راهکارهای افزایش کیفیت نظام آموزشی-بخش دوم
توانمند‌سازی مهارتی دانش‌آموزان با الگوهای فنـی و حـرفه‌ای
کیفیت در آموزش‌وپرورش و مدارس به تغییر و یا تغییراتی گفته می‌شود که در رفتارهای دانش‌آموزان بروز می‌کند و به بهبود نظام آموزشی در تمامی حوزه‌ها منجر می‌گردد. تنها معیار معتبر کیفیت، تغییر رفتار مطلوب دانش‌آموزان است. کیفیت در همه ابعاد رفتاری دانش‌آموزان ظاهر می‌شود؛ یعنی از نوعی جامع بودن و کلی بودن برخوردار است.
آموزش و پرورش امروزه بیشتر با این مسائل رو‌به‌روست:
* در حال حاضر مدیریت در آموزش‌وپرورش بیشتر اداری و اجرائی است.
* آموزش‌وپرورش باید از محتوامحوری به مهارت‌محوری تغییر رویه دهد.
* متأسفانه ما نظارت و بازرسی را فراموش کردیم و دنبال ارزیابی عملکرد نیستیم که این خود معضلی است.
* آموزش‌وپرورش اگر بخواهد پاسخگو باشد باید خیلی انعطاف‌پذیر و پویا باشد.
* آموزش‌وپرورش دچار روزمر‌گی شده است.
* صلاحیت مدیران آموزش و پرورش بررسی شود.
* محتوای آموزشی با نیازهای بازار كار نیز تطابق ندارد.
* محتوای آموزشی با نیازهای دانش‌آموزان تطابق ندارد.
* مسائل معلمان باید حل شود.
* نظام آموزش در آموزش و پرورش ایران فرسوده است.
* کتب درسی فاقد کلام نو است.
احیای آموزش مهارت‌محور
رضا درویشی ساکن ملایر و پدر دو دانش‌آموز به گزارشگر کیهان می‌گوید: «متأسفانه برای ارتقای کیفیت آموزش باید مدرسه را عوض کرد. چون در بعضی از مدارس سطح آموزش با یکدیگر متفاوت است.»
درست است که ما واردکننده علوم از جمله دانش تعلیم‌وتربیت نوین هستیم و باید از ذخایر شگرف این دانش در جهان استفاده کنیم، اما در یک‌کلام ما در این مسیر بیشتر راه تقلید را پیموده‌ایم و نه اقتباس. دانشگاهیان و فرهنگیان ما کمتر اهل تحقیق هستند. البته مباحثی ازاین‌قبیل کاملاً قابل سفسطه و انکار است، اما واقعیات موجود چه آن را دوست داشته باشیم و چه نداشته باشیم آثار خود را برجا می‌گذارند.
ما از دانش‌آموزان انتظارِ حفظ مفاهیم اولیه بعضی از قوانین یا پدیده‌ها به‌صورت طوطی‌وار را خواستار شده و هیچ تـوجهی به خلاقیت و ابتکارات دانش‌آموزان یا به نحـوه تفکـر آنها از پدیده‌های اطـراف نداشته و در ارزشیابی دانش‌آموزان هم کمترین تـوجهی به مسائل علـمی آزمایشگاهی یا ابتکارات آنان نداریم.
اساس نظام آموزش‌وپرورش تربیت انسان شایسته و کارآمد است، ولی برای رسیدن به چنین هدفی، امروزه بحث تحول در آموزش‌وپرورش و چگونگی انجام آن در دستور کار تمامی دست‌اندرکاران تعلیم و تربیت قرار گرفته است؛ لذا شایسته است که نیروهای فکری، کارآمد و زبده طبق فرمایش مقام معظم رهبری بر اساس هویت دینی و ملی کشور مبنای تغییر در نظام آموزشی را سرلوحه کار خود قرار دهند.
پس این همت و تلاش من، تو و ماهاست که می‌تواند زمینه‌ساز این تحول و به‌وجودآمدن برنامه‌ریزی منسجم و در نهایت ارتقای سطح کیفی آموزش‌وپرورش را فراهم آورد.
سال‌ها قبل در دهه 60 و 70 در دبیرستان برنامه‌ای به اسم طرح کاد داشتیم. به این صورت که یک روز در هفته به مدرسه نمی‌رفتیم و به‌جای آن در یک محیط به فراگیری یک فن یا حرفه می‌پرداختیم. به طور مثال یکی به مکانیکی، شخص دیگر به تراشکاری و... مراجعه می‌کردند. پس از اخذ دیپلم کسانی که قصد ادامه تحصیل نداشتند یا در کنکور قبول نمی‌شدند یک حرفه بلد بودند و می‌توانستند از طریق آن امرارمعاش کنند و بیکار نمی‌ماندند. متأسفانه این طرح خوب منسوخ شد. در دانشگاه‌ها و دوره کارشناسی واحدی به نام کارآموزی وجود داشت و دانشجویان قبل از فراغت از تحصیل باید حتماً آن را می‌گذراندند و قبل از ورود به بازار کار با صنعت آشنا می‌شدند.
سیستم آموزشی توجهی بیش از‌اندازه به کمیت آموزشی را دنبال می‌کند که این امر به نوبه خود اشتباهی بـزرگ بوده و آن هم شاید جابه‌جایی هدف و وسیله در آن صورت‌گرفته، بدین معنا که معیار کمی و درصدهای آماری قبولی در درس‌ها و کنکور، وسیله‌ای بـرای نشان‌دادن رشد کیفی در آموزش به کار برده می‌شود که عملاً توجه به کیفیت از یاد رفته و به‌صورت سنتی تأکیدی بیشتـر بـر آمارهای قبولی به‌عنوان بلای کیفیت آموزش در جامعه ریشه دوانده است.
از سویی که ما همواره به درستی ادعای داشتن فرهنگی دیرینه و ریشه‌های عملی کهن را داریم؛ اما امروز که زمان، زمانِ عمل و فعالیت و تلاش شبانه‌روزی برای جبران عقب‌ماندگی است، سرخود را در برف فروبرده به خیال اینکه بهتـرین چاره را در مقابل خطرات پیدا کرده و در پناهگاهی بسیار امن به سر می‌بریم. پس باید با هوشیاری کامل و وحدت و انسجام با حمایت‌های بی‌دریغ دولت و تلاش‌های پیگیر تمامی دست‌اندرکاران تعلیم‌وتربیت و همه کسانی که آینده این مرزوبوم افتخار آنهاست، ریشه‌های ضعف و نقص را در نظام آموزشی از بین برده و جوانه‌های امید را یک‌بار دیگر بر نهال پیر نظام آموزشی پیوند زده تا ان‌شاءالله در آینده‌ای نه‌چندان دور شاهد شکوفاییِ هر چه بیشتر استعدادهای فرزندان این مرز و بوم همیشه آباد باشیم.
ضرورت ارتقای کیفیت آموزشی با اولویت مدارس دولتی
محمدمهدی کاظمی معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش‌وپرورش بر ضرورت ارتقای کیفیت آموزشی با اولویت مدارس دولتی تأکید کرده و می‌گوید: مشارکت و همکاری والدین در مدیریت مدرسه به بهبود و ارتقای کیفیت آموزشی و تربیتی منجر می‌شود.
وی اظهار می‌دارد: «رویکرد ستاد بازگشایی مدارس در مهر امسال ارتقای کیفیت آموزش با اولویت قراردادن مدارس عادی دولتی است.»
وی می‌افزاید: «برای ارتقای کیفیت آموزش مدارس عادی دولتی در گام اول، توانمند‌سازی مدیر و معاون مدرسه مهم است و باید در این راه از ظرفیت جوانان مؤمن، انقلابی، شجاع و خلاق برای مدیریت مدارس عادی دولتی بهره برد.»
کاظمی ادامه می‌دهد: «مهم‌ترین فردی که در تحول مدرسه نقش تعیین‌کننده‌ای دارد، مدیر مدرسه است و به همین خاطر انتخاب و انتصاب مدیران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.»
کاظمی با اشاره به‌ضرورت جلب مشارکت در امور مدرسه بیان می‌کند: «جلب مشارکت و همکاری والدین در تمام ابعاد مدیریتی مدرسه قطعاً در بهبود و ارتقای کیفیت آموزشی و تربیتی مدرسه مؤثر است.»
وی تصریح می‌کند: «برگزاری رویداد «الف تا» یک اتفاق عظیم در مجموعه آموزش‌وپرورش بود و با هدف اشتراک‌گذاری تجربه‌های موفق مدیران و معلمان برگزار شد.»
معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش‌وپرورش بیان می‌دارد: «هدف نهایی رویداد «الف تا» تکثیر و اشاعه الگوهای موفق آموزشی بود و این رویداد، محلی شد تا معلمان و مدیران ما بتوانند ایده‌های خود را اجرائی کنند.»
وی می‌افزاید: «این رویداد، نمایشی اثربخش از آموزش‌وپرورش، دانش‌آموزان و معلمان برای عموم بود. همچنین اثبات شد که تحول فقط بر روی کاغذ نیست و می‌توان در محروم‌ترین مناطق و استان‌ها تحول را در مدارس ایجاد کرد.»
کیفیت‌بخشی به امور آموزشی مدرسه
امین رشیدی کوچی ساکن شهر شیراز که یک فرزند کلاس سوم دبستان دارد به گزارشگر کیهان می‌گوید: «به نظر من آموزش خیلی عملی و کاربردی نیست. مطالب بسیار زیاد است و کاربرد عملی ندارد. هر شب به فرزندم املا می‌گویم و همچنین مشقِ زیادی انجام می‌دهد، باید از حجم مطالب کمتر شود و به کودکان مطالبی درس دهند که در آینده به دردشان بخورد.»
در کیفیت‌بخشی به امور مدرسه در ابعاد آموزشی و پرورشی باید به باز‌سازی الگوی روابط درون مدرسه‌ای و آموزش‌های لازم برای توانمند‌سازی دانش‌آموزان توجه جدی کرد تا با کمک الگوی مناسب کیفیت‌بخشی دانش‌آموزان (توانمند، مستقل، خود رهبر، پژوهشگر و متدین) تربیت کرد.
هادی سپه‌پور برخی از راهکارهای کیفیت‌بخشی به امور آموزشی در مدرسه را این‌گونه برمی‌شمرد: «توجه به فضای فیزیکی در مدرسه در همه ابعاد از جمله میز و نیمکت مناسب، رنگ کلاس‌ها، تخته و...
روابط انسانی مطلوب بین کارکنان و دانش‌آموزان و اولیا با هدایت و رهبری دلسوزانه مدیر با عنوان کارگردان اصلی در مدرسه.
ارتباط و تعامل دوسویه بین دانش‌آموزان به‌عنوان عنصر اصلی و محوری در تعلیم‌وتربیت.
توجه جدی به نیازهای آموزشی و پرورشی دانش‌آموزان در مدرسه از قبیل کتابخانه، نمازخانه، کارگاه‌های علمی و رایانه، آزمایشگاه، زمین‌بازی مناسب، وسایل و امکانات ورزشی و...
کیفیت‌بخشی به جلسات شورای معلمان با طرح مسائل علمی و کاربردی و تشکیل کارگاه‌های آموزشی.
هدایت و راهنمایی معلمان به آموزش‌های خلاق و استفاده از یادگیری مشارکتی توسط خود دانش‌آموزان، استفاده از روش‌های تدریس بارش مغزی (فکری) برای توانمند‌سازی دانش‌آموزان در حل مسائل روزمره و زندگی.»
وی در ادامه صحبت‌هایش توجه دادن به این موارد را الزامی می‌داند: «توجه لازم به کلاس‌های جبرانی و ارائه برنامه منظم مطالعه به دانش‌آموزان در منزل.
توجه جدی به بانک جایزه در مدرسه و تشویق دانش‌آموزان.
توجه جدی به ساعت ورزش در مدارس و نیز برگزاری مسابقات علمی در مدارس با تشویق دانش‌آموزان.
توجه جدی و اهمیت‌دادن به‌روز نوجوان و جوان و دانش‌آموز در مدرسه و ارتباط مستمر و دوسویه بین کارکنان مدرسه و دانش‌آموزان در جهت حل مسائل روزمره با کمک خود دانش‌آموزان.»
کیفیت‌بخشی به امور تربیتی و پرورشی در مدرسه
فاطمه محمودی یک معلم تربیتی برخی از راهکارهای کیفیت‌بخشی به امور تربیتی و پرورشی در مدارس را این‌گونه برایمان تبیین می‌کند: «توجه و اهمیت جدی به امر مهم اقامه نماز در مدرسه.
توجه به خواسته‌ها و نیازهای منطقی مربیان پرورشی در مدرسه و فعالکردن ایشان در امور پرورشی مدرسه همراه با برنامه‌های مناسب و پیش‌بینی‌شده در جهت تقویت بنیه دینی در دانش‌آموزان.
اهمیت‌دادن به شورای دانش‌آموزی در مدرسه و دادن نقش‌ها و مسئولیت‌های متفاوت به ایشان در کارها از جمله ایجاد نظم در مدرسه، همکاری با معاونان مدرسه، شورای حل اختلاف در مدرسه برای حل مسائل بین دانش‌آموزان، امور بهداشتی و ورزشی مدرسه و...
فعالکردن کتابخانه مدرسه و به‌روز کردن کتاب‌های موجود در آن در جهت استفاده مطلوب دانش‌آموزان برای رفع نیازهای علمی، دینی و پژوهشی.»
این فرهنگی در ادامه می‌افزاید: «توجه و اهمیت به همه مسابقات علمی و فرهنگی در مدرسه در جهت تقویت بروز استعدادهای متفاوت دانش‌آموزان.
اهمیت‌دادن به تشکیلات سازمان دانش‌آموزی مدرسه از قبیل: پیشتازان، فرزانگان، هلال‌احمر و بسیج دانش‌آموزی.
توجه جدی به درس پرورشی در مدارس و اهمیت‌دادن به آن در حد دروس دیگر.
فعالکردن در مناسبت‌ها از قبیل: ولادت‌ها، ایام خاص، رحلت‌ها و برگزاری مراسم مخصوص آن روز در مدرسه در جهت آشنایی بیشتر دانش‌آموزان.
تشویق و ترغیب دانش‌آموزان قاری قرآن، هنرمند، ورزشکار و دارای استعدادهای خاص.
توجه به نیازها و خواسته‌ها و مشکلات رفتاری و خاص دانش‌آموزان در مدرسه و ایجاد چتر حمایتی برای ایشان مخصوصاً احیا و به‌کارگیری مشاوران مجرب در مدارس راهنمایی با توجه به این که دانش‌آموزان در سن بحران و بلوغ به سر می‌برند.»