هشت سال انتظار برای به ثمر رسیدن توافقات و گرفتن تایید برجام از کدخدا به جهت برقراری رابطه، و همچنین عدم انجام کنش و فعالیت‌هایی که منجر به تلخ شدن مذاق کدخدا می‌شود نتیجه‌ای جز خروج یکطرفه و پاره کردن برجام نداشت.

دولت یازدهم و دوازدهم با شعار ایجاد یک تعامل و همکاری با کشورهای غربی و آمریکا برای حل مشکلات کشور بر سر کار آمد. سال 1392 یعنی اوایل بر سر کارآمدن دولت روحانی، وی در جمع دانشجویان دانشگاه شریف به این نکته ‌اشاره کرد که آمریکا کدخداست، با کدخدا ببندیم راحت‌تریم. گره زدن زلف مشکلات به برجام و بستن دخیل به این کاخ پوشالی نتیجه‌ای جز خروج یکطرفه کدخدا نداشت. از طرفی عدم برنامه‌ریزی برای پیشبرد اهداف با تکیه بر توان داخلی منجر به آشفتگی هر چه تمام‌تر اقتصاد ایران شد. پاره کردن برجام با پاره شدن نخ تسبیح مدح گویان غرب و خالی شده مشت‌شان همراه شد. ثمره این گفت‌و‌گوها سیب و گلابی‌های گندیده و کرم خورده‌ای شد که بلا استفاده بود.

رهبر معظم انقلاب در دیدار دولت حسن روحانی «10 مرداد 1400» با تکرار این نکته که مذاکره با غرب راه‌حل و جوابگو نیست تصریح کردند: در این دولت معلوم شد که اعتماد به غرب جواب نمی‌دهد و آنها کمک نمی‌کنند و هرجا که بتوانند ضربه خواهند زد و اگر جایی هم ضربه نمی‌زنند به این دلیل است که نمی‌توانند.

درس عبرت مذاکره با غرب

خروج بی‌هزینه و بی‌دردسر ترامپ از برجام و کنار گذاشتن همه امضاها و گفت‌و‌گوهایی که طی شش هفت سال انجام شده بود باعث شد تا این کشور اساسی‌ترین اعتبار ملی خود را از دست بدهد. دونالد ترامپ از توافقی که به امضای شورای امنیت سازمان ملل رسیده بود، خارج شد. اگر یک توافقنامه بین‌المللی با اعتبار یک دولت تضمین نشده باشد، پس ارزش امضای چنین پیمانی چیست؟

پس از ترامپ یعنی دوره ریاست جمهوری بایدن این وضع تغییری پیدا نکرد. او نیز به همان رویه تحریم‌های حداکثری ادامه داد. حتی در دوران اوج بیماری کرونا، از سطح تحریم‌ها نکاست و همان شیوه را ادامه داد.

اما نکته قابل توجه پایداری برخی از دولتمردان دوره قبلی ریاست جمهوری بر مذاکره مجدد و مستقیم با آمریکا است. به زعم آنها ایران با توجه به قدرت منطقه بودن و جایگاهی که هم اکنون پیدا کرده است قدرت مذاکره«سیاسی» دارد. 

دیگر از چاله به چاه نمی‌افتیم

علی‌اکبر صالحی در گفت‌وگو با انتخاب گفت: به هر حال هر کشوری دارد سعی می‌کند از این آب گل‌آلود برای خودش بهره لازم را ببرد. قضایا دارد خیلی آشفته می‌شود و ما در این آشفتگی وضعیت نسبتا معقولی را در حوزه نظامی، دفاعی و جبهه مقاومت در منطقه داریم. الان ایران یک قدرت منطقه‌ای است و این حقیقت را دوست و دشمن اذعان دارد. چون الان ما قدرت منطقه‌ای هستیم، فرصت خوبی است که بنشینیم با غرب و در راس آنها آمریکا یک گفت‌وگو و یک مذاکره وسیع‌تری را انجام دهیم.

در کنار همه نکاتی که رئیس ‌سازمان انرژی اتمی دولت روحانی به آن ‌اشاره کرد، نکته قابل ذکر که به آن ‌اشاره نشده است این است که مگر ما برجام را پاره کردیم که بخواهیم دوباره به آن بازگردیم. مگر ما بودیم که یک ژنرال بلندپایه از آمریکا را ترور کردیم. مگر ما بودیم که شرایط توافق نامه را رعایت نکردیم. 

 شاید بهتر باشد اسمش را بگذاریم تسلیم

علی‌اکبر صالحی در گفت وگو با انتخاب گفت:«شاید اسمش را بگذاریم مذاکره سیاسی. ما تا الآن با آمریکا چندین بار مذاکره مستقیم داشته ایم، اما مذاکره حول محورهای خاص بوده مثلا افغانستان، عراق، آزاد‌سازی زندانی‌ها و برجام.» آیا این ما هستیم که باید به آنها پیشنهاد مذاکره بدهیم؟ پاسخ منفی است، این آمریکا بود که از برجام به طور یکطرفه خارج شد. 

بله، در شرایط مناسب نظامی و دفاعی قرار داریم. اما این شرایطی که در آن قرار داریم را با باج ندادن به آمریکا به دست آوردیم. آن زمان که آمریکا، ایران را به عدم آزمایش موشک و ساخت آنها تهدید می‌کرد به فکر حال حاضر کشور بودیم. اگر ایران تن به خواسته‌های آمریکا می‌داد و ایران با دست خالی به مذاکره می‌رفت نه برجامی بود و نه اقتداری. 

اگر آمریکا تا ۳۰ سال دیگر افول نکرد، باید تا این ۳۰ سال چه کار کنیم؟

علی‌اکبر صالحی در ادامه گفت‌ وگوی خود اظهار داشت:«الان به جایی رسیده‌ایم که مسائل در هم تنیده شده، چین آمده به میدان، روسیه آمده به میدان، قضیه اوکراین، اهمیت روز افزون منطقه خاورمیانه به عنوان نقش‌آفرین در تأمین انرژی دنیا و حضور آمریکا در خاورمیانه؛ بعضی‌ها بر اساس شواهدی معتقدند آمریکا در حال افول است. باشد افول کند، ولی چه زمانی افول می‌کند؟ اگر تا سال دیگر افول کند می‌ارزد تا یک‌سال صبر کنیم. اما آمدیم و تا ۳۰ سال دیگر افول نکرد. ما باید در این ۳۰ سال چه کار کنیم؟ بالاخره ما باید مشکلمان را حل بکنیم.»

جمهوری اسلامی ایران حل مشکلات خود را نه بر پایه برجام، نه افول آمریکا و نه هیچ شرایط دیگری نگذاشته است. بلکه تعالی خود را در خودکفایی و پیشرفت داخلی بنیان گذاشته است. اگر ایران شرایط برجام را برهم زده بود بله، این صحبت قابل تامل بود ولی دولتی مثل آمریکا به آن متعهد نشده است و مذاکره مجدد تضمینی نخواهد داشت. مگر به شرط جلو آمدن طرفی که قرارداد را برهم زده و دادن تضمین در صورت امضای مجدد برجام؛ و آمریکا بارها ثابت کرده که «قاتل زنجیره‌ای توافقات بین‌المللی» است.