به بهانه اجرای نمایش «تنهاتر از مسیح»
در جهت جهش تئاتر نوین
آرین امیدوار
با یک نگاه آماری بررسیهای انجام شده میتوان به این مسئله رسید که از دیرباز نمایشهای آیینی نقش مهمی در ارتقاء فرهنگ و هویت افراد جامعه داشته است و از آنجا که تمامی رفتارهای آیینی صورتی نمایشی دارند برای جلوه و نشان دادن این صورتهای نمایشی نیاز به فضاهایی مناسب و باکیفیت است تا بتوان در انتقال محتوای آن به مخاطب موفقیتآمیز باشد. فضاهای نمایشی روباز، موقعیت قرارگیری، محتوای نمایش و سایر عوامل محیطی در میزان رضایتمندی افراد از فضاهای نمایشی نقش موثری دارد. استفاده از این ایدهها در ساخت و حتی بازسازی فضاهای نمایش باعث میشود کیفیت اینگونه فضاها ارتقا یابد و همین امر در حفظ، پیشرفت و انتقال نمایشهای آیینی سنتی به آیندگان موثر باشد.
از این رو نمایش بزرگ میدانی سازمان اوج در این سالها به نوعی با فضای بوستان ولایت گره خورده است. جانمایی جغرافیایی، وسعت مناسب و زیرساختهای بوستان ولایت امکان اجرای نمایشهای میدانی را فراهم کرده است. به لحاظ جغرافیایی قرارگیری بوستان ولایت در جنوب تهران که ساکنان آن به لحاظ اقتصادی از بنیه قوی برخودار نیستند اما از دیرباز به هنرهای آیینی و نمایشی مانند تعزیه علاقهمند بودند، امکان تماشای رایگان نمایشهای میدانی سازمان اوج غنیمتی است.
در طول چهار فصل اجرای نمایش «تنهاتر از مسیح» در بوستان ولایت قریب به یک میلیون تماشاگر این نمایش بزرگ میدانی را از نزدیک تماشا کردند. آماری که بیشترین سهم در آن را همین مردم جنوب شهر دارند. کسانی که برای چندمین بار در طول هر فصل از اجرای این نمایش به تماشای آن نشستند. آمار بالای تماشاگران «تنهاتر از مسیح» مهر تاییدی است بر علاقهمندی مردم به فرهنگ و هنر آن هم هنر آیینی و عاشورایی. در روزگاری که بلیط نمایشهای سالنی نیم میلیون تومان برای هر فرد آب میخورد، اجرای رایگان 50 شبی در دو سانس و در هر سانس میزبان 3 هزار نفر بودن اقدامی شایسته تقدیر است.
برخی همچنان بر این باورند كه نمایشهای مذهبی مخاطب ندارد و مخاطبان اینگونه آثار با استفاده از رانت و به اعتقاد آنها اتوبوسی برای دیدن نمایشها میآیند و این در حالی است كه همین شبها نمایش «تنهاتر از مسیح» در بوستان ولایت درحالی اجرا میشود كه هر شب حدود 6000 نفر به تماشای آن مینشینند. جالب اینكه مخاطب این نمایش هم از یك قشر جامعه نیست، نمایش چه مذهبی باشد چه نه باید در درجه اول به لحاظ ساختار نمایشی كاری درخور باشد. همین نكته میتواند مخاطب را از هر قشر و گروهی به سالن بیاورد و پای نمایش بنشاند. قطعا در بین نمایشهای مذهبی آثار ضعیف و كم مخاطب نیز وجود دارد كما اینكه در نمایشهای به اصطلاح تجاری یا شبه روشنفكری هم چنین چیزی وجود دارد. اما اگر یك نمایش مذهبی خوب نبود یا ضعیف بود نباید آن را به پای همه نمایشهای مذهبی بنویسم و نتیجه بگیرم نمایشهای مذهبی مخاطب ندارند.
حال باید گفت که اجرای نمایشهای آیینی و سنتی در روزگار ما، موجب غنا و ارتقای هنر صحنهای و تئاتر به معنای نوین آن است و کارکرد بنیادین این نمایشها زمینه پیوند میان مردم و جریانهای اجتماعی را تمهید و فرآیند آن را تسهیل مینماید. نمایشهای آیینی، به دلیل محتوای اخلاقی و نگاه آرمانگرا مفاهیم اتحاد، همدلی و همزبانی و امید به آینده را در جامعه تقویت مینماید.
سازمان هنری رسانهای اوج در این سالها به تنهایی پرچم نمایشهای میدانی در ابعاد بزرگ و خاص را برافراشته داشته است. این سازمان علاوهبر نمایش «تنهاتر از مسیح»، جان فدا، جهان بانو، روشنای شب تار و محشر را در تهران و شهرستانها به روی صحنه برده است.
این سازمان امسال هم از 16 مرداد به مدت 50 شب فصل جدید «تنهاتر از مسیح» را پیش چشم مخاطب به تصویر میکشد. این نمایش آنچه سالها در پای منبرها شنیدهایم و از روی کتابها خواندهایم را برایمان تصویر میکند، به گونهای که روضههایی که تا به امروز شنیدهایم را اینبار میبینیم تا در پی این تصویرگرایی، همذاتپنداریمان فزون شود.