نگاهی به بیماری‌های تابستانی و کنترل آن-بخش دوم
رعایت بهداشت و پناه بردن به خنکای سایه رمز سلامتی در گرما
لیست بیماری‌های فصل گرما متعدد و متنوع است. اغلب این بیماری‌ها با نشانه‌هایی ساده آغاز می‌شوند که در صورت کم‌توجهی به عارضه‌ای جدی تبدیل خواهند شد. بیشترین توصیه متخصصین این است که ابتدا درصدد پیشگیری برآییم و سپس در صورت درگیر شدن با هر یک از این بیماری‌ها ضمن مدیریت هیجان و اضطراب بیماری موبه‌مو توصیه پزشکان را اعمال کنیم.
امسال نیز با افزایش دما، خطر شیوع برخی از بیماری‌های ویروسی و باکتریایی وجود دارد. یکی از شایع‌ترین بیماری‌های فصل گرما مسمومیت غذایی است که عمده‌ترین دلیل آن هم مصرف مواد غذا یا استفاده از آب آلوده برای خوردن یا شست‌وشوی ظروف است. گرما فرصت مناسبی برای رشد باکتری‌ها و ایجاد مسمومیت‌ها ایجاد می‌کند. با افزایش دما، مواد غذایی به‌سرعت فاسد می‌شوند. افزایش مسافرت‌های تابستانی و احتمال استفاده از آب و غذای آلوده نیز سهم پررنگی در بروز مسمومیت‌ها دارد. در این فصل مسمومیت با شیر، ماهی، گوشت چرخ‌کرده، انواع سس‌ها و کنسروها بیشتر مشاهده می‌شود. ازاین‌رو مصرف غذای مانده به‌ویژه گوشت و ماهی پخته شده، تخم‌مرغ نیم‌پز، خوراکی‌هایی که برای چندین بار سرد و گرم شده‌اند، غذاهای رستوران‌های بین‌راهی، بستنی غیرپاستوریزه، سالاد الویه، شیرینی‌های تر و خامه‌ای در فصل تابستان اصلاً توصیه نمی‌شود.
شیوع بیماری‌های پوستی
آفتاب‌سوختگی هم در گروه بیماری‌های تابستان قرار می‌گیرد. البته افرادی که برای مدت‌زمان طولانی در معرض آفتاب هستند، با خطر آفتاب‌سوختگی مواجه‌اند. زمانی که اشعه ماورای بنفش برای ساعت‌های زیادی بر بدن بتابد، افرادی که ملانین کمتری در بدنشان تشکیل می‌شود، مستعد ابتلا به سرطان پوست هستند.
مهرداد ولی‌زاده یک متخصص پوست برایمان درباره نشانه‌های آفتاب‌سوختگی توضیح می‌دهد: «افراد با نشانه‌های آفتاب‌سوختگی، ابتدا دچار حالت لرز می‌شوند، بعد حالت تهوع، استفراغ و تب به سراغشان می‌آید. گاهی نشانه‌هایی شبیه آنفلوانزا هم در فرد دیده می‌شود. تاول‌های روی پوست هم عمده‌ترین نشانه‌های آفتاب‌سوختگی است. بهترین راه برای پیشگیری، توصیه به استفاده از ضدآفتاب با اس‌پی‌اف۵۰ است.»
وی در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «البته به بیماری‌های تابستان، می‌توان راش‌های پوستی را هم اضافه کرد. این اتفاق اغلب برای افرادی رخ می‌دهد که بیش از حد عرق می‌کنند. زمانی که عرق در لباس‌ها جمع می‌شود، پس از چند ساعت، باعث خارش می‌شود و بثورات یا راش‌های پوستی ایجاد می‌کند. قرمزی و خشکی پوست از نشانه‌های آن است.»
آبله‌مرغان، سرخک، زردی، حصبه و اوریون
پزشکان، آبله‌مرغان را هم یکی از شایع‌ترین بیماری‌های فصل تابستان معرفی می‌کنند. این بیماری همان‌طور که برای همه شناخته‌شده است، به‌صورت جوش‌های کوچک و پرمایع همراه با تب دیده می‌شود. ویروس از طریق قطرات موجود در محیطی که فرد آلوده در آنجا ترشحاتی داشته است، منتقل می‌شود. مثل آب دهان یا آب بینی و... این بیماری بین یک تا ۲ هفته ادامه دارد.
حمید شایان یک پزشک داخلی از سرخک، زردی، حصبه و اوریون به عنوان بیماری‌های شایع در فصل تابستان نام برده و می‌گوید: «سرخک هم جزو بیماری‌های شایع در تابستان است که راه انتقالش مانند آبله‌مرغان است و معمولاً مخاط پشت حلق را آلوده می‌کند. ویروس ایجادکننده سرخک، در تابستان سریع‌تر تولیدمثل می‌کند و به صورت سرفه، تب شدید، گلودرد و قرمزی چشم خودنمایی می‌کند. برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری، باید واکسن تزریق کرد.
زردی هم بیماری شناخته‌شده این فصل است که عمدتاً از طریق هپاتیت A و به دلیل مصرف مواد غذایی و آب آلوده ایجاد می‌شود و اگر درمان نشود، بر عملکرد کبد تأثیر می‌گذارد و منجر به تولید بیش از حد صفرا می‌شود. همان‌طور که از نامش پیداست، تغییر رنگ پوست و زرد شدن آن از نشانه‌های اصلی است. در کنار آن، سفیدی چشم، روشن شدن رنگ مدفوع، تیره شدن رنگ ادرار و خارش پوست هم جزو نشانه‌های ابتلا شناخته می‌شود.
حصبه و اوریون هم بیماری‌هایی هستند که اغلب در تابستان شایع می‌شوند. منبع ایجادکننده حصبه مواد غذایی و آب آلوده است. اوریون هم بیش از همه، به سراغ کودکان می‌رود و از طریق سرفه و عطسه منتقل می‌شود.»
بیماری گوارشی منتج به اسهال و کم‌آبی
یکی از شایع‌ترین بیماری‌های فصل گرما، مسمومیت غذایی است که عمده‌ترین دلیل آن هم مصرف مواد غذایی یا استفاده از آب آلوده برای خوردن یا شست‌وشوی ظروف است. باکتری‌ها، ویروس‌ها، سموم و مواد شیمیایی از این طریق وارد بدن می‌شود و بیماری‌زایی ایجاد می‌کند. همین مسئله سبب می‌شود تا شکم‌درد، حالت تهوع، اسهال یا استفراغ در فرد دیده شود. در بیشتر مواقع گوشت نیم‌پخته، غذاهایی که در کنار جاده فروخته می‌شود یا آب‌های آلوده، سبب این اتفاق می‌شود.
اشرف زادهوش یک متخصص بیماری‌های گوارشی درباره شیوع برخی بیماری‌های گوارشی در فصل تابستان هشدار داده و توضیح می‌دهد: «روتاویروس در فصل گرما شیوع بیشتری پیدا می‌کنند. این بیماری باعث اسهال و استفراغ و کم‌آبی شدید می‌شود. علائم آن معمولاً 2 روز پس از قرار گرفتن در معرض عفونت روتاویروس بروز پیدا می‌کند. این ویروس در همه سنین دیده می‌شود، اما در همه گروه‌های سنی به‌ویژه در کودکان بسیار شایع‌تر است. همچنین این بیماری مانند سایر ویروس‌های گوارشی مهم‌ترین راه پیشگیری آن رعایت بهداشت دست است. افراد مبتلا به این ویروس باید در دوره بیماری استراحت کافی داشته باشند. بهداشت فردی‌شان را نیز رعایت کنند و به میزان زیاد مایعات بنوشند. این افراد باید از حضور در مراکز پرجمعیت بپرهیزند و از ماسک نیز استفاده کنند. چنانچه دارای تب بالا، اسهال خونی و استفراغ جهنده هم باشند، باید هرچه سریع‌تر به نزد پزشک متخصص مراجعه کنند.»
تب کریمه کنگو
تب کریمه کنگو (بیماری مشترک بین انسان و دام) از دیگر بیماری‌هایی است که با افزایش فصل گرم، ازدیاد پیدا می‌کند. این بیماری در بیش از 30 کشور دنیا وجود دارد. این بیماری در استان‌های یزد، خوزستان، اردبیل، فارس، گیلان و سیستان و بلوچستان ایران نیز مشاهده شده است. میزان کشندگی این ویروس 30 تا 50 درصد تخمین زده شده، اما برخی منابع حتی میزان آن را 80 درصد در زمان طغیان گزارش کرده‌اند. مخزن ویروس در طبیعت، کنه‌ها هستند و ویروس میان کنه‌ها و میزبان‌های مهره‌دار مختلف در گردش است، بنابراین ریشه‌کنی این ویروس عملاً امکان‌پذیر نیست. دوره کمون این بیماری معمولاً پس از گزش کنه، یک تا سه روز است و حداکثر به 9 روز می‌رسد. سردرد شدید، تب، لرز، درد عضلانی (به‌خصوص در پشت و پاها) و درد مفاصل، گیجی، درد و سفتی گردن، درد چشم و ترس از نور (حساسیت به نور) از جمله شایع‌ترین علائم این بیماری است؛ اما امکان دارد در اوایل بیماری، بیمار حالت تهوع، استفراغ بدون ارتباط با غذا خوردن و گلودرد و احتقان ملتحمه نیز به همراه داشته باشد.
بنابر اعلام اخیر سازمان دامپزشکی کشور، این ویروس در برابر حرارت حساس است، بنابراین پختن گوشت باعث ازبین‌رفتن آن می‌شود. همچنین این بیماری با رعایت اصول بهداشتی مذکور شامل حذف کنه ناقل بیماری از طریق سم‌پاشی و حمام دادن دام‌ها و سم‌پاشی و ضدعفونی اماکن دامی طبق نظر دامپزشکی، خودداری از له کردن کنه با دست یا روی بدن دام، خودداری از تماس غشاهای مخاطی بدن (نظیر چشم و دهان) با ترشحات و خون دام آلوده، خودداری از کشتار دام در محل‌های غیرمجاز، تهیه گوشت مورد نیاز از محل‌های مطمئن و تحت نظارت دامپزشکی، نگهداری گوشت تازه دام به صورت کامل به مدت 24 ساعت در دمای 2 تا 4 درجه سانتیگراد. (دمای یخچال)، روش‌های حفاظت شخصی در تماس با ترشحات و خون حیوان (پوشیدن دستکش، لباس بلند، چکمه، ماسک و عینک)، اجتناب از خوردن جگر خام و نیم‌پخته قابل‌کنترل است.
دفن غیراصولی فاضلاب و شیوع وبا
هر سال با گرم شدن هوا و از اوایل تابستان مواردی از بیماری وبا نیز در کشور (به‌ویژه در مناطقی که مشکل فاضلاب داریم) گزارش می‌شود. خوشبختانه فعلاً طغیانی از بیماری وبا در کشور گزارش نشده است. رعایت بهداشت فردی و شستن دست‌ها در پیشگیری از این بیماری بسیار اهمیت دارد. هموطنان باید از آب لوله‌کشی یا آب‌های آشامیدنی بطری استفاده کنند. به‌هیچ‌وجه آب‌های روان مانند آب چشمه را مورد استفاده قرار ندهند. شهرستان بوشهر به علت شرایط آب‌وهوایی و تعریف استاندارد سازمان جهانی بهداشت جزو مناطق اندمیک (بومی) وبا است. وبا یک عفونت اسهالی حاد است که به دنبال خوردن آب یا غذای آلوده به باکتری ویبریوکلرا ایجاد می‌شود. انتقال این بیماری با شرایط بهداشتی نامناسب مانند دسترسی نداشتن به آب سالم و دفع غیربهداشتی فاضلاب ارتباط دارد. اگرچه اغلب افراد آلوده با علائم بالینی خفیف با موفقیت درمان می‌شوند، اما در مواردی نیز به دنبال بروز اسهال حاد آبکی شدید، این بیماری می‌تواند در مدت کوتاهی منجر به مرگ بیمار شود.
تشدید شیوع مالاریا با آغاز فصل گرم
مالاریا از دیگر بیماری‌هایی است که در فصل گرم سال در شهرهای جنوبی و گرم کشور شیوع بیشتری پیدا می‌کند. این بیماری یکی از شایع‌ترین بیماری‌های منتقله توسط ناقلین در کشور است که به علت حضور انگل تک‌یاخته‌ای به نام پلاسمودیوم در خون انسان ایجاد می‌شود؛ پلاسمودیوم‌ها در داخل گلبول‌های قرمز خون رشد می‌کند و پس از رشد، تکثیر پیدا کرده و باعث پاره شدن گلبول‌های قرمز خون و بروز علائم مالاریا می‌شود. عفونت مالاریا با علائم و نشانه‌هایی مانند تب، لرز، سردرد، تهوع و استفراغ یا درد و خستگی ماهیچه بروز می‌کند. انواع مختلفی از انگل‌های مالاریا عوارض مختلفی از خود نشان می‌دهند و به سیستم مغز آسیب جدی وارد می‌کنند؛ انگل‌ها عروق کوچک مغز یا سایر اندام‌ها را مسدود کرده و در نهایت امکان دارد فرد دچار تشنج یا کاهش سطح هوشیاری شود. بیماری مالاریا در فرم‌های شدیدتر می‌تواند تمامی اندام بدن همانند کلیه، ریه و مغز را مورد تهاجم قرار دهد. همچنین این انگل می‌تواند تخریب وسیعی در کلیه‌ها داشته باشد.