شایع‌ترین بیماری دانش‌آموزی در فصل مدرسه-بخش دوم
لبخند سلامتی در چهره دانش‌آموزان با احتیاط پاییزی
باز شدن مدرسه‌ها هر چند برای بچه‌ها و خانواده‌هایشان شادی‌بخش و امیدآفرین است، اما گاهی به کابوس شیوع بیماری‌ها در میان دانش‌آموزان نیز تبدیل می‌شود. علت آن هم چندان پیچیده نیست، چراکه محیط مدرسه به دلیل تماس نزدیک و مداوم دانش‌آموزان با یکدیگر، امکان انتقال بیماری را فراهم می‌کند.
اقداماتی مانند نشستن دست قبل از غذا و بعد از دستشویی و استفاده نکردن از دستمال در جلوی دهان هنگام سرفه و عطسه، دور نینداختن دستمال‌های آلوده و از آن مهم‌تر دست دادن، بوسیدن و بغل کردن که در کودکان فراوان انجام می‌شود، امکان انتقال بیماری‌ها را بین آنها افزایش می‌دهد، اما نکاتی ساده و کلیدی
وجود دارد که با بهره‌گیری از آنها می‌شود از بیمار شدن زیاد، حاد و مکرر دانش‌آموزان جلوگیری کرد.
وجه تمایز سرماخوردگی و آنفلوآنزا
سرماخوردگی و آنفلوآنزا دو بیماری به‌شدت شایع فصل پاییز و بالطبع فصل مدرسه هستند؛ اما سؤال همیشگی این است که تفاوت‌های این دو و وجه تمایز بین این دو کدام‌اند؟
رضا پارساییان یک پزشک عمومی برایمان تمایز بین این دو نوع بیماری را این‌گونه تبیین می‌کند: «سرماخوردگی یک بیماری واگیردار و شایع در مدارس است که کودکان به آن مبتلا می‌شوند. سرماخوردگی توسط ویروس‌هایی ایجاد می‌شود که به‌راحتی در محیط‌های بسته مانند مدارس یا مهدکودک‌ها پخش می‌شوند.
علائم: تب، بدن‌درد، بی‌حالی، سرفه.
درمان: با وجود شایع بودن آن، درمان خاصی برای سرماخوردگی وجود ندارد. می‌توانید علائم را با قرص‌های بدون نسخه درمان کنید؛ مانند استامینوفن یا ایبوپروفن برای کمک به کنترل سردرد، درد عضلانی یا تب. از دادن آسپرین به کودک باید اجتناب شود؛ زیرا وقتی به کودکان و نوجوانان داده می‌شود، زمینه شکل‌گیری یک بیماری نادر اما جدی به نام
«سندرم ری» را فراهم خواهد کرد.»
وی ادامه می‌دهد: «آنفلوآنزا یکی دیگر از بیماری‌های واگیردار مدرسه، آنفلوآنزاست. عامل این بیماری ویروسی است که به‌راحتی از طریق سرفه و عطسه در هوا پخش می‌شود؛ به همین دلیل احتمال ابتلا در محیط شلوغ و بسته کلاس بیشتر است.
شما می‌توانید خطر ابتلا به آنفلوآنزا را با اطمینان از دریافت واکسن آنفلوآنزای سالانه خود و اعضای خانواده‌تان کاهش دهید. از آنجایی‌که گونه‌های زیادی از آنفلوآنزا وجود دارد، تزریق واکسن آنفلوآنزا تضمینی برای ابتلا به آنفلوآنزا نیست؛ اما می‌تواند خطر ابتلا به برخی از گونه‌های رایج این بیماری شایع در مدارس ابتدایی را کاهش دهد. علاوه بر این، واکسیناسیون می‌تواند به کاهش مدت و شدت علائم آن کمک کند.
علائم: تب، بدن‌درد، لرز، گلودرد، خستگی و از دست دادن اشتها.
درمان: در موارد معمولی به‌غیراز مدیریت علائم در خانه با دارو، استراحت و نوشیدن مایعات، نیازی به درمان جدی ندارند. اگر علائم آنفلوآنزا شدید است یا کودک شرایط دیگری دارد که می‌تواند این بیماری را پیچیده کند، باید با پزشک مشورت کنید. گاهی اوقات بستری‌شدن در بیمارستان ضروری است.»
این پزشک در ادامه به نوع عجیبی از آنفلوآنزا تحت عنوان آنفلوآنزای معده اشاره کرده و توضیح می‌دهد: «گاستروانتریت (آنفلوآنزای معده) از دیگر بیماری‌های واگیردار مدرسه است که توسط یک ویروس ایجاد می‌شود و می‌تواند به‌سرعت گسترش یابد. علی‌رغم نامش، ویروس‌هایی که باعث آنفلوآنزای معده می‌شوند، با آنفلوآنزای معروف ارتباطی ندارند. در بیشتر موارد گاستروانتریت پس از چند روز برطرف می‌شود.
علائم: حالت تهوع، استفراغ و اسهال.
درمان: کودکان و بزرگ‌سالان مبتلا به گاستروانتریت باید استراحت کافی داشته باشند و مایعات ازدست‌رفته ناشی از استفراغ و اسهال را با نوشیدن آب جبران کنند. اگر علائم برای مدت طولانی باقی بماند، باید با پزشک صحبت کرد.»
این پزشک در تکمیل صحبت‌هایش درباره بیماری‌های فصل مدرسه به گلودرد استرپتوکوکی اشاره کرده و می‌گوید: «این بیماری شایع و مسری توسط باکتری به نام «استرپتوکوک پیوژنز» ایجاد می‌شود که در بینی و گلو زندگی می‌کند.
علائم: گلودرد، تورم لوزه‌ها، تب و درد معده.
درمان: استرپتوکوک باید با آنتی‌بیوتیک‌های تجویزی درمان شود. تشخیص آن هم فقط با آزمایش استرپتوکوکی ممکن است.»
راه‌های پیشگیری از بیماری‌های مدرسه
متأسفانه دانش‌آموزی که سرماخورده است، داخل دست‌های خود عطسه کرده و سپس با دست‌زدن به اشیای مورد استفاده خود و دیگر همکلاسی‌هایش، میکروب‌های عامل بیماری‌اش را منتقل می‌کند.
دکتر شیروانی، فوق‌تخصص بیماری‌های عفونی کودکان با اشاره به بیماری‌های فصل مدرسه که با سرد شدن هوا شیوع بیشتری پیدا می‌کند، می‌گوید: «این بیماری‌ها شامل عفونت‌های دستگاه تنفسی و گوارشی می‌شود که بیشتر از نوع ویروسی است و در فصل بهار نیز بیماری‌های عفونی پوستی مانند: آبله‌مرغان شایع می‌شود و هر بیماری که در بین کودکان در این فصل شایع شود، می‌تواند در مدارس از کودکی به کودک دیگر منتقل شود. بیشتر ویروس‌های سرماخوردگی از طریق تماس مستقیم منتشر می‌شوند. میکروب‌ها می‌توانند برای ساعت‌ها و در بعضی موارد هفته‌ها زنده باقی‌مانده و به افرادی که اشیای آلوده به میکروب‌ها را لمس می‌کنند، منتقل شود.»
این پزشک فوق‌تخصص بیماری‌های عفونی کودکان با تأکید بر این که ویروس‌های سرماخوردگی از طریق تماس مستقیم بین دانش‌آموزان منتشر می‌شود، می‌گوید: «دانش‌آموزان باید دست‌های خود را بارها بشویند. فراموش نکنید که بیشتر ویروس‌ها از طریق چشم، دهان و بینی وارد بدن می‌شوند. به همین دلیل لمس صورت کودکان راه اصلی ابتلای آنان به سرماخوردگی است و موجب انتقال بیماری‌های ویروسی چون سرماخوردگی از آنان به والدینشان می‌شود.»
اما دکتر شیروانی بر مصرف مایعات از سوی دانش‌آموزان تأکید می‌کند و می‌گوید: «آب، سیستم بدن را شست‌وشو داده و باعث خروج سموم از بدن می‌شود، اما به منظور تأمین آب بدن، مصرف زیاد آبمیوه‌های مصنوعی به‌هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود. مواد طبیعی موجود در گیاهان نیز باعث افزایش ویتامین‌های بدن می‌شود؛ بنابراین نباید از مصرف سبزی‌های سبز تیره، قرمز و زرد مانند اسفناج، کاهو، هویج، گوجه‌فرنگی و سیر در برنامه غذایی کودک غافل شد. مصرف آب‌پرتقال هر چه تازه‌تر باشد، ویتامین C بیشتری دارد و طول مدت درمان بیماری‌های ویروسی به‌ویژه سرماخوردگی را کوتاه‌تر می‌کند.»
فراموش نکنید که مصرف لبنیات و به‌ویژه ماست به تقویت سیستم ایمنی همه افراد و به‌ویژه کودکان و نوجوانان کمک می‌کند. باکتری‌های مفید موجود در ماست باعث تحریک تولید مواد سیستم ایمنی می‌شود که با بیماری مبارزه می‌کند.
متخصصان تغذیه نیز تأکید می‌کنند که کمبودهای تغذیه‌ای از جمله کمبود ریزمغذی‌ها مانند آهن و روی می‌تواند به کاهش قدرت یادگیری و افت تحصیلی در دانش‌آموزان منجر شود. مصرف مواد غذایی چرب، پرنمک و شیرین نیز می‌تواند زمینه را برای بروز کمبودهای تغذیه‌ای، چاقی و اضافه‌وزن، فشارخون و چربی خون بالا در دانش‌آموزان فراهم کند.
خطر آسم در فصل مدارس تشدید می‌شود
سرفه‌های شبانه‌روزی و همراه با خلط، تنفس تند و تنگی نفس برای والدینی که فرزند مبتلا به آسم دارند، از غم‌انگیزترین تصاویری است که در مقاطعی از سال و به‌ویژه در فصول سرد مشاهده می‌کنند؛ چراکه متأسفانه بیماری آسم با تغییر هوا در پاییز و زمستان تشدید می‌شود.
افسانه غریبی یک مربی بهداشت ضمن بیان مطلب بالا در ادامه متذکر می‌شود: «متخصصان آسم و آلرژی تأکید می‌کنند که مسئولان مدرسه باید دانش‌آموزانی را که دچار بیماری آسم هستند، شناسایی کنند و با توجه به اینکه نیمی از سال تحصیلی در فصول سرد سال است، این دسته از دانش‌آموزان را در هوای سرد و در صف‌های طولانی نگه ندارند و حتی از بازی‌کردن این دانش‌آموزان در هوای سرد جلوگیری کنند، چون هوای سرد باعث می‌شود تا بیماری آنها تشدید شود. البته این متخصصان یکی از راه‌های کنترل آسم به‌ویژه در هوای سرد را تزریق واکسن آنفلوآنزا می‌دانند.»
این مربی بهداشت تأکید دارد: «در کودکان مبتلا به آسم، مواجه نشدن با گردوخاک و دود و بوی سیگار، مواجه نشدن با گردوغبار ناشی از استفاده از گچ تخته‌سیاه، مصرف نکردن شکلات، پاستیل، مواد رنگی و مواد آلرژی‌زا بسیار مهم است.
آگاه کردن مسئولان مدرسه از بیماری آسم در کودک، نیاز به انجام اقدامات اورژانسی در صورت بروز حمله آسم در کودک و استفاده از اسپری‌های آسم به طور منظم یا هنگام ورزش ضروری است.»
اسهال و استفراغ را جدی بگیرید
یکی از بیماری‌هایی که در دوران مدرسه بیشتر احتمال ابتلا به آن وجود دارد، اسهال، استفراغ و عفونت‌های دستگاه گوارش است که می‌تواند ویروسی یا میکروبی باشد. معمولاً بیماری‌های دستگاه گوارش با علت ویروسی با تب، استفراغ و پس از گذشت 48 ساعت همراه با اسهال خواهد بود.این نوع عفونت‌ها با ریشه باکتریایی واگیردار هستند و در مدت کوتاهی میان دانش‌آموزان شیوع پیدا می کند.
بر این اساس، متخصصان بیماری‌های عفونی کودک تأکید می‌کنند کودکانی که علائم عفونت‌های گوارشی را بروز می‌دهند باید یک هفته استراحت کنند و به مدرسه نروند و در منزل تحت درمان باشند.
زمانی که کودک دچار استفراغ است، باید به او سرم خوراکی (محلول او ار اس) یا دوغ داده شود و بعد از 48 ساعت که استفراغ برطرف شد، تغذیه بر اساس مایع درمانی و تغذیه با کته، ماست، سینه مرغ و هویج باشد. همچنین دانش‌آموزان پس از این دوره درمانی نیز نباید از غذاهای نامناسب در مدارس استفاده کنند و میان‌وعده‌هایی باارزش غذایی مناسب به همراه خود ببرند.
آلرژی و عفونت گوش
فصل پاییز اوج زمان ابتلا به بسیاری از بیماری‌های ویروسی است؛ زیرا هوای سرد می‌تواند سیستم ایمنی بدنتان را تحت‌فشار قرار داده و آسیب‌پذیری شما را در برابر عفونت‌ها افزایش دهد. برخی دیگر از بیماری‌ها هم هستند که ویروسی و میکروبی نیستند، اما در پاییز بدتر می‌شوند؛ مانند آرتروز و سندروم رینود.
عفونت‌های ویروسی به‌راحتی منتقل می‌شوند و می‌توانند برای افراد مسن، کودکان خردسال و افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف خطرناک باشند. پیشگیری بهترین روش برای محافظت از خود در برابر هرگونه بیماری یا عفونت قابل انتقال در فصل پاییز است.
راگوید و اسپور‌های قارچ بزرگ‌ترین عامل آلرژی‌های پاییزه هستند. اگرچه گردوغبار در ماه‌های مرطوب تابستان رایج هستند؛ اما در فصل پاییز می‌توانند به هوا وارد شوند.
آرتروز التهاب مفاصل است که با افزایش سن بدتر می‌شود. آرتریت یک بیماری است که در تمام طول سال وجود دارد؛ اما افراد مبتلا به آرتروز گزارش می‌دهند که هوای سرد و مرطوب باعث شعله‌ور شدن علائم آنها می‌شود.
علائم: خارش و آبریزش چشم‌ها، گرفتگی یا آبریزش بینی، خارش سینوس‌ها یا گلو، عطسه، ترشحات پشت حلق، ازبین‌رفتن موقت حس بویایی، خروپف، سردرد، گلودرد، گرفتگی گوش، خستگی، سرفه.
نکات پیشگیری:
- پنجره‌های منزل و اتومبیل خود را بسته نگه دارید.
- به‌صورت آنلاین میزان گرده‌های روزانه در منطقه خود را بررسی کنید و اگر همچنین امکانی وجود ندارد از ساعت ۱۰ صبح تا ۳ بعدازظهر که مقدار گرده موجود در هوا در اوج خود قرار دارد از منزل بیرون نروید.
- قبل از بیرون رفتن از خانه کیفیت هوای شهرتان را بررسی کنید.
- بعد از گذراندن وقت در خارج از خانه، دوش بگیرید.
عفونت گوش در اثر التهاب یا ویروس در گوش میانی ایجاد می‌شود و در فصل پاییز نسبت به سایر فصول بیشتر رخ می‌دهد. این بیماری همچنین می‌تواند ناشی از بیماری‌های دیگری مانند آلرژی، سرماخوردگی و آنفلوآنزا باشد. عفونت گوش در کودکان شایع‌تر است.
علائم: گوش‌درد، کم‌شنوایی در گوش آسیب‌دیده، استفراغ، اسهال، احساس پُری در گوش، حساسیت به لمس، سرگیجه، احساس کسالت.
نکات پیشگیری:
- در محیط‌های بدون دود بمانید و مطمئن شوید که هیچ‌کس در خانه شما سیگار نمی‌کشد.
- از فرو کردن گوش‌پاک‌کن در گوشتان خودداری کنید.
- به کودکان خود چگونگی شستن صحیح دست‌ها و سایر روش‌های بهداشتی که از بیماری‌ها جلوگیری می‌کند را بیاموزید.