توجه به اهمیت موضوع، دولت سیزدهم در نظر دارد تا در سال‌های بعد این رقم را افزایش دهد.
رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست در گفت‌و‌گو با ایرنا درباره راهکارهای قانونی برای حل معضل آلودگی هوا در کلانشهرها گفت: پیرو سال‌های گذشته، با شروع نیمه دوم سال یک‌سری تمهیدات و اقدامات را در راستای کاهش آلودگی هوا و هماهنگی بیشتر برای اجرای قانون هوای پاک انجام دادیم که تخصیص حداکثری گاز طبیعی برای صنایع و نیروگاه‌ها، اعمال نظارت بیشتر بر مراکز معاینه فنی، جلوگیری از تردد خودروهای دودزا در کلانشهرها توسط پلیس راهور، اجرای گشت‌های شبانه در زمان وارونگی دما و شرایط اضطرار، تشکیل بموقع کارگروه مواقع اضطرار و تاکید بر نظارت بر اجرای مصوبات توسط ادارات کل محیط زیست استان‌ها برخی از این تمهیدات است.
داریوش گل‌علیزاده افزود: علاوه بر اینها برنامه‌های مستمری مانند نو‌سازی و توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی نیز با جدیت دنبال می‌شود، در این راستا برنامه خوبی از سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های وزارت کشور دریافت کردیم، بر اساس آن وزارت کشور با خودروسازان قرارداد بسته که اتوبوس، مینی‌بوس و ون‌های نو را برای بخش حمل‌ونقل عمومی کشور خریداری کنند، همچنین پیگیری اضافه کردن خودروهای برقی حمل‌ونقل عمومی مانند تاکسی و اتوبوس برقی به ناوگان، نظارت بر توزیع سوخت در سطح کشور به ویژه در کلانشهرها و محورهای مواصلاتی آنها از دیگر محورهای این قراردادها است.
توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی و مترو در تهران
گل‌علیزاده اظهار داشت: بر اساس بند «ص» بودجه سال ۱۴۰۲ می‌توان در حمل‌ونقل عمومی از خودروهای تا ۵ سال کارکرده هم استفاده کرد، البته باید استاندارد خودروهای بنزینی حداقل یورو ۵ و خودروهای دیزلی یورو۶ باشد، همچنین بر اساس بند «س» ماده ۳ قانون احکام دائمی که مربوط به کامیون‌ها است می‌گوید که باید سن این خودروها تا ۳ سال باشد که اجرای این قوانین می‌تواند به جبران کمبود ناوگان حمل‌ونقل عمومی و وارد کردن خودروهای باکیفیت کمک کند.
وی تاکید کرد: اگر حمل‌ونقل عمومی به ویژه در حوزه شهری توسعه یابد اثر خود را در بهبود کیفیت هوا خواهد گذاشت، استفاده از خودروهای شخصی کمتر می‌شود و ترافیک کاهش می‌یابد، البته توجه کنیم در شهرهایی مانند تهران حتما باید نگاه ویژه‌ای به بحث توسعه مترو داشته باشیم چون مترو زیرزمین است و محدودیت چندانی ندارد اما روی زمین ظرفیت معابر محدود است، البته شهرداری تهران با همکاری وزارت کشور اقدامات خوبی را در این حوزه انجام داده‌اند، در واقع وزارت کشور کمک می‌کند تا خطوط مترو را توسعه دهند.
تولید ۱۰ هزار مگاوات برق تجدیدپذیر
توسط صنایع و نیروگاه‌ها
رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: یکی از منابع آلاینده هوا به ویژه در فصل سرما نیروگاه‌ها و صنایعی هستند که در زمان سرما و اوج مصرف گاز خانگی برای تامین انرژی مورد نیاز دچار مشکل می‌شوند. از این رو توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر در دستور کار وزارت نیرو قرار گرفت، در راستای قانون رفع موانع برق، وزارت نیرو و صمت مکلف شدند حدود ۱۰ هزار مگاوات برق مورد نیاز خود را تامین کنند که مقرر شد هزار مگاوات آن از محل نیروگاه‌های تجدیدپذیر و ۹ هزار مگاوات هم توسط صنایع از نیروگاه‌های حرارتی تولید شود.
گل‌علیزاده توضیح داد: این بدان معناست که صنایع انرژی‌بر نیروگاه‌هایی ایجاد کنند که بخشی از نیاز برقی خود را در زمان پیک مصرف تامین کنند و بقیه برق مازاد را به شبکه برقی کشور تحویل دهند، در واقع
بر اساس این قانون وزارت صمت مکلف شد تا صنایعی که مصرف انرژی آنها بالا است خودشان نیروگاه ایجاد کنند تا برق مورد نیازشان از آن تامین شود. مقرر شد تا پایان ۱۴۰۴ انجام شود.
عقب‌ماندگی در اجرای قانون هوای پاک
کار را دشوار کرده است
وی با تاکید بر اینکه به طور مداوم اجرای برنامه‌های قانون هوای پاک را پیگیری می‌کنیم و دستگاه‌های اجرائی پای کار هستند گفت: در زمینه اجرای قوانین هوای پاک عقب‌ماندگی زیادی داریم علاوه بر این عدم اجرای برخی قوانین هوای پاک از جمله توسعه حمل‌ونقل ناوگان عمومی مصوبه سال ۱۳۸۶ و اصلاح الگوی مصرف مصوبه سال ۱۳۸۹ که حدود ۱۳ سال از تصویب آن می‌گذرد، اگر این تکالیف بموقع انجام می‌شدند امروز گرفتار این مشکلات و کمبودها نبودیم چون انباشت تکالیف انجام نشده باعث شده که تامین اعتبارات مورد نیاز در این شرایط اقتصادی کار دشواری باشد اما باید به مرور کارها انجام شود.
رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست افزود: از طرفی هم موضوع آیین‌نامه ماده ۱۰ قانون ساماندهی خودرو در کمیسیون‌های دولت در دست بررسی است که بحث اسقاط را رونق می‌دهد در واقع تصویب آن به چرخه از رده خارج کردن خودروهای فرسوده با تاکید بر حمل‌ونقل عمومی و موتورسیکلت‌ها کمک می‌کند.
خودروهای دست دوم برای ترخیص
به مجوز محیط زیست نیاز دارند
وی در پاسخ به اینکه گفته شده واردات خودروهای دست دوم به مجوز محیط زیست نیاز ندارد، گفت: خیر این‌طور نیست، برای بخش ثبت سفارش نیازی به مجوز سازمان محیط زیست نیست، ما ضوابط را اعلام کردیم و باید بر اساس آن وارد کنند که در این ضوابط حداقل استاندارد برای خودروهای سواری یورو ۵ در نظر گرفته شده است. بنابراین زمانی که قرار است خودروها از گمرک ترخیص شوند بازرسان سازمان حفاظت محیط زیست و استاندارد بازدید فیزیکی انجام می‌دهند و بازرسان سازمان محیط زیست تجهیزات مرتبط با آلودگی هوا مانند کاتالیست‌ها، سنسورها و کنسترها را بازرسی می‌کنند که نصب شده باشند، در این صورت اجازه ترخیص می‌دهیم.
گل‌علیزاده افزود: پیش از این برای کامیون‌های وارداتی هم همین پروسه را طی می‌کردیم، برای اینکه پروسه ثبت سفارش زمانبر نشود از این رو در آن دخالتی نمی‌کردیم اما چارچوب ضوابط را اعلام کرده بودیم و واردات باید بر اساس آن انجام می‌شد حالا برای واردات خودروهای دست دوم هم همین کار را می‌کنیم اما تاکید می‌کنم که برای ترخیص باید مجوز محیط زیست صادر شود.
نیروگاهی در تهران مازوت نمی‌سوزاند
وی درباره مازوت‌سوزی نیروگاه‌ها در زمان آلودگی هوا گفت: نیروگاه‌ها در برخی مواقع که دچار کمبود گاز می‌شوند به صورت تلفیقی از سوخت مازوت استفاده می‌کنند البته نیروگاه‌هایی که در کلانشهرهایی مانند تهران و اصفهان هستند چندین سال است که مصرف مازوت ندارند اما نیروگاه‌های پیرامونی اگر مازوت مصرف کنند موجب تشدید آلودگی هوا می‌شوند، در واقع این نیروگاه‌ها عامل آلودگی هوا نیستند اما بر تشدید آلودگی تاثیر دارند، البته اکنون در تهران نیروگاه مازوت‌سوز نداریم اما سالهاست که آلودگی هوا داریم که علت همین نیروگاه‌های پیرامونی است.
رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست اظهار داشت: فقط نیروگاه‌های بخاری قابلیت مصرف مازوت را دارند، در تمام کشور هم ۱۶ نیروگاه بخاری داریم بقیه نیروگاه‌ها گازی و سیکل ترکیبی هستند که امکان مصرف مازوت ندارند، در تهران هم فقط نیروگاه بعثت، نیروگاه بخار است که از سال ۱۳۹۱ بخش مصرف مازوت آن پلمب شده است، بنابراین در تهران نیروگاهی مازوت مصرف نمی‌کند.
وی درباره نحوه برخورد و یا پلمب واحدهای متخلف آلاینده گفت: سازمان حفاظت محیط زیست صنایع آلاینده را شناسایی می‌کند و سپس برای آنها پرونده قضائی تشکیل می‌دهد و در نهایت حکم قضائی می‌گیریم اما سازمان خودش برای پلمب نمی‌تواند اقدام کند.