موج‌سواری دلالان روی هیجانات موقتی بازار ارز
باز هم یک موج هیجان به سراغ بازار ارز کشور آمده است. دلالان مدام در فضای مجازی قیمت‌ها را داغ می‌کنند و تلاش می‌کنند با قیمت‌سازی به کف بازار سیگنال بدهند. بهانه موج هیجانی جدید، افزایش تنش بین مجاهدین جنبش حماس و نیروهای اشغالگر اسرائیلی در فلسطین اشغالی است.
این اولین بار نیست که بازار ارز دچار شوک‌های بیرونی می‌شود. تاریخ مدام تکرار می‌شود؛ پیش از این هم موارد متعددی بوده که بازار دچار التهاب مقطعی شده است، اما وجه مشترک همه این مقاطع، جو‌سازی دلالان ارزی برای داغ کردن قیمت‌ها و خالی کردن دلارهای خود روی سر خریداران تازه‌کار و هیجان‌زده بوده است.
به گزارش ایبِنا، همین چند ماه قبل بود که در نتیجه اخبار منفی سیاسی و فضا‌سازی رسانه‌ای، قیمت دلار در بازار آزاد را به بالای ۵۰ هزار تومان رساندند و حتی نرخ‌ها ۵۳ و ۵۴ هزار تومان هم در کانال‌های تلگرامی ثبت شد، اما با فروکش کردن هیجانات، قیمت‌ها به حوالی ۴۸ و ۴۹ هزار تومان بازگشت و برای ماه‌های متمادی در این نرخ‌ها باقی ماند. در این بین دلالان در نرخ‌های بالا ارز خود را فروختند و رفتند ولی خریداران ماندند و دلارهایی که به قیمت گزاف خریده بودند.
این بار هم سوداگران در فضای مجازی دست به کار شدند و تا این لحظه، نرخ دلار در کانال‌های تلگرامی را ظرف چند ساعت به ۵۲ هزار تومان افزایش داده‌اند. هر چند دلایل بنیادی به هیچ عنوان از این نرخ‌ها پشتیبانی نمی‌کند، اما بازارگرمی دلالان و رسانه‌های نیابتی‌شان ادامه دارد.
وضعیت خوب متغیرهای بنیادی
اتفاقاً مروری بر متغیرهای بنیادی و مؤثر بر بازار ارز نشان می‌دهد سیاست‌گذار پولی در یکی از بهترین دوره‌های خود از نظر دسترسی به منابع ارزی باکیفیت قرار دارد که با همین پشتوانه می‌تواند ضمن تأمین نیازهای واقعی کشور، بازار ارز را هم به‌خوبی مدیریت کند.
فروش نفت کشور در دو سال اخیر متحول شده و ارز ناشی از صادرات دو میلیون بشکه نفت و میعانات در اختیار دولت قرار می‌گیرد که در چند سال گذشته بی‌سابقه است.
در صادرات غیرنفتی هم اوضاع خوبی داریم و اگر درآمدهای نفتی را لحاظ کنیم، تراز تجاری کشور رقمی بیش از ۲۰ میلیارد دلار مثبت می‌شود. خوشبختانه بانک جهانی در جدیدترین برآورد خود، رشد اقتصاد ایران در ۲۰۲۳ را چهار و یک دهم درصد پیش‌بینی کرده است؛ این یعنی اقتصاد کشور می‌تواند تولید و صادرات و ارزآوری حتی بیشتر از سال قبل را هم تجربه کند.
سیل منابع ارزی
در کنار این موارد، روند دسترسی ایران به منابع ارزی که در سالیان گذشته در برخی کشورها مسدود شده نیز چشمگیر است. بعد از موفقیت دیپلماسی دولت و دسترسی بانک مرکزی به ۵.۵ میلیارد یورو منابع مسدودی در کره جنوبی که تمام مراحل انتقال آن به حساب‌های ایران در قطر و بهره‌برداری از آن وارد مرحله عملیاتی شد، حالا یک میلیارد و 700 میلیون دلار دیگر از دارایی‌های کشور در کشور اروپایی لوکزامبورگ هم از یک کارزار حقوقی به نفع ایران خلاص شد و در اختیار بانک مرکزی کشورمان قرار گرفت.
وحید شقاقی شهری، استاد دانشگاه با اشاره به رفع موانع دسترسی به این منابع گفت: «شش میلیارد دلار منابع ارزی ایران در کره‌جنوبی و یک میلیارد و 700 میلیون دلار در لوکزامبورگ آزاد شد که می‌توان برای واردات کالاهای غیرتحریمی استفاده کرد ضمن آنکه این ارزها انتظارات تورمی را کاهش می‌دهد.»
بررسی‌ها نشان می‌دهد روند آزاد‌سازی منابع ارزی همچنان پرقدرت ادامه دارد که هم برای واردات کالا قابل استفاده است و هم به عنوان منابع بانک مرکزی و پشتوانه ریال در برابر دلار و سایر ارزهای خارجی قابل استفاده است.
افزایش روانی و موقتی
شواهد نشان می‌دهد وضعیت ذخایر ارزی کشور و چشم‌انداز آن بسیار مطلوب است و قیمت‌سازی دلار در فضای مجازی را باید تنفس مصنوعی دلالانی دانست که طی ماه‌های گذشته از ثبات نرخ ارز نفسشان بند آمده و حالا یک تنش در هزاران کیلومتر آن‌طرف‌تر از کشور را بهانه جهش ارزی عنوان می‌کنند.
در این زمینه یحیی لطفی‌نیا، استاد اقتصاد دانشگاه مفید و تحلیلگر مسائل پولی و ارزی در واکنش به هیجانات ایجاد شده در بازار ارز و افزایش قیمت دلار غیررسمی به دلیل مسائل و اتفاقات روز گذشته در منطقه به ایبِنا گفت: «از روز شنبه تاکنون نه منابع ارزی ما محدود شده و نه سطح تقاضا افزایش پیدا کرده، بلکه این انتظارات است که بالا رفته و با موج روانی در بازار مواجه شده است. معتقدم برای تحلیل دقیق بازار باید فعلاً منتظر آثار و تبعات و نتایج تحولات منطقه باشیم و مطمئناً از روز گذشته تاکنون هر اتفاقی در بازار رخ داده به دلیل هیجانات و موج روانی بوده است.»
طبیعتاً این روزها نیز می‌گذرد و التهابات در فضای روانی جامعه فروکش خواهد کرد ولی افرادی که این روزها تحت تأثیر اظهارات و فضا‌سازی‌های سوداگران اقدام به خرید می‌کنند ممکن است خاطرات تلخی را در کارنامه مالی خود ثبت کنند.
یار داخلی دشمن
البته ذکر یک نکته هم در این بین ضروری است. بدون شک بخشی از فضای روانی شکل گرفته در فضای مجازی و در بین گروهی از مردم، ناشی از جو‌سازی برخی رسانه‌های داخلی است که عموما به جریان‌های ثروت متصل هستند و از جهش نرخ ارز و تعمیم آن به سایر بازارهای دارایی نفع می‌برند.
برخی از این کانال‌های تلگرامی و رسانه‌ها از خارج از کشور هدایت می‌شوند، اما برخی از این رسانه‌ها و افراد شناخته شده در داخل کشور فعالیت می‌کنند و با انتشار هدفمند خبرهای منفی و بعضا غیر مستند، به نرخ‌‌سازی کانال‌های تلگرمی دامن می‌زنند که در این وضعیت وظیفه دستگاه‌های مسئول است که با این خبرسازان و قیمت‌سازان برخورد کنند.