رشد توان علمی کشور از نیاز به پزشک خارجی تا تبدیل به قطب گردشگری سلامت
سرویس اجتماعی-
هنوز خاطره حضور پزشکان خارجی از جمله پزشکان هندی و بنگلادشی که به‌دلیل ضعف به یادگار مانده از دوران پهلوی در حوزه بهداشت و درمان تا اواسط و شاید اواخر دهه 60 در اقصی‌نقاط کشور حتی در پایتخت برای جبران کمبود پزشک مشغول فعالیت بودند در ذهن بسیاری از مردم جامعه باقی است؛ پزشکانی که بسیاری از آنها حتی توان مکالمه روان فارسی با بیماران را نداشته و از نظر علمی نیز در حد بالایی نبودند. از طرفی در موارد بسیاری چه قبل و چه سال‌های ابتدایی پیروزی انقلاب اسلامی ساده‌ترین اعمال جراحی یا سیر درمانی بیماران نیازمند اعزام به خارج بود.
جبران این کاستی‌ها نیازمند برنامه‌ریزی گسترده‌ای بود. در این میان جنگ تحمیلی 8 ساله با همه تلخی‌های خود، فرصتی برای پزشکان جوان کشورمان فراهم کرد تا حین خدمت به مجروحان جنگ و حضور در خطوط مقدم و پشت جبهه‌ها با کسب تجربه از انجام انواع عمل‌های جراحی اضطراری و اورژانس رزمی توان پزشکی خود را تقویت کنند و بسیاری از آن پزشکان جوان حاضر در دفاع مقدس امروز از برجسته‌ترین اساتید و پزشکان کشورمان هستند. از طرفی سیستم بهداشت و درمان کشور نیز رفته‌رفته با پرورش پزشکان و رونق بخشیدن به دانشگاه‌های علوم پزشکی گام‌های مهمی در مسیر تامین کادر مجرب درمانی برداشت و امروز وضعیت بهداشت و درمان در کشورمان به حدی از پیشرفت و تکامل رسیده است که نه‌تنها خبری از پزشکان هندی و بنگلادشی نیست و در حوزه‌ها و تخصص‌های مختلف در کشور پزشکان مجرب و توانمند حضور دارند بلکه بنابر اعلام مسئولان بهداشت و درمان، سال‌هاست نیازی به اعزام بیمار به خارج از کشور در هیچ بخشی وجود ندارد.
این تمام ماجرای پیشرفت علمی و پزشکی کشورمان در چهار دهه گذشته نیست؛ در کنار موفقیت‌های ذکرشده، مواردی همچون خودکفایی در تولید بیش از 97 درصد داروهای مورد نیاز کشور، تولید پیشرفته‌ترین تجهیزات پزشکی در شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی که ربات جراح «سینا» به‌عنوان یکی از نمادهای توان علمی کشور و محصولات صادراتی که در سفر اخیر رئیس‌جمهور به اندونزی قرارداد فروش چندین دستگاه دیگر آن به امضا رسید نمونه‌ای از این تولیدات است، تولید چندین نوع واکسن کرونا در کمترین زمان توسط دانشمندان جوان کشورمان و مدیریت تحسین‌برانگیز کرونا بهتر و سریع‌تر از کشورهای غربی گوشه‌ای از این توانمندی‌ها و پیشرفت‌های کشور در سال‌های پس از انقلاب اسلامی است.
اما فراتر از این پیشرفت‌ها، تبدیل ایران از کشوری نیازمند پزشکان خارجی از هند و بنگلادش و... در چهار دهه قبل به قطب گردشگری سلامت منطقه و یکی از مقصدهای گردشگری جهان است و این گواهی است بر پیشرفت چشمگیر توان پزشکی و درمانی جمهوری اسلامی ایران در بین کشورهای منطقه و جهان؛ ارزشمندتر اینکه همه این توفیقات علی‌رغم تحریم‌های ظالمانه آمریکا و کشورهای غربی حاصل شده است.
ورود یک میلیون و 200 هزار گردشگر سلامت
به کشور در سال گذشته
به گفته معاون درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، در سال گذشته یک میلیون و دویست هزار گردشگر سلامت از ۱۶۴ ملیت گوناگون برای دریافت خدمات پزشکی و درمانی به کشورمان سفر کرده‌اند.
سعید کریمی با اشاره به اینکه در حال حاضر ۲۴۷ مرکز درمانی مجوز گردشگری سلامت دارند، بیان داشت: در رتبه‌بندی جهانی که توسط یک موسسه آمریکایی درخصوص گردشگری درمانی صورت گرفته، ایران حائز رتبه چهل‌وششم در بین کشورهای جهان معرفی شده است.
وی بیشترین گردشگر سلامت مراجعه‌کننده به ایران را مربوط به ده کشور همسایه شرقی و غربی و حاشیه خلیج‌فارس دانست و گفت: در بین این کشورها عراق و افغانستان در رتبه بالاتر و پاکستان، عمان، بحرین، ارمنستان و تاجیکستان در رتبه‌های بعدی قرار دارند و کشورهای مذکور مجموعا مبدأ بیش از ۹۰ درصد گردشگران سلامت ایران بوده‌اند. معاون درمان وزارت بهداشت با بیان اینکه ایران در سال ۱۴۰۱ از ۱۶۴ ملیت گوناگون و بنابراین از پنج قاره جهان گردشگر سلامت داشته است، یادآور شد: البته تعداد گردشگران سلامت از برخی ملیت‌ها چند صدهزار نفر و شمار گردشگران سلامت برخی کشورها نیز به ویژه از قاره‌ها و مناطق دوردست محدود بوده است. کریمی با بیان اینکه گردشگری سلامت صنعتی ارزآور است، اظهار داشت: سالانه حدود یک میلیارد دلار به‌واسطه خدمات گردشگری سلامت وارد کشور می‌شود که این مبلغ علاوه‌بر مراکز درمانی و بیمارستانی به زنجیره هتل‌ها، رستوران‌ها، صنعت حمل‌ونقل و دیگر نهادهای خدماتی نیز تعلق می‌گیرد.
جذب گردشگر سلامت
نقطه عطفی جذاب برای ایران
موضوع جذب گردشگر سلامت از جنبه‌های مختلف برای کشورمان مهم و ارزشمند است. رونق گردشگری سلامت که به‌دلیل کیفیت بالای خدمات و مزیت قیمت پایین در مقایسه با کشورهای دیگر از جمله اروپا و آمریکا برای مردم در کشورهای مختلف جذابیت فراوانی دارد، علاوه‌بر سود اقتصادی فراوان و رونق صنعت گردشگری، می‌تواند خنثی‌کننده ایران‌هراسی که توسط دشمنان این سرزمین و رسانه‌های وابسته به آنها دائم در حال تبلیغ است، باشد. طبیعی است برای کشوری مثل ایران که در منطقه از نظر ظرفیت پزشکی و بهداشت و درمان زبانزد است، رونق «گردشگری سلامت» می‌تواند نقطه عطف جذابی باشد که در کنار آن، علاوه‌بر ارزآوری و دستاوردهای اقتصادی، به موضوعات فرهنگی و سیاسی چون خنثی کردن ایران‌هراسی بپردازد. تغییر نگرش مردم دنیا از ایران به‌عنوان کشوری عقب‌مانده، فقیر و ناامن به کشوری زیبا، امن، پیشرفته و ارائه غیرقابل کتمان دهنده بالاترین سطح از خدمات پزشکی می‌تواند یکی از دستاوردهای مهم رونق گردشگری سلامت در کشور باشد. در حال حاضر در کنار صنایعی مثل نفت و خودرو، صنعت «گردشگری» از پردرآمدترین صنایعی است که کشورهای پیشرو، روی آن حساب باز کرده و با تقویت زیرساخت‌های لازم در این زمینه، سعی در جذب گردشگر خارجی دارند. اگرچه گردشگران خارجی با اهداف گوناگون به مقاصد مختلف سفر می‌کنند، اما یکی از پرفایده‌ترین شاخه‌های گردشگری، «گردشگری سلامت» است.
گسترش گردشگری سلامت
هدفی قابل دسترس و پرفایده
با وجود موفقیت کشورمان در جذب گردشگران سلامت از کشورهای مختلف و حتی ترجیح بسیاری از ایرانیان ساکن خارج از کشور برای دریافت خدمات ارزان اما باکیفیت درمانی در ایران، اما نباید به این سطح قانع بود چراکه پتانسیل و توانمندی‌های موجود این اجازه را می‌دهد که برای ارتقای جایگاه ایران در جدول کشورهای مقصد گردشگران سلامت و جذب بیشتر این افراد به افق‌های دوردست و جذاب بیشتری اندیشید. موضوعی که مورد تاکید مسئولان کشور از جمله رئیس‌جمهور هم هست و خوشبختانه به اهمیت و ارزش آن واقفند. دکتر رئیسی در حاشیه افتتاح کلان‌بیمارستان غدیر در روزهای گذشته، ارتقا و گسترش گردشگری سلامت را از جمله مزایای افتتاح کلان‌بیمارستان غدیر برشمرد و با بیان اینکه پزشکان و متخصصان ما در حوزه سلامت کشور را به جایگاه بسیار مطلوبی رسانده و در این عرصه افتخارآفرینی کرده‌اند، گفت: «امروز وضعیت گردشگری سلامت در کشور ما به نحوی است که شهروندان بسیاری از کشورهای منطقه به‌دلیل تفاوت هزینه و تخصص در درمان، استفاده از خدمات درمانی و پزشکی ایران را به کشورهای اروپایی ترجیح می‌دهند.»
برنامه‌ریزی برای جذب ۶ میلیون گردشگر سلامت در سال
خوشبختانه در نشستی که 12 تیرماه به میزبانی معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت خارجه و با حضور معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی و گردشگری و مسئولان وزارت بهداشت و سایر دستگاه‌های ذی‌ربط و بیش از ۴۰ نفر از مدیران و مسئولان تشکل‌های صنفی فعال در حوزه گردشگری برگزار شد، مهدی صفری، معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه از «برنامه‌ریزی برای جذب
۶ میلیون گردشگر سلامت در سال» خبر داد. طبیعتاً نیل به این هدف قابل دسترس اما نیازمند هماهنگی و وحدت همه دستگاه‌هاست و باید نگاهی فرابخشی به حوزه گردشگری سلامت داشت. باید نقص‌ها و مشکلات و موانع موجود در این مسیر آسیب‌شناسی و رفع شود. به گفته کارشناسان، مشکلات اخذ ویزا، فعالیت دلالان بر سر راه بیماران و البته نبود ایجاد سازمان‌ها و کانال‌های امن برای پذیرش مستقیم بیمار از مبدأ از جمله چالش‌های گردشگری حوزه سلامت کشور است. در همین نشست که در وزارت خارجه برگزار شد، شالبافیان، معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی اظهار داشت: «مهم‌ترین مشکل در حوزه گردشگری سلامت اختلاف‌نظر بین نهادهای ذی‌ربط و نبود متولی واحد برای گردشگری سلامت بود که با ایجاد شورای راهبری گردشگری سلامت و تصویب دستوالعمل‌های لازم، وظایف هرکدام از نهادهای مربوطه مشخص و به تدریج برخی از دیگر مشکلات حوزه گردشگری سلامت نیز ساماندهی و برطرف خواهد شد.» همچنین نیکنام، مدیرکل همکاری‌های بین‌الملل وزارت بهداشت نیز با اشاره به ظرفیت ایران در جذب گردشگر حوزه سلامت به‌دلیل برخورداری از تیم‌های مجرب پزشکی، هزینه‌های پایین درمان نسبت به سایر کشورها، کیفیت بالای خدمات درمانی و بیمارستان‌های تخصصی مجهز در کنار جاذبه‌های گردشگری، خواستار توجه ویژه به این حوزه از گردشگری شد.
اهمیت تسریع در راه‌اندازی سراسری
سامانه گردشگری سلامت
یکی از مشکلات موجود در راه رونق گردشگری سلامت، وجود دلالان در این عرصه است که بعضاً با سرکیسه کردن و هدایت اشتباه بیماران خارجی علاوه‌بر ارائه خدمات درمانی بی‌کیفیت، موجبات تبلیغات منفی علیه کشورمان در این حوزه را فراهم می‌آورند، حال آنکه این مشکل را می‌توان با ایجاد یک شبکه نظام‌مند، مانند «سامانه جامع گردشگری سلامت» مرتفع کرد؛ اگرچه این سامانه ظاهراً امسال به‌صورت آزمایشی اجرا شده و باید منتظر نتایج آن ماند. لازم به ذکر است، سامانه جامع گردشگری سلامت، وزارت بهداشت، میراث فرهنگی و گردشگری، امور خارجه و وزارت کشور را به یکدیگر متصل کرده و از این طریق ضمن هماهنگی بین‌دستگاهی، دست دلالان را نسبت به سوءاستفاده از گردشگران کوتاه می‌کند. از مزیت دیگر این سامانه می‌توان به تشکیل پرونده پزشکی برای بیمار و جلوگیری از اخذ هزینه اضافی توسط برخی کلینیک‌های خصوصی و امثالهم اشاره کرد که امید است اصلاح روند غلط گذشته، بیشتر توسعه یافته و به ثمر برسد. درنهایت جذب و توسعه گردشگری سلامت در کشورمان، علاوه‌بر ایجاد و گسترش «سامانه جامع گردشگری سلامت» و خلع ید دلالان که به آن اشاره شد، نیازمند هماهنگی هرچه بیشتر و تداوم جلسات تخصصی گروه های سلامت و تورگردانی با حضور وزارتخانه‌های بهداشت، گردشگری، امور خارجه و وزارت کشور هستیم. در این میان تبلیغ توانمندی‌های کشورمان در این حوزه از سوی دفاتر نمایندگی‌ها و سفارتخانه‌های کشورمان در نقاط مختلف جهان و استفاده از ظرفیت‌های رسانه‌ای جهانی می‌تواند موثر باشد.
نکته دیگر برای رونق گردشگری سلامت، تداوم تقویت زیرساخت‌های بهداشت و درمان مانند افتتاح کلان‌بیمارستان‌هاست که دولت سیزدهم در این زمینه بسیار خوب عمل کرده است تا در کنار ارائه خدمت به مردم کشورمان زمینه رونق گردشگری سلامت را نیز فراهم کند. همچنین شناسایی جاذبه‌های طبیعی مثل آب‌های گرم و معدنی به منظور توسعه گردشگری سلامت داخلی و خارجی می‌تواند از نکات مثمرثمر برای تقویت حوزه گردشگری سلامت به‌شمار رود.
این روایت پیشرفت و قوی شدن کشوری است که به استعدادها و توانمندی‌های خود ایمان دارد و با رشد و تقویت آنها توانسه است در زمینه‌های مختلف از کشوری ضعیف و وابسته در دوران قبل از انقلاب به کشوری پیشرو تبدیل شود.