منشور فرهنگ در انقلاب اسلامی (نگاه)
دکتر عباس حاجی‌آخوندی
شورای عالی انقلاب فرهنگی که نهاد مقدس و یادگار حضرت امام خمینی(ره) و به عنوان ستاد اصلی اعتلای قدرت نرم و مهندسی علم، فناوری و فرهنگ کشور است با حکم رهبر معظم انقلاب اسلامی دوره جدیدی از فعالیت خویش را آغاز نمود. با حکم امام خامنه‌ای و مبتنی بر رهنمودهای سازنده همراه با آن، تدابیر فرخنده و هوشمندانه‌ای ترسیم شده که نویدبخش پیشرفت کشور و اعتلای انقلاب اسلامی و استحکام نظام جمهوری اسلامی است. این حکم به منزله منشور اساسی کشور و شورای عالی برای برنامه‌ریزی، پایش و راهبری جبهه جنگ نرم، تحول فرهنگ، اعتلای علمی و فناوری و اصلاح همه زمینه‌های منجر به پیشرفت کشور است. در این مقاله کوتاه ضمن بازخوانی این حکم مبارک و پربرکت به تاکیدات و بایسته‌های راه فراروی شورای عالی در دوره جدید نگریسته شده است.
توضیح و شفاف‌سازی فلسفه وجودی شورای عالی قبل از هر فرازی مورد توجه و بیان رهبر معظم انقلاب قرار گرفته که این فراز حکیمانه تکالیف بزرگ و تاثیر‌گذاری را بر اعضای محترم شورای عالی، نخبگان و امت فرزانه ایران اسلامی، دبیر پرتلاش شورای عالی و ستاد شورای عالی انقلاب فرهنگی محول می‌کند. فهم، تبیین، تثبیت، انفاذ ماهیت فرهنگی انقلاب اسلامی به همراه بازآرایی مداوم و پایش فرآیندهای پیشرفت شش محور اصلی منتج از ماهیت شورای عالی انقلاب فرهنگی است. رهبر معظم با بیان این رهنمود ارکان پیشرفت و قدرت نرم نظام را در درجه اول به درک عمیق و درست و کارشناسی شده امور علمی، فرهنگی و فناوری و ارکان پیشرفت دانسته و سپس اینگونه راهنمایی فرمودند که باید با تعیین و تشریح شرایط، بر مبنای منافع جمهوری اسلامی و ماهیت انقلاب اسلامی تصمیم‌سازی نموده و در گام سوم این بصیرت منجر به اتخاذ راهکارهای محکم و موثر پیشرفت شود. در این فرایند اصولی در محور چهارم به انفاذ محکمات و اصول پیشرفت همه‌جانبه توصیه شده و در دو اقدام مهم دیگر به ضرورت پویایی و بازنگری مستمر جبهه فرهنگی و پایش پیشرفت‌ها متناسب با جایگاه و ظرفیت عظیم ایران اسلامی و انقلابی راهبری کرده‌اند.
در مسیر ابلاغ شده که دربرگیرنده آینده‌ای خجسته برای ایران عزیز است به عنوان تکلیف شورا لزوم شناسایی چالش‌ها و موانع و تهدیدات و آسیب‌ها و مدیریت راهبردی آن به خوبی طرح شده است. «نگاه حکیمانه، معقول و مواجهه هوشمندانه با معارضان و مهاجمان و ستیزه‌گران» از دیگر فرازهای مهم این حکم مدبرانه و امیدبخش است. رهبر معظم انقلاب اسلامی تولید علم، سبک زندگی، آموزش و پژوهش، فرهنگ عمومی، مهندسی فرهنگی و امثال آن را عرصه‌های اساسی فعالیت و مسئولیت نهاد شورای عالی انقلاب فرهنگی برشمردند و التزام این نهاد مقدس به نام و عنوان و جایگاه خود را شرط موفقیتش دانستند.
مزد مدیریت جهادی، مدبرانه و هوشمندانه رئیس محترم، اعضاء و دبیر شورای عالی و دبیرخانه آن در دوره قبل، قدردانی و تشکر صمیمانه امام امت بود که شکر این تشکر خود تلاش شایسته عزیزان مخاطب را طلب می‌کند و مایه سرفرازی و گنجینه‌ای برای سیر الی‌الله و خدمات بیش از پیش است.
براساس حکم جدید، رهبر معظم انقلاب اسلامی ضمن افزودن اعضای حقوقی که عملاً منجر به تقویت آن شورا به صورت کلی و به ویژه در هماهنگی تصمیم‌سازی با بخش اقتصادی و مقتضیات بودجه‌ای در کنار فهم برتر و عمیق‌تر از امور مرتبط با بانوان، خانواده و فرآیندهای مؤثر تبلیغ و ترویج خواهد شد به ارکان دبیرخانه‌ای شورای عالی انقلاب فرهنگی نگاهی قابل توجه شده است.
رهبر معظم انقلاب در اصلی‌ترین بخش این حکم خجسته و راهبردی به اولویت‌های کاری شورای عالی انقلاب فرهنگی در دوره جدید پرداخته‌اند که شامل هفت فرمان بزرگ و مهم است. شرح هر فرمان نیازمند مقاله و یا مقالات روشنگر و کاربردی تخصصی است که نگارنده به امید خدای متعال بدان خواهم پرداخت ولی برای بیان اختصار این فرمانها باید گفته شود که:
فرمان اول ناظر بر اولویت اصلی شورا مبتنی بر «تحقق و اجرای سریع و کامل تصمیمات و مصوبات و پیگیری آنها تا حصول نتیجه کامل» اعلام شده است.
فرمان دوم دستور کار جدیدی برای شورای عالی مبتنی بر اعتنای شایسته شورای عالی به «جبهه‌بندی جدی میان هواداران فرهنگ انقلابی و اسلامی و معارضان عنود» و برخورد فعال در تعامل با این جبهه دشمنان مستکبر و ضد ادیان الهی که با هدف هدم انقلاب اسلامی و محو راه الهی امام خمینی(ره) و شکست ایران عزیز به دست دشمنان پیشرفت کشور و ملت سازماندهی شده، به نحوی که خروجی این تلاش مقدس امیدواری و دلگرمی ملت و نگرانی و یأس معارضان باشد.
فرمان سوم هم اولویت کاری جدید و مهم دیگری است که بر مبنای آن باید «رویش‌های معتنابه و جوشش‌های فراوان در سطوح مردم خصوصاً جوانان مؤمن و انقلابی، دستگاه‌های فرهنگی نظام و در رأس آن شورای عالی انقلاب فرهنگی باید نقش مکمل و تسهیل‌گر و الهام‌بخش را در فعالیت‌های خودجوش و فراگیر مردمی عرصه فرهنگ برای خود قائل باشند» ضمن اینکه موانع و تهدیدات را شناسایی با رفع آن موجب تقویت ساختارهای تداوم جمهوری اسلامی و افزایش قدرت نرم انقلاب اسلامی شوند.
فرمان چهارم مبتنی بر ارتقاء کمی و کیفی تولید و مصرف محصولات و کالاهای فرهنگی متناسب با جایگاه رفیع و حساس انقلاب اسلامی با بسیج همه امکانات و ظرفیت‌های ملی و موجود است که «باز مهندسی ساختار فعالیت‌ها و مدیریت‌های فرهنگی با چنین رویکردی لازمه موفقیت در این آوردگاه تاریخی فرهنگی است».
فرمان پنجم برای موضوع مهم علم؛ فناوری و نوآوری و ساماندهی آن است که به بیان امام خامنه‌ای با تدوین و ابلاغ نقشه جامع علمی کشور راه خود را یافته است و تشکیل ستاد راهبری نقشه جامع علمی نشانگر تلاش برای اجرای مناسب این سند الهام‌بخش و ضامن پیشرفت کشور است.
نقشه جامع علمی و ستاد راهبری آن از اقدامات ماندگار شورای عالی انقلاب فرهنگی با مدیریت خردمندانه و بسیجی دبیر محترم شورا بوده که مورد عنایت مبارک امام امت قرار گرفته و بر آن اساس رشد علمی، فناوری، نوآوری و تجاری‌سازی و تولید ثروت از دانش یا دستیابی به اقتصاد دانش‌بنیان دیده شده است. بر اساس رهنمود رهبری باید «این مسیر با جدیت و اهتمام بیشتری بویژه از سوی مسئولان در قوای سه‌گانه و خصوصاً دولت محترم دنبال شود» و برای تحقق این فرمان گفتنی فراوان است که با امید به خدای متعال بیان خواهد شد.
فرمان ششم رهبر معظم انقلاب اسلامی دغدغه امور لازم و مانده‌ای است که می‌تواند مانند نقشه علمی کشور در موضوعات مرتبط به فرهنگ و نظام و محتوای آموزشی تحولات شایسته‌ای ایجاد نماید و بر این اساس شورا باید این امور به سرانجام مطلوب نرسیده را به سامان رسانده و از خسارت تعویق آن جلوگیری کند. «لذا باید این امور جدی‌تر گرفته شده و با یک بازنگری و برنامه‌ریزی جدید طی مدت زمان معقول و ممکن به سرانجام خود برسد.»
فرمان هفتم بر نظم و افزایش میزان حضور کمی و کیفی اعضای ارجمند و فرهیخته شورای عالی انقلاب فرهنگی «بویژه رؤسای محترم قوا» با صرف وقت و همت کافی است. با دعای تحقق شایسته این فرامین امیدبخش و پیشرفت‌آفرین با همت ملی و مدیریت جهادی.
* استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران
شورای عالی انقلاب فرهنگی که نهاد مقدس و یادگار حضرت امام خمینی(ره) و به عنوان ستاد اصلی اعتلای قدرت نرم و مهندسی علم، فناوری و فرهنگ کشور است با حکم رهبر معظم انقلاب اسلامی دوره جدیدی از فعالیت خویش را آغاز نمود. با حکم امام خامنه‌ای و مبتنی بر رهنمودهای سازنده همراه با آن، تدابیر فرخنده و هوشمندانه‌ای ترسیم شده که نویدبخش پیشرفت کشور و اعتلای انقلاب اسلامی و استحکام نظام جمهوری اسلامی است. این حکم به منزله منشور اساسی کشور و شورای عالی برای برنامه‌ریزی، پایش و راهبری جبهه جنگ نرم، تحول فرهنگ، اعتلای علمی و فناوری و اصلاح همه زمینه‌های منجر به پیشرفت کشور است. در این مقاله کوتاه ضمن بازخوانی این حکم مبارک و پربرکت به تاکیدات و بایسته‌های راه فراروی شورای عالی در دوره جدید نگریسته شده است.
توضیح و شفاف‌سازی فلسفه وجودی شورای عالی قبل از هر فرازی مورد توجه و بیان رهبر معظم انقلاب قرار گرفته که این فراز حکیمانه تکالیف بزرگ و تاثیر‌گذاری را بر اعضای محترم شورای عالی، نخبگان و امت فرزانه ایران اسلامی، دبیر پرتلاش شورای عالی و ستاد شورای عالی انقلاب فرهنگی محول می‌کند. فهم، تبیین، تثبیت، انفاذ ماهیت فرهنگی انقلاب اسلامی به همراه بازآرایی مداوم و پایش فرآیندهای پیشرفت شش محور اصلی منتج از ماهیت شورای عالی انقلاب فرهنگی است. رهبر معظم با بیان این رهنمود ارکان پیشرفت و قدرت نرم نظام را در درجه اول به درک عمیق و درست و کارشناسی شده امور علمی، فرهنگی و فناوری و ارکان پیشرفت دانسته و سپس اینگونه راهنمایی فرمودند که باید با تعیین و تشریح شرایط، بر مبنای منافع جمهوری اسلامی و ماهیت انقلاب اسلامی تصمیم‌سازی نموده و در گام سوم این بصیرت منجر به اتخاذ راهکارهای محکم و موثر پیشرفت شود. در این فرایند اصولی در محور چهارم به انفاذ محکمات و اصول پیشرفت همه‌جانبه توصیه شده و در دو اقدام مهم دیگر به ضرورت پویایی و بازنگری مستمر جبهه فرهنگی و پایش پیشرفت‌ها متناسب با جایگاه و ظرفیت عظیم ایران اسلامی و انقلابی راهبری کرده‌اند.
در مسیر ابلاغ شده که دربرگیرنده آینده‌ای خجسته برای ایران عزیز است به عنوان تکلیف شورا لزوم شناسایی چالش‌ها و موانع و تهدیدات و آسیب‌ها و مدیریت راهبردی آن به خوبی طرح شده است. «نگاه حکیمانه، معقول و مواجهه هوشمندانه با معارضان و مهاجمان و ستیزه‌گران» از دیگر فرازهای مهم این حکم مدبرانه و امیدبخش است. رهبر معظم انقلاب اسلامی تولید علم، سبک زندگی، آموزش و پژوهش، فرهنگ عمومی، مهندسی فرهنگی و امثال آن را عرصه‌های اساسی فعالیت و مسئولیت نهاد شورای عالی انقلاب فرهنگی برشمردند و التزام این نهاد مقدس به نام و عنوان و جایگاه خود را شرط موفقیتش دانستند.
مزد مدیریت جهادی، مدبرانه و هوشمندانه رئیس محترم، اعضاء و دبیر شورای عالی و دبیرخانه آن در دوره قبل، قدردانی و تشکر صمیمانه امام امت بود که شکر این تشکر خود تلاش شایسته عزیزان مخاطب را طلب می‌کند و مایه سرفرازی و گنجینه‌ای برای سیر الی‌الله و خدمات بیش از پیش است.
براساس حکم جدید، رهبر معظم انقلاب اسلامی ضمن افزودن اعضای حقوقی که عملاً منجر به تقویت آن شورا به صورت کلی و به ویژه در هماهنگی تصمیم‌سازی با بخش اقتصادی و مقتضیات بودجه‌ای در کنار فهم برتر و عمیق‌تر از امور مرتبط با بانوان، خانواده و فرآیندهای مؤثر تبلیغ و ترویج خواهد شد به ارکان دبیرخانه‌ای شورای عالی انقلاب فرهنگی نگاهی قابل توجه شده است.
رهبر معظم انقلاب در اصلی‌ترین بخش این حکم خجسته و راهبردی به اولویت‌های کاری شورای عالی انقلاب فرهنگی در دوره جدید پرداخته‌اند که شامل هفت فرمان بزرگ و مهم است. شرح هر فرمان نیازمند مقاله و یا مقالات روشنگر و کاربردی تخصصی است که نگارنده به امید خدای متعال بدان خواهم پرداخت ولی برای بیان اختصار این فرمانها باید گفته شود که:
فرمان اول ناظر بر اولویت اصلی شورا مبتنی بر «تحقق و اجرای سریع و کامل تصمیمات و مصوبات و پیگیری آنها تا حصول نتیجه کامل» اعلام شده است.
فرمان دوم دستور کار جدیدی برای شورای عالی مبتنی بر اعتنای شایسته شورای عالی به «جبهه‌بندی جدی میان هواداران فرهنگ انقلابی و اسلامی و معارضان عنود» و برخورد فعال در تعامل با این جبهه دشمنان مستکبر و ضد ادیان الهی که با هدف هدم انقلاب اسلامی و محو راه الهی امام خمینی(ره) و شکست ایران عزیز به دست دشمنان پیشرفت کشور و ملت سازماندهی شده، به نحوی که خروجی این تلاش مقدس امیدواری و دلگرمی ملت و نگرانی و یأس معارضان باشد.
فرمان سوم هم اولویت کاری جدید و مهم دیگری است که بر مبنای آن باید «رویش‌های معتنابه و جوشش‌های فراوان در سطوح مردم خصوصاً جوانان مؤمن و انقلابی، دستگاه‌های فرهنگی نظام و در رأس آن شورای عالی انقلاب فرهنگی باید نقش مکمل و تسهیل‌گر و الهام‌بخش را در فعالیت‌های خودجوش و فراگیر مردمی عرصه فرهنگ برای خود قائل باشند» ضمن اینکه موانع و تهدیدات را شناسایی با رفع آن موجب تقویت ساختارهای تداوم جمهوری اسلامی و افزایش قدرت نرم انقلاب اسلامی شوند.
فرمان چهارم مبتنی بر ارتقاء کمی و کیفی تولید و مصرف محصولات و کالاهای فرهنگی متناسب با جایگاه رفیع و حساس انقلاب اسلامی با بسیج همه امکانات و ظرفیت‌های ملی و موجود است که «باز مهندسی ساختار فعالیت‌ها و مدیریت‌های فرهنگی با چنین رویکردی لازمه موفقیت در این آوردگاه تاریخی فرهنگی است».
فرمان پنجم برای موضوع مهم علم؛ فناوری و نوآوری و ساماندهی آن است که به بیان امام خامنه‌ای با تدوین و ابلاغ نقشه جامع علمی کشور راه خود را یافته است و تشکیل ستاد راهبری نقشه جامع علمی نشانگر تلاش برای اجرای مناسب این سند الهام‌بخش و ضامن پیشرفت کشور است.
نقشه جامع علمی و ستاد راهبری آن از اقدامات ماندگار شورای عالی انقلاب فرهنگی با مدیریت خردمندانه و بسیجی دبیر محترم شورا بوده که مورد عنایت مبارک امام امت قرار گرفته و بر آن اساس رشد علمی، فناوری، نوآوری و تجاری‌سازی و تولید ثروت از دانش یا دستیابی به اقتصاد دانش‌بنیان دیده شده است. بر اساس رهنمود رهبری باید «این مسیر با جدیت و اهتمام بیشتری بویژه از سوی مسئولان در قوای سه‌گانه و خصوصاً دولت محترم دنبال شود» و برای تحقق این فرمان گفتنی فراوان است که با امید به خدای متعال بیان خواهد شد.
فرمان ششم رهبر معظم انقلاب اسلامی دغدغه امور لازم و مانده‌ای است که می‌تواند مانند نقشه علمی کشور در موضوعات مرتبط به فرهنگ و نظام و محتوای آموزشی تحولات شایسته‌ای ایجاد نماید و بر این اساس شورا باید این امور به سرانجام مطلوب نرسیده را به سامان رسانده و از خسارت تعویق آن جلوگیری کند. «لذا باید این امور جدی‌تر گرفته شده و با یک بازنگری و برنامه‌ریزی جدید طی مدت زمان معقول و ممکن به سرانجام خود برسد.»
فرمان هفتم بر نظم و افزایش میزان حضور کمی و کیفی اعضای ارجمند و فرهیخته شورای عالی انقلاب فرهنگی «بویژه رؤسای محترم قوا» با صرف وقت و همت کافی است. با دعای تحقق شایسته این فرامین امیدبخش و پیشرفت‌آفرین با همت ملی و مدیریت جهادی.
* استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران