از نظر فیلسوف اگر انسان بخواهد به مقام انسان کامل برسد، با ابزار استدلال و قیاس، با صغری و کبری و مقدمات چیدن و فکر کردن، با پای منطق باید پیش برود. ولی عارف می‌گوید: خیر، ابزار آن، علم و سواد و حرف و گفت و شنود و صغری و کبری و مقدمه و نتیجه و استدلال نیست، به جای همه این کارها تزکیه نفس کن... اخلاق رذیله را از خود دورکن، توجه به غیر حق را هر چه می‌توانی از خود بران و به توجه خود به حق بیفزا، بر خاطرات خود مسلط باش، هر چه اندیشه غیر خدا در دل تو بیاید دیو است، تا دیو هست، فرشته که نور خداست هرگز در دل تو نمی‌آید. (1)

____________

1- کمال انسان و انسان کامل، شهید مرتضی مطهری(ره)، بینش مطهر، ج 30، ص 48