واقعه مسجد گوهرشاد یا قیام گوهرشاد یکی از وقایع دوران حکومت رضاشاه و نخست‌وزیری محمدعلی فروغی در دودمان پهلوی است که در ۲۱ تیر ۱۳۱۴رخ داد. خیزش مردم در جریان این واقعه، در اعتراض به اجباری شدن بر سرنهادن کلاه شاپو توسط حکومت مرکزی و کشف حجاب اجباری رخ داد و به شهید شدن بیش از صد نفر انجامید. این حادثه به‌عنوان یک «رخداد خونین» توصیف شده‌است.

اقدامی که نماد ایستادگی ملت ایران در مقابل از بین بردن احکام اسلامی و سنن ایرانی بود. برهمین اساس در تاریخ رسمی کشور این روز ماندگار شده و به عنوان روز عفاف و حجاب و خانواده نامگذاری شده است. بعد از انقلاب اسلامی هم هجمه‌ها به حجاب شدت گرفت و برخی از ضد انقلاب از این مسئله تعبیر به دیوار برلین کردند که اگر فروبریزد، همه چیز فرو خواهد ریخت. 

هرچند که اعتقاد عمیق دینی ملت ایران و اقدامات و تلاش‌های نهادهای مختلفی فرهنگی کشور مانع از این امر شده و جامعه ایران همچنان یک جامعه دیدار است که نمادها و نمودهای آن را در مراسمات و مناسک مختلف می‌توان دید. همین روزهای اخیر مردم تهران و دیگر شهرها به صورت میلیونی در عید غدیر شرکت کردند و همین مسئله همچون خارجی جان سوز در چشم و جان ضد انقلاب و کینه توزان اهل بیت بود اما انفعال در این زمینه جایز نیست.

رهبر انقلاب اسلامی هم اخیرا در دیدار با علما و طلاب بر دو نکته مهم تاکید کردند. نکته اول ایشان در مورد مواجهه گفتمانی با غرب بود که ایشان فرمودند مواجهه ما با غرب موردی و جزئی نیست بلکه گفتمانی و بنیادین است. نکته دوم ایشان هم در زمینه تبلیغ و تولید آثار تبلیغی جریان ساز و گفتمان ساز و موثر است که یکی از وجوه مهم این تبلیغ همین حوزه حجاب و عفاف و در یک کلام گفتمان حجاب است.

مروری بر آثار مهم در حوزه عفاف و حجاب

آثار تولیدی در حوزه حجاب و عفاف را به دو بخش می‌توان تقسیم کرد. در حوزه آثار مکتوب همچنان کتاب شهید مطهری در مورد حجاب مهم‌ترین کتاب در این زمینه است که چاپ‌های متعددی از آن انجام شده و همچنان مورد استقبال جامعه و نسل جدید است.

کتاب حجاب شهید مطهری معروف‌ترین کتاب در مورد حجاب است و شاید بهترین کتاب در مورد حجاب که برگرفته از بخشی از سلسله سخنرانی‏‌های استاد مطهری در انجمن اسلامی پزشکان است.

کتاب ترگل که به تازگی منتشر و مورد استقبال قرار گرفته است شامل بیست دلیل عقلی برای پوشیدگی و حجاب است که عماد داوری دولت‌آبادی با کمک گرفتن از سلسله سخنرانی‌های آیت‌الله ابوالحسن مهدوی این کتاب را نگاشته است.

کتاب جواهرانه به صورت تخصصی به شکلی خلاقانه و به روز با نگاهی جامع به جایگاه و کرامت زن به موضوع حجاب و عفاف پرداخته است. این کتاب را نعیمه اسلاملو نویسندگی کرده است.

«دختران آفتاب» تنها کتابی است که رهبر معظم انقلاب در تقریظ آن نوشتند: «بنده بهترین کتابی که راجع به عفاف و حجاب خوانده‌ام همین کتاب دختران آفتاب است»

کتاب دختران آفتاب به قلم امیرحسین بانکی، بهزاد دانشگر و محمدرضا رضایتمند(نویسندگان کتاب) اگرچه یک داستان است، اما می‌توان آن را به عنوان تحقیقی روان شناختی، جامعه شناختی، فرهنگی و دینی درباره زنان شناخت.

رمان دختران آفتاب، تلاش دارد زن و منزلت و شخصیت و هویت او را به خودش، مَردَش، جامعه‌اش، تاریخ گذشته و سرنوشت آینده اش بشناساند. درست همان گونه که هست و همان گونه که باید باشد. 

بخش دوم اما مرتبط به آثار تصویری و نمایشی در حوزه عفاف و حجاب است. فیلم سینمایی «دلبری» به نویسندگی و کارگردانی «سیدجلال دهقانی‌اشکذری» و تهیه‌کنندگی سیدمحمود رضوی جزو آثار مهم این حوزه است. فیلم با 

ایده نمای نقطه‌نظر جانبازی که روی تخت خوابیده، بسیار شبیه اتاقک غواصی و پروانه (جولین اشنابل) آغاز می‌شود. اما قرار نیست ایده‌هایی که ازایشان استفاده می‌کنیم، در نهایت به نتیجه‌ی خوبی منجر شوند و مثل اصل‌شان بدرخشند. حتی می‌شود این ایده‌ها را آن‌قدر خراب کرد که فیلم اصلی را تحت‌الشعاع قرار بدهند! اشکذری عملاً چنین کاری کرده است. او نه تنها ایده‌ نمای نقطه‌نظر مردی وابسته به تخت را گسترش نمی‌دهد.

از جمله بازیگران فیلم می‌توان به مهدی عطاران، مهسا‌هاشمی، هنگامه قاضیانی، عباس غزالی، محمدرضا شیرخانلو و آتیلا پسیانی اشاره کرد.

مستند «بهت میاد» به کارگردانی محمدحسن یادگاری و تهیه‌کنندگی یوسف نادری‌منش است؛ این مستند روایتی تاریخی از سیر تحول مد، پوشش و آرایش از ۲ هزار سال قبل از میلاد در ایران را مورد بررسی قرار داده است و به معضلات و چالش‌های پیش روی جامعه امروز می‌پردازد.

در بخشی از مستند «بهت میاد» آمده است: امروز صاحبان برندهای پوشاکی و آرایشی خودشان بزرگ‌ترین مدسازها هستند اینکه چه مدهایی زیبا حساب می‌شود و چه چیزهایی نه، به این ربط داره که چه کسایی اون مدها را به وجود می‌آورند. اثر بعدی فیلم داستانی «خانه پنجم» نام دارد که به کارگردانی رضوانه فتحی ساخته شده است. داستان این فیلم درباره دختری در زمان کشف حجاب رضاخانی است که در دوران کودکی از پسری به نام «عباس» کتک می‌خورد. سال‌ها از آن ماجرا می‌گذرد و او حس خوبی نسبت به آن پسر که حالا خواستگارش است، ندارد. دختر روزی در خیابان گرفتار مأموران حکومت می‌شود و نظمیه‌‌‎چی‌ها می‌خواهند که چادر او را از سرش بکِشند اما مرد جوانی وی را نجات و در خانه‌اش پناه می‌دهد.

مستند «قیام غریب» که در دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی تهیه و تولید شده است، دیگر اثر این بسته فیلم است. این مستند به واقعه قتل عام زائران و مجاوران حرم امام رضا(ع) که در اعتراض به کشف حجاب رضاخانی و سیاست‌های ضددینی حکومت در مسجد گوهرشاد می‌پردازد. جرم قربانیان قیام گوهرشاد، دفاع از سبک زندگی اسلامی ایرانی و مقاومت در برابر کشف حجاب رضاخانی و اجبار به استفاده از کلاه شاپو بود.

خلأهای برجسته در تولیدات رسانه‌ای و فرهنگی

بررسی آثار تولید شده در حوزه عفاف و حجاب نشان می‌دهد که همان صحبت‌های دیروز رهبر انقلاب در جمع طلاب مهم‌ترین آسیب شناسی در این زمینه است به این معنا که اقدامات گفتمان ساز، جریان ساز و مبتنی بر مواجهه تمدنی با غرب نیست. متاسفانه خیلی از مواضع اقدامات تنها از تکلیف از سر کردن بوده و این امر به اثر گذاری این امر آسیب زده است.

اما نکته مهم دیگر اینکه اقدامات در حوزه‌های فرهنگی و مخصوصا حجاب و عفاف نباید محدود به اقدمات تبلیغی و ترویجی شود بلکه ما امروز با مشکل و خلأ انتقال معارف دینی و مغز و محتوای این معارف رو‌به‌رو هستیم. اگر فقط از سر احساس عده‌ای حجاب را انتخاب کنند از سر همان احساس هم ممکن است آن را کنار بگذارند. بنابراین انتقال معارف قرآن و اهل بیت(ع) و اصول اعتقادی اسلام و اقناع ‌سازی نسل جدید در این حوزه ضرروی است. در کنار این اقدام قطعا اقدمات ترویجی هم ضروری است. و باید انجام گیرد. این دو قدم در کنارهم موثر هستند و به تنهایی دچار خلأ خواهد بود.