جنگ نرم، خطرناک‌ترین جنگی است که حیات طیب و زندگی پاک و حقیقی مردم را تهدید می‌کند و خوشبختی و سعادت دنیا و آخرت ایشان را تباه می‌سازد. جنگ نرم، جنگ سلطه بر عقول و قلوب بشر است، به طوری که به تعبیر امیرمومنان علی(ع) مقتولان این جنگ، مردگان رونده بر خاک و فاقدان هویت انسانی هستند. انسان‌هایی که از انسانیت تهی شده و تنها به یک ابزار زنده متحرک و بردگان بی‌چون و چرای سلطه‌گران مستکبر و ستمگر تبدیل شده‌اند؛ بردگانی که همانند یک ماشین عمل می‌کنند و بر اساس فرمان ستاد مشترک زر و زور و تزویر خواسته‌های آنان را برآورده ساخته و به عنوان استثمار‌شدگان در خدمت لذات و شهوات و منافع مادی و زودگذر دنیوی آنان عمل می‌کنند و هنگامی از خواب غفلت تحمیلی بیدار می‌شوند که دیگر دیر شده و خواهان مجازات مضاعف مستکبران می‌شوند که خود عامل تقویت آنان بوده‌اند. قرآن در آیات 97 و 98 سوره نساء می‌فرماید:«تن دادن مستضعفان به سلطه كافران و مشركان و عدم اقدام آنان به هجرت با وجود توانايى، از مصاديق ستم به نفس است. پس آنان خودشان به خودشان ظلم می‌کنند». از این رو مستضعفان خود شرایطی را فراهم آورده‌اند که تحت استضعاف و استثمار قرار گیرند.(سباء، آیات31 تا 33 و ابراهیم، آیه 21)

از نظر قرآن، مستضعفان در جنگ نرم، به عنوان مهم‌ترین ابزار در دست مستکبران و عامل افزایش هیبت و قدرت و ظلم آنها، نه تنها مقصر هستند که اجازه سلطه فکری و فرهنگی به دشمنانشان داده‌اند، بلکه مجازات آنان نیز دو چندان است؛ زیرا اگر پیروی و اطاعت بی‌چون و چرای آنان نبود، حقوق دیگران از خردمندان و مصلحان و صالحان به دست مستکبران سلطه‌گر تباه نمی‌شد؛ چنان‌که به همراهی و همدلی و همکاری مستضعفان صدر اسلام، حق معصومان(ع) از ولایت و خلافت ظاهری سلب شد و خلافت سلطنتی جایگزین آن گردید. در نوشتار حاضر نقش مستکبران و صاحبان قدرت و ثروت و تزویر در استضعاف فکری و فرهنگی مردم که به جنگ نرم معروف است و دیدگاه قرآن درباره مستضعف و استضعاف تشریح شده است.

***

استثمار، هدف استضعاف فکری و فرهنگی 

واژه استضعاف از ضعف و ناتوانی، در اصطلاح قرآنی در برابر استکبار به کار رفته است و در حقیقت نتیجه رفتار استکباری گروه متکبر و مستکبر است که گروهی دیگر در استضعاف و ناتوانی قرار می‌گیرند. استضعاف به معنای طلب ضعف برای گروهی از مردم از سوی گروهی دیگر است که مستکبر شمرده شده‌اند.(نگاه کنید: التّحقيق فى كلمات القرآن الكريم، حسن مصطفوی‌، ذیل واژه ضعف)

استضعاف در کاربردهای  قرآنی بیشتر در حوزه رفتار اجتماعی و سیاسی در تقابل با استکبار سیاسی و اجتماعی به کار رفته است. در حقیقت یکی از مفاهیم کلیدی در حوزه فرهنگ اصطلاحات سیاسی قرآن به شمار می‌رود؛ زیرا با شناخت این گروه می‌توان مستکبران سیاسی را شناسایی کرد و حقیقت هویت و ماهیت استکبار را دانست؛ زیرا بر پایه مثل معروف «تعرف الاشیاء باضدادها؛ هر چیزی را با ضدش می‌توان شناخت» زمینه شناخت استکبار و مستکبر با شناخت مستضعف و استضعاف فراهم می‌شود.

از نظر قرآن، توجه به اهداف استضعاف کمکی شایان می‌کند تا انسان خطر استکبار را شناخته و برای جنگ و مقابله با آن همه امکانات را بسیج کند؛ زیرا فهم مفهوم استضعاف و شرایط بسیار خطرناک مستضعفان، به انسان‌ها این آگاهی و شناخت را می‌بخشد که اگر به جنگ استکبار برنخیزند، سعادت دنیا و آخرت خویش را از دست خواهند داد.

البته باید توجه داشت که استضعاف می‌تواند در قالب استضعاف بدنی یا فکری تحقق یابد؛ ولی آنچه برای مستکبران مهم و اساسی است، ضعف بدنی نیست؛ زیرا هدف مستکبران بهره‌گیری هر چه بیشتر از توانایی و امکانات دیگران برای لذت و سود بیشتر خویش و تامین خواهش‌های نفسانی مادی و دنیوی است؛ این در حالی است که ضعف بدنی و فیزیکی، شرایط را برای استثمار یا به طور کامل از میان می‌برد یا کم ارزش و کم بها می‌سازد. از همین رو تمامی تلاش مستکبران، استضعاف فکری و فرهنگی است تا بتوانند از مستضعفان به عنوان گاوان شیرده با بهره‌وری بالا‌، بیشترین بهره را برده و همه خواسته‌ها و خواهش نفسانی خویش را با استثمار و بهره‌کشی از این گروه بر آورده سازند.

بنابراین، هدف مستکبران از استضعاف دیگران، در راستای استثمار و بهر‌ه‌کشی بیشتر و بهره‌وری بهتر از مردم به عنوان ابزارها و امکانات مادی و دنیوی است و این هدف مهم جز از راه استضعاف فکری و فرهنگی فراهم نمی‌شود. 

استثمار، از ریشه ثمر و میوه دادن، به معنای بهره‌كشى يك طرفه و واداشتن كسى به كارى و بهره‌گیری از دسترنج دیگری است.(فرهنگ اصطلاحات معاصر، نجفعلى ميرزايى، ص‌61‌؛ فرهنگ فارسى معين)

به سخن دیگر، استضعاف بدنی و فیزیکی نه تنها مفید فایده‌ای برای مستکبران نیست، بلکه درجهت تضاد با منافع آنهاست؛ زیرا با نیروهای ناتوان تنها باید هزینه‌های نگهداری را پرداخت کنند و کمترین سود را داشته باشند یا حتی سودی از این استضعاف نبرند. همواره گاوان پروار شده و شیرده‌، مطیع آن چیزی هستند که هدف مستکبران را محقق می‌کند. خداوند بصراحت از این هدف مهم مستکبران پرده بر می‌دارد و می‌گوید مستکبران بر آن هستند تا از مستضعفان بهره‌کشی کرده و آنان را به استثمار خویش در آورند. از این رو، شرایط را به گونه‌ای فراهم می‌کنند که این هدف مهم تحقق یابد.

از نظر قرآن، مستضعفی که قابل بهره‌برداری و بهره‌کشی نباشد، حذف فیزیکی می‌شود؛ زیرا مانع جدی بر سر راه استثمار و بهره‌کشی است. قتل افراد غیر قابل استفاده، در دستور کار مستکبران است و آنان هرگز هزینه‌ای در جایی نمی‌کنند که سودی نداشته باشد و جایی نمی‌خوابند که آب در زیرش برود.(قصص، آیه 4)

خداوند در آیات قرآن بیان می‌کند که چگونه نظام فرعونی با بهره‌گیری از روش استضعاف فکری و فرهنگی، در کنار دیگر روش‌ها، به استثمار شدید بنی‌اسرائیل رو آورده و از زنانشان بهره‌کشی جنسی می‌کرد. (شعراء، آیات 16 و 22؛ قصص، آیه 4؛ غافر، آیات 24 و 25؛ بقره، آیه 49)

مستکبران با استثمار زنان، آنان را به خودفروشی وا داشته و از درآمد آنان برای رفاه و آسایش بیشتر خود سود می‌برند.(نور، آیه 33؛ نساء، آیه 19)

از نظر قرآن، تکبر فرعونی از یک سو و افسادگری و هنجارشکنی از سوی دیگر در نظام‌هایی فرعونی موجب می‌شود که استثمار جنسی به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای سلطه در این نوع نظام‌ها در بیاید.

برنامه‌های نسل‌کشی در قالب تنظیم خانواده و حذف فیزیکی کودکان و سقط و قتل آنان، برای مدیریت زنانی است که به استثمار کشیده می‌شوند؛ زیرا وجود کودک و تقویت عواطف مادری موجب می‌شود که استثمار جنسی با مشکل و بحران مواجه شود؛ از این رو حفظ و زنده نگه داشتن زنان در کنار بی‌حیا کردن آنان همراه با قتل کودکان در دستور کار مستکبران استثمارگری قرار می‌گیرد که با این رویه، به سلطه خود استمرار بخشیده و مستضعفان فکری و فرهنگی را به خدمت لذات و شهوات خویش در می‌آورند.(قصص، آیه 4؛ غافر، آیات 24 و 25؛ بقره، آیه 49؛ ابراهیم، آیه 6؛ اعراف، آیات 127 و 141)

هماهنگی زر و زور و تزویر در استضعاف

از نگاه قرآن، مهم‌ترین دشمن بشریت، زرمداران و ثروتمندانی هستند که اعتقادی به پروردگاری خدا و رستاخیز حساب و کتاب ندارند. اینان هستند که زورمندان را به خدمت می‌گیرند و آنان را مدیریت و رهبری می‌کنند تا اهداف ناپاک  و خبیثشان را تامین کنند. این‌گونه است که همواره پشت دولتمردان شمشیر و سیاستمداران فریب، ثروتمندانی هستند که هدایت‌کننده واقعی حکومت و حاکمیت هستند؛ زیرا قدرت در خدمت ثروت است؛ چنان‌که تزویر در خدمت قدرت و ثروت قرار می‌گیرد.

خداوند در آیاتی چند از هماهنگی کامل میان زر و زور و تزویر یعنی ثروت، قدرت و فریب سخن گفته و بیان داشته که زر ثروتمندان، ششمیر قدرتمندان و تزویر سیاستمداران چگونه به استضعاف فکری و فرهنگی مردم و استثمار آنان منجر شده است. خداوند می‌فرماید: ما موسی را با آیات خود و دلیل روشن فرستادیم اما آنان گفتند: افسونگرى شياد است؛ هنگامی که حقّ را از سوی ما برای آنها آورد، گفتند: «پسران کسانی را که با موسی ایمان آورده‌اند بکشید و زنانشان را (برای اسارت و خدمت) زنده بگذارید!» امّا نقشه کافران جز در گمراهی نیست (و نقش بر آب می‌شود).(غافر، آیات 24 و ۲۵)

قارون ثروتمندی از قوم موسی(ع) و از اسباط(پیامبران از نسل یعقوب) بود که در خدمت فرعونی‌ها قرار گرفته و در راستای منافع نظام فرعونی عمل می‌کرد.

در نظام‌های استکباری، دشمن تلاش می‌کند تا نخست ثروتمندان جبهه مقابل را به جبهه خود منتقل کند؛ زیرا این افراد به سبب ثروتمندی و روحیات خاص آن‌، آمادگی بیشتری برای همکاری و همراهی و همدلی دارند و در جنگ نرم تسلیم سلطه دشمن می‌شوند و در راستای مطامع و منافع دشمن حرکت می‌کنند. این‌گونه است که قارون در خدمت دشمنان مستکبر قرار گرفت و با فخر فروشی تلاش می‌کرد تا بنی‌اسرائیل در خدمت مستکبران باقی مانده و رویه و رفتار مستکبران را به عنوان بهشت موعود بپذیرند.(قصص، آیات 76 تا 83) از نظر قرآن ثروتمندان‌، اهل رفاه هستند و همین رفاه زدگی و روحیه اتراف موجب می‌شود که به هنجارها پایبند نبوده و پرده‌دری و فسق و فجور را پیشه کنند.(اسراء، آیه 16)

همچنین سیاستمدارانی چون ‌هامان‌، گاه لشکری برای خود از لباس شخصی‌ها به خدمت می‌گیرند، گاه با تزویر و گاه با زور یا آمیخته‌ای از آن دو در خدمت نظام استکباری در راستای استضعاف فکری و فرهنگی مردم عمل می‌کنند.(قصص، آیات 8  و 38؛ غافر، آیه 36)

همین  افراد که عالمان به ظاهر زیرک و تیزهوش هستند از علم خویش در خدمت استضعاف فکری و فرهنگی مردم بهره می‌گیرند و با ابزارهای فریب از رسانه‌های دیداری  وشنیداری که در گذشته سحر و جادو و شعر و مانند آن بود و  امروز فیلم و ماهواره و رسانه‌های تصویری و صوتی با فن‌آوری‌های پیشرفته است، تلاش می‌کنند تا مردم را در خدمت خویش حفظ کنند و مومنانی را که به تقابل جنگ نرم و رسانه‌ای آنان رفته‌اند به عنوان دشمنانی مطرح کنند که می‌خواهند جلوی رشد و پیشرفت آنها را بگیرند. اینان خانه‌های عنکبوتی خویش را بناهای استوار جلوه می‌دهند و افکار پلید و خبیث خود را در زر ورقی از حقوق بشر و رشد و پیشرفت و توسعه به مردم نشان داده و آنان را فریب می‌دهند تا این‌گونه سلطه استکباری خویش را حفظ  یا گسترش دهند.(عنکبوت، آیه 41)

بهره‌گیری از علومی چون روان‌شناسی و روان‌شناسی اجتماعی و مردم‌شناسی و مانند آنها در راستای اهداف استثماری مستکبران از مهم‌ترین ابزارهایی است که بلعم باعوراها و ‌هامان‌ها را به مهم‌ترین خطر برای مردم در جنگ نرم تبدیل کرده است. تزویرگری آمیخته با سیاست‌های دروغین و تزیین باطل با حق، از جمله روش‌هایی است که در استضعاف مردم به کار گرفته می‌شود. این‌گونه است که مردم حق طلب و عدالت خواه به عنوان تروریست‌هایی معرفی می‌شوند که می‌خواهند در زمین فساد کنند یا دین و آیین صلح‌طلب لیبرال دموکراسی را تغییر دهند و مردم را به خشونت و کشتار سوق دهند. این تبلیغاتی است که به طور رسمی از سوی فرعون‌ها و نظام استکباری برای فریب مردم و استضعاف فکری  و فرهنگی ایشان به کار گرفته می‌شود.(غافر، آیات 25 و۲۶)

از این آیات و آیات دیگر به دست می‌آید که هماهنگی کاملی میان زر و زور و تزویر برای استضعاف فکری  و فرهنگی مردم در جریان است تا اهداف استثماری و استکباری آنان به آسانی و بدون موانع تحقق یابد. از همین رو خداوند از اجماع فکری و فرهنگی ‌اندیشکده راهبردی نظام استکباری سخن می‌گوید که آنان در استفاده از همه ابزارها از قتل و تهدید و سحر و فریب و تبلیغات و مانند آن متفق بوده و برای رسیدن به اهداف استکباری خویش یک رویه و برنامه را در پیش می‌گیرند و بر اساس آن عمل می‌کنند. به عنوان نمونه از آیات 23 تا 25 سوره غافر به دست می‌آید ‌اندیشکده اصحاب زر و زور و تزویر یعنی قارون و فرعون و‌ هامان به این نتیجه رسیده است که زنان را بی‌حیا کنند.

جریان استکباری برای حفظ سلطه خویش و استمرار استثمار، با تشکیک در صداقت، صحت و سلامت اهداف مصلحان و ایجاد جنگ روانی تلاش می‌کند تا حقایق را وارونه جلوه دهد.(همان؛ اعراف، آیه 75) 

مستکبران با هماهنگی کامل تلاش می‌کنند تا سلطه فکری و فرهنگی استکباری و استثماری خود را حفظ کنند؛ از همین رو شبانه‌روز مستضعفان را تحت بمباران افکار نادرست و مکارانه و فریبکارانه خود قرار می‌دهند و اجازه نمی‌دهند تا دمی بیرون از اهداف خبری و رسانه‌ای آنان باشند. آنان را چنان احاطه می‌کنند که فرصت تدبر  و تفکر پیدا نکنند. هجوم رسانه‌ای مخرب چنان است که شب و روز نمی‌شناسد. خداوند در این باره می‌فرماید: و كسانى كه مستضعف بودند به كسانى كه مستکبر بودند، مى‌گويند: نه! بلكه مکر و نيرنگ شب و روز شما بود، آن‌گاه كه ما را وادار می‌کرديد كه به خدا كافر شويم و براى او همتايانى قرار دهيم و هنگامى كه عذاب را ببينند پشيمانى خود را آشكار كنند و در گردن‌هاى كسانى كه كافر شده‏‌اند غل‌ها مى‌‏نهيم؛ آيا جز به سزاى آنچه انجام مى‏ دادند مى ‏رسند. (سباء، آیه ۳۳)

پس دشمنان در جنگ نرم برای رسیدن به اهداف خود شبانه‌روز مردم را بمباران خبری می‌کنند و آنان را فریب می‌دهند و اجازه نمی‌دهند تا به امری دیگر فکر کنند. ایجاد گفتمان‌سازی از این طریق و تواترسازی یعنی تکرار یک مطلب دروغ از طریق رسانه‌های گوناگون دیداری و شنیداری به طوری که مخاطب پیام گمان کند که مطلب حق است، از روش‌هایی است که در جنگ نرم به کار می‌گیرند. این شیوه در بسیاری از کشورها و مردم جواب داده است. غرقه‌‌سازی به گونه‌ای انجام می‌گیرد که شنونده پیام جز پذیرش آن چاره‌ای نداشته باشد.

سخن درباره جنگ نرم بسیار است و در آیات قرآن ابعاد گوناگونی از آن بیان شده است و آنچه بیان شد گوشه‌ای از آن حقایق بود.