از نظر فیلسوف اگر انسان بخواهد به مقام انسان کامل برسد، با ابزار استدلال و قیاس، با صغری و کبری و مقدمات چیدن و فکر کردن، با پای منطق (است). ولی عارف می‌گوید: خیر، ابزار آن علم و سواد و حرف و گفت و شنود و صغری و کبری و مقدمه و نتیجه و استدلال نیست... به جای همه این کارها تزکیه نفس کن، فیلسوف می‌گوید: فکر کن، درس بخوان، پیش معلم برو، ولی عارف می‌گوید: خودت را تصفیه کن،‌ تهذیب نفس کن،  اخلاق رذیله را از خود دور کن، توجه به غیر حق را هر چه می‌توانی از خود بران و بر توجه خود به حق بیفزا، برخاطرات خود مسلط باش، هر چه اندیشه غیر خدا در دل تو بیاید دیو است، تا دیوست، فرشته که نور خدا است، هرگز در دل تو نمی‌آید. (1)

____________

1- کمال انسان و انسان کامل، شهید مرتضی مطهری(ره)، بینش مطهر، ج 30، ص48