شایع‌ترین بیماری دانش‌آموزی در فصل مدرسه-بخش نخست
رفـع ناخوشی‌دانش‌آموزان با خوشی آگاهی و پیشگیری
گالیا توانگر
آغاز سال تحصیلی همزمان با فصل پاییز و زمستان، باعث شده تا اغلب دانش‌آموزان در نیمه دوم سال تجربه بیماری‌هایی همچون سرماخوردگی و آنفلوانزا را داشته باشند. سرماخوردگی را می‌توان شایع‌ترین بیماری ویروسی قلمداد کرد که اغلب افراد در طول سال حداقل چند نوبت گرفتار آن می‌شوند که البته قریب به‌اتفاق بیماران نیز بدون ویزیت پزشک و تجویز دارو، بهبود می‌یابند. فقط چند درصد افراد هستند که باتوجه‌به شدت بیماری و وضعیت جسمانی که دارند، نیاز پیدا می‌کنند از دارو برای بهبود سرماخوردگی استفاده کنند.
سرماخوردگی نوعی عفونت مسری دستگاه تنفسی فوقانی است که بینی، گلو، سینوس‌ها و نای را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. بیش از ۲۰۰ نوع ویروس مختلف وجود دارند که می‌توانند منجر به بروز این بیماری شوند. ویروس سرماخوردگی به‌آسانی از فردی به فرد دیگر یا از سطحی به سطح دیگر منتقل می‌شود. بسیاری از این انواع ویروس‌ها می‌توانند ساعت‌ها و یا حتی روزها روی سطوح زندگی کنند.
هر فرد بزرگسال معمولاً در هر سال دو الی سه بار به این ویروس مبتلا می‌شود. نوزادان و کودکان نیز ممکن است بیشتر از این میزان در معرض این بیماری قرار داشته باشند.
اگرچه ویروس سرماخوردگی برای همه ما یک ویروس آشنا است، اما نکاتی وجود دارند که می‌توانند در بهبود سریع‌تر این بیماری به شما کمک کنند.
حالا در شروع فصل پاییز و آغاز سال تحصیلی مدارس، شایع‌ترین بیماری دانش‌آموزی را می‌توان سرماخوردگی تلقی کرد که بعضاً با غیبت دانش‌آموز نیز همراه می‌شود. اما، نکته قابل‌تأمل در پاییز ۱۴۰۲، پیش‌بینی احتمال شیوع آنفلوانزا است.
بیماری‌های شایع اما کمتر مورد توجه
عاطفه رئوفی مادر یک دانش‌آموز درحالی‌که دخترش را از مدرسه به سمت خانه می‌برد با تأکید به او سفارش می‌کند: «سر کلاس مقنعه‌ات را کامل به سر داشته باش، طوری که کل موهایت را بپوشاند. همین پوشش سر باعث می‌شود از آلودگی سر و موهایت و نفوذ برخی بیماری‌ها جلوگیری شود.»
سمانه پندارپور یک متخصص پوست و مو برایمان توضیح می‌دهد: «شپش، انگل‌های کوچکی هستند که وارد مو می‌شوند، از خون پوست سر تغذیه می‌کنند و روی ساقه‌های مو نزدیک پوست سر تخم می‌گذارند. شپش یک بیماری واگیردار و شایع در مدارس و بسیار مسری است؛ اما خطرناک نیست. علائم وجود شپش، خارش شدید روی سر و برجستگی‌ها یا زخم‌های کوچک روی پوست سر است.
درمان این نوع از بیماری‌های واگیردار مدرسه شامل شامپوهای دارویی و لوسیون‌هایی است که شپش را از بین می‌برد. پس از استفاده از شامپو یا لوسیون، می‌توان با کمک یک شانه دندانه ریز مخصوص، شپش را از سر جدا کرد. لباس‌ها و ملافه‌ها هم باید ضدعفونی شوند.»
برخی بیماری‌ها در محیط مدرسه از طریق تماس نزدیک (سرفه، عطسه و بزاق) منتقل می‌شود، مانند سرخک، اوریون یا سیاه‌سرفه را به مدرسه فرزند خود گزارش دهید. بیماری‌های واگیردار مدرسه مانند سرخک، اوریون یا سیاه‌سرفه باید سریعاً توسط مدیران مدرسه به واحد بهداشت عمومی محلی گزارش داده شوند.
علی خسروی یک کارشناس پرستاری درباره بیماری آبله‌مرغان توضیح می‌دهد: «آبله‌مرغان از زمان معرفی واکسن برای ویروس آبله‌مرغان در دهه ۱۹۸۰، شیوع این بیماری کاهش یافته است. بااین‌حال، هنوز هم می‌تواند به عنوان یک بیماری واگیردار و شایع در مدارس محسوب شود.
علائم آن بثورات قرمز و خارش‌دار، تاول در سراسر بدن، تب، گلودرد، سردرد، از دست دادن اشتها و بدن‌درد است.
برای درمان آبله‌مرغان هیچ دارویی وجود ندارد؛ اما علائم آن را می‌توان کنترل کرد تا کودک شما در طول دوره بیماری راحت‌تر باشد. کالامین و لوسیون‌ها یا سایر کرم‌های تسکین‌دهنده خارش که توسط پزشک توصیه می‌شود، می‌توانند به رفع خارش کمک کنند. برای تسکین تب و سردرد می‌توان استامینوفن داد.»
نکات مهم برای پیشگیری از بیماری‌های مدرسه
در دوران مدرسه برای بعضی از ماها دو روز سرماخوردگی و کلاس نرفتن، گاهی مانند یک رؤیای لذت‌بخش بود! البته که بیماری واگیردار و شایع در مدارس فقط سرماخوردگی ساده و گذرا نیست؛ به همین دلیل بیماری شایع در مدارس ابتدایی یکی از مواردی است که بسیاری از والدین را نگران می‌کند. این نگرانی از یک‌جهت مربوط به عقب ماندن از درس است و در دیگر سمت، این خطر وجود دارد که بیماری به بقیه اعضای خانواده سرایت کند.
برخی از این بیماری‌ها را می‌توان با واکسن پیشگیری کرد، اما فراموش نکنید که شرط اصلی پیشگیری از بیماری‌های مدرسه، رعایت نکات بهداشتی است.
از یک سرماخوردگی ساده گرفته تا آنفلوانزای طولانی‌مدت، کودک شما مستعد بیمار شدن در کلاس است، مگر این‌که راه‌های خودمراقبتی را به او یاد داده باشید.
سودابه حجتی یک مربی بهداشت برخی نکات مهم در پیشگیری بیماری‌های شایع در مدارس را برای دانش‌آموزان و خانواده‌هایشان این‌گونه تبیین می‌کند: «برای پیشگیری از بیماری‌های مدرسه، باید به علائمی که برای هر بیماری گفته شد دقت داشته باشید و در صورت بروز کوچک‌ترین علائم، مانع رفتن کودکتان به مدرسه شوید.
یکی از نکات دیگر برای پیشگیری از بیماری واگیردار و شایع در مدارس این است که در صورت لزوم قبل از شروع سال تحصیلی از واکسن استفاده کنید.
آموزش نکات مهم برای بهداشت فردی هم یکی از راه‌های اصولی و مهم برای پیشگیری از بیماری شایع در مدارس ابتدایی است. شستن دست‌ها، فاصله گرفتن از فرد بیمار، استفاده از دستمال موقع عطسه و غیره جزو این موارد است.
به کودکان یادآوری کنید که از سهیم کردن نوشیدنی، غذا و ظروف با دوستان خود خودداری کنند تا از به اشتراک گذاشتن میکروب‌ها جلوگیری شود.»
دانش‌آموز بیمار در منزل بماند
حسین فرشیدی معاون بهداشت وزارت بهداشت، با اشاره به شروع سال تحصیلی مدارس، می‌گوید: «با ورود به فصل جدید و تغییرات آب‌وهوایی، ممکن است با بیماری‌هایی نظیر سرماخوردگی و آنفلوانزا بیشتر مواجه شویم که برای پیشگیری از آنها مخصوصاً در کودکان و دانش‌آموزان رعایت برخی نکات ضروری است.»
وی ادامه می‌دهد: «با اطمینان باید بگوییم که بیماری کووید هنوز تمام نشده و هرگونه غفلت و ساده‌انگاری و عدم رعایت برخی نکات ساده، نه‌تنها کووید را گسترش می‌دهد، بلکه منجر به شیوع سایر بیماری‌های واگیر و تنفسی در سطح جامعه خواهد شد.» معاون بهداشت وزارت بهداشت می‌افزاید: «اولیای دانش‌آموزان و معلمین مدرسه باید توجه کنند که اگر دانش‌آموزی علائم سرماخوردگی دارد، باید از حضور در مدرسه و کلاس درس اجتناب کرده و حتماً به پزشک مراجعه و یا در منزل استراحت کند.»
فرشیدی، مصرف مایعات گرم و استراحت در منزل را در مواقع بروز علایم سرماخوردگی در روند بهبودی مؤثر دانسته و می‌گوید: «استفاده از ماسک در اماکن و محیط‌های سرپوشیده که جمعیت زیادی حضور دارد، توصیه می‌شود. استفاده از ماسک به منظور پیشگیری از بیماری‌های تنفسی، حلقه اول مقاومت در برابر ابتلا به بیماری‌هایی نظیر آنفلوانزا، کووید و سرماخوردگی است.»
فرشیدی بر شست‌وشوی مرتب دست‌ها در مدرسه تأکید کرده و توصیه می‌کند: «دانش‌آموزان در ساعات تفریح قبل از مصرف غذا و تغذیه، حتماً دست‌ها را با آب و صابون یا مایع، شست‌وشو دهند. مدارس هم باید امکانات لازم و بهداشتی برای نظافت دانش‌آموزان را مهیا کنند و آب سالم و صابون در دسترس دانش‌آموزان قرار گیرد.»
در همین حال، سعید کریمی معاون درمان وزارت بهداشت، با ابلاغ دستورالعملی به دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی کشور، خواستار آمادگی مراکز درمانی در مواجهه با موج بیماری‌های تنفسی فصلی شده است.
بر اساس آنچه که معاون درمان وزارت بهداشت به معاونت درمان دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی ابلاغ کرده است، کادر درمان باید نسبت به تزریق واکسن آنفلوانزا اقدام کنند. همچنین، ثبت و نظارت دقیق و روزانه از بیماران سرپایی، موضوع دیگری است که معاون درمان وزارت بهداشت، بر آن تأکید کرده است. نظارت بر تجویز آنتی‌بیوتیک و سرم‌درمانی، یکی دیگر از نکات مورد تأکید معاون وزیر در ابلاغیه به معاونت درمان دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی بوده است.
این بیماری‌ها را می‌شناسید؟
بیماری دست، پا و دهان (HFMD) می‌تواند بزرگ‌سالان و کودکان را در هر سنی تحت‌تأثیر قرار دهد. با این وجود کودکان زیر پنج سال در بالاترین سطح خطر ابتلا به آن هستند و جزو بیماری‌های شایع در مراکز پیش از دبستان محسوب می‌شود. به دلیل مسری بودن این بیماری، فرد یا افراد مبتلا باید ایزوله شوند تا از سرایت آن به کل افراد خانواده جلوگیری شود. هنگام مواجهه با این مورد از بیماری‌های واگیردار مدرسه، رعایت بهداشت دست بسیار مهم است؛ زیرا می‌تواند از طریق تماس با بزاق یا مواد مدفوع آلوده پخش شود. به‌هرحال نمی‌توانید از لمس کردن فرزندتان اجتناب کنید، مخصوصاً زمانی که بیمار است؛ بنابراین شستن کامل و مکرر دست‌ها بعد از تماس با فرد بیمار را فراموش نکنید.
علائم: تب، گلودرد، زخم‌های دهان و زبان و تاول یا بثورات پوستی روی دست‌ها، پاها و دهان، بی‌حالی و از دست دادن اشتها.
درمان: درمان افراد مبتلا به این بیماری، بیشتر به استراحت، نوشیدن آب کافی و مصرف مسکن محدود می‌شود. کودکان اغلب از بستنی‌ها یا نوشیدنی‌های یخی که می‌توانند درد را کاهش دهند و درعین‌حال به بدن آنها آب‌رسانی کنند، استقبال می‌کنند. در صورت بروز کم‌آبی شدید در بدن کودک، بستری‌شدن در بیمارستان برای تجویز مایعات لازم است.
یکی از شناخته‌شده‌ترین بیماری‌های واگیردار مدرسه، چشم صورتی یا همان ورم ملتحمه است. علل بروز این بیماری کاملاً متفاوت است، اما ورم ملتحمه مسری توسط یک باکتری یا ویروس ایجاد می‌شود.
علائم: قرمزی چشم، ترشح، خارش و تورم.
درمان: مصرف آنتی‌بیوتیک به شکل پماد یا قطره چشم، درمان این بیماری است.
مننژیت هم جزو بیماری واگیردار و شایع در مدارس است. این بیماری التهابی است و در بخش مننژها یا همان غشاهای محافظ مغز و نخاع رخ می‌دهد. مننژیت در بین بچه‌هایی که در خوابگاه مدارس شبانه‌روزی هستند، نسبت به کودکان مدارس روزانه بیشتر دیده می‌شود.
بیشتر موارد مننژیت ناشی از عفونت باکتریایی یا ویروسی است. پیدا کردن علت بروز این بیماری برای تعیین نحوه درمان بسیار مهم است. واکسن مزدوج مننگوکوک از بروز این بیماری جلوگیری خواهد کرد.
مونونوکلئوز (معمولاً به اختصار آن را مونو می‌نامند)، از آن دسته بیماری‌های واگیردار مدرسه است که از طریق تماس با بزاق گسترش پیدا می‌کند. این بیماری توسط ویروس اپشتین‌بار ایجاد می‌شود و در صورت تماس با فرد ناقل، ویروسی بسیار مسری است. مونو معمولاً از طریق بوسیدن، سرفه، عطسه یا تماس با بزاق منتقل می‌شود. از آنجایی که روبوسی یکی از راه‌های رایج شیوع بیماری است، اغلب در میان بچه‌های بزرگ‌تر در دبیرستان رخ می‌دهد؛ اما کودکان می‌توانند از راه‌های دیگر هم که ذکر شد، مبتلا شوند.
علائم: مشابه علائم آنفلوانزا و شامل خستگی، گلودرد، تب و درد عضلانی.
درمان: برای درمان این بیماری واگیردار و شایع در مدارس، باید در خانه ماند و استراحت کرد. گاهی برای کاهش تب و درد برای فرد بیمار دارو تجویز می‌شود. ویروس اپشتین‌بار سیستم ایمنی بدن را تضعیف می‌کند؛ بنابراین کسانی که مونو دارند ممکن است بیشتر مستعد ابتلا به بیماری‌های دیگر در این لیست باشند.