«هاکان فیدان»، وزیر امور خارجه ترکیه طی سخنانی در مراسم گرامیداشت «۱۵ ژوئیه؛ روز دموکراسی و وحدت ملی» در سفارت ترکیه در جاکارتا بر مبارزه قاطع و بین‌المللی دولت ترکیه با گروه موسوم به «فتو» منتسب به «فتح‌الله گولن» که عامل کودتای ترکیه خوانده می‌شود، تأکید کرد. همچنین چند روز پیش از آن، نیروهای امنیتی ترکیه طی عملیات ویژه‌ای، ۴ تَن از اعضای خانواده فتح‌الله گولن، این معارضِ دولت ترکیه که ساکن آمریکا است را در اسلامبول دستگیر کردند. برادرزاده فتح‌الله گولن، همسر، پدر و مادرش در عملیاتی که توسط اطلاعات نظامی و پلیس اسلامبول در خانه‌ای متعلق به سازمان او در «سنجاق‌تپه» اسلامبول انجام شد، دستگیر شدند.

 اما ماجرا از چه قرار است؟ 7 سال و 2 روز پیش در ساعات پایانی شامگاه ۱۵ ژوئیه ۲۰۱۶ (۲۵ تیر ۱۳۹۵) کودتایی در ترکیه آغاز شد که تا چند ساعت ادامه داشت و «رجب طیب اردوغان» را از مقرش فراری داد. گفته می‌شود بخشی از ارتش ترکیه در این تاریخ تلاش کرد تا مسئولیت امور در این کشور را برعهده بگیرد و جت‌های جنگی در آسمان اسلامبول و آنکارا به پرواز درآمدند و ارتش پل‌های «بسفر» و «سلطان محمد فاتح» در اسلامبول را به وسیله ‌تانک و سربازها مسدود کرد. در چند ساعت وقوع کودتا در ترکیه بیانیه‌ای با عنوان نیروهای مسلح ترکیه از تلویزیون دولتی این کشور «TRT» پخش شد که در آن تاکید شد ارتش برای حفظ دموکراسی و حقوق بشر در ترکیه، اداره امور را در دست گرفته ‌است و حاکمیت قانون در کشور در اولویت قرار دارد. رسانه‌های ترکیه گفتند اردوغان در مکانی امن تحت محافظت است و به‌زودی یک نطق تلویزیونی خواهد داشت. دفتر رجب طیب اردوغان نیز از ذکر محل نگهداری او خودداری کرد. گزارش‌ها حاکی از قطع خطوط تلفن و اینترنت در سه کلانشهر اسلامبول، آنکارا و ازمیر بود، ضمن این که بالگردهای کبرا بر فراز ستاد فرماندهی ارتش در آنکارا در حال پرواز بود.

اردوغان از طریق پیامی تصویری در توئیتر از طرفداران خود خواست برای مقابله با نظامیان به خیابان‌ها بیایند، بسیاری از کشورها نیز نسبت به کودتای در حال وقوع در این کشور واکنش نشان دادند و خواستار حفظ آرامش و حاکمیت قانون در این کشور شدند. نخستین واکنش رسمی مقامات جمهوری اسلامی ایران نسبت به کودتای ترکیه را وزیر امور خارجه وقت داشت که در توئیتی نوشت: «عمیقاً نگرانم برای بحران ترکیه، ثبات، دموکراسی و امنیت مردم ترکیه مهم‌ترین چیز است، اتحاد و احتیاط ضروری‌ است.»

به هر حال این کودتا پس از چند ساعت در صبح ۱۶ ژوئیه با کشته شدن حدود ۲۶۵ نفر و دستگیری تعدادی از کودتاچیان به پایان رسید و در ظاهر آرامش به ترکیه بازگشت. در همان ساعات اولیه وقوع کودتا برخی منابع داخلی ترکیه که به حزب عدالت و توسعه و شخص اردوغان نزدیک بودند، ادعا کردند که این کودتا توسط نیروهای وابسته به فتح‌الله گولن انجام گرفته ‌است؛ فردی که اردوغان مانند بسیاری از مسئولان دولت اسلام‌گرای این کشور جزو تربیت‌شدگان مدارس اسلامی او است‌، کسی که اردوغان زمانی او را پدرخوانده حزب عدالت و توسعه می‌دانست و از او خواسته بود که از آمریکا به ترکیه بازگردد. در واکنش به این اتهام، فتح‌الله گولن در پیامی کودتا را محکوم کرد و گفت که کودتا کار خود اردوغان بوده است.

از همان ساعات اولیه‌، وقوع این کودتای نافرجام در ترکیه با گمانه‌زنی‌های مختلف رسانه‌ای مواجه شد؛ چنان‌که برخی از رسانه‌ها و تحلیلگران بین‌الملل ابراز عقیده کردند که این کودتا توسط خود اردوغان طراحی شده تا مخالفانش را سرکوب و ارتش را پاکسازی کند. تعداد دیگری از رسانه‌ها نیز اعلام کردند که تنها برنده این کودتا که به شکل ناشیانه‌ای اجرا شده است، شخصِ اردوغان است چرا که بهانه لازم را به وی داد تا تعداد زیادی از مخالفان خود را که گویی از قبل لیست آنها را تهیه کرده بود، قلع‌وقمع و بازداشت کند و سناریو یکی از بی‌سابقه‌ترین موج دستگیری‌ها در این کشور را به پیش ببرد. اقدامات سلبی دولت اردوغان در ترکیه بعد از وقوع این کودتای نافرجام، به حدی بالا گرفته شد که زنگ خطر را برای ناظران و نهادهای بین‌المللی به صدا درآورد و آنها با صدور بیانیه‌هایی به این حجم از سرکوب منتقدان، محدود کردن رسانه‌ها و بازداشت روزنامه‌نگاران در ترکیه واکنش نشان دادند و از دولت آنکارا خواستند که به این دستگیری که بسیاری از آنها بدون حکم رسمی بود پایان دهد. همان‌طور که خود اردوغان در ساعاتی پس از شکست این کودتا اعلام کرد این اتفاق «هدیه‌ای از طرف خداوند» بود این فرصت را به او داد تا چهره ترکیه را تغییر دهد و «مقام‌های ارشد را از دشمنان پاکسازی کند». باری؛ در عمل آنچه در پی این کودتا رخ داد همه به نفع اردوغان از آب درآمد، اردوغانی که در انتخابات اخیر نیز بار دیگر پیروز شد تا ریاست‌جمهوری ترکیه را برای 5 سال دیگر در دست داشته باشد.

* منابع در دفتر روزنامه موجود است.