توجه به توانمندی داخلی و حمایت از تولیدکنندگان ایرانی
گالیا توانگر
اعمال تحریم‌های ظالمانه اگرچه باعث ایجاد محدودیت‌ها و موانع جدی در سر راه رشد و توسعه اقتصادی کشور شده، اما این سد قابل عبور بوده و نمی‌تواند توان، نبوغ و ظرفیت‌های ایرانی برای تقویت تولید ملی را برای همیشه فلج کند. بنده انکار نمی‌کنم که این تحریم‌های ناعادلانه‌ای که دشمنان ملت ایران و دشمنان انقلاب بر ملّت ایران تحمیل کرده‌اند تأثیر دارد؛ بلاشک بی‌تأثیر نیست، منتها این را من انکار می‌کنم که این تحریم‌ها بتواند جلوی یک تلاش عمومی سازمان‌یافته برنامه‌ریزی‌شده برای رونق تولید را بگیرد؛ این را من قبول ندارم.
موضوع مهم بعدی این است که اگرچه ظرفیت‌های خارجی می‌تواند به عنوان کاتالیزور در حل مشکلات کشور نقش داشته باشد، اما راهکار بهینه در این حوزه، به‌کار بستن ظرفیت‌های درونی، تقویت تولید داخلی، جهش آن و مواردی از این دست است. درواقع باید ایمان داشته باشیم مشکل اقتصادی کشور اگر بخواهد حل بشود، باید روی تولید متمرکز شد... کلید حلّ مشکلات اقتصادی در لوزان و ژنو و نیویورک نیست؛ در داخل کشور است. (بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار با کارگران، اردیبهشت 94)
خرید و حمایت از تولیدات و محصولات ساخت داخل کشور در ابعاد بین‌المللی، ملی و محلی می‌تواند آثار مثبت اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، فنی، قانونی، علمی و تحقیقاتی فراوانی را برجا گذارد. برخی مزایای اقتصادی ناشی از تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی عبارت‌اند از:
1- حفظ مشاغل موجود در بخش‌های تولیدی، بنابراین حفظ وضع موجود اشتغال در کشور
2- گسترش و ایجاد مشاغل جدید به‌واسطه فراهم شدن تقاضای جدید برای محصولات موجود و خدمات جدید و در نتیجه کاهش نرخ بیکاری
3- گسترش چرخه‌های تولید به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم؛ بنابراین تقویت بنیان‌های امنیتی و دفاعی کشور
4- افزایش توان پولی، مالی و اعتباری کشور و افزایش قدرت وام‌دهی به سایر کشورها
5- افزایش درآمدهای ناشی از مالیات و افزایش منافع جمعی مردم
6- سالم‌‌سازی و تقویت فرآیندهای تولید، توزیع و مصرف کشور
7- صرفه‌جویی‌های اقتصادی به‌واسطه استفاده بهینه از تجهیزات تولید و صرفه‌جویی‌های ناشی از مقیاس تولید
8- کاهش قیمت تمام شده محصولات به‌واسطه تولید انبوه
9- رقابتی شدن فضای کسب‌وکار و به دنبال آن افزایش منافع مردم
10- استفاده و به‌کارگیری سرمایه‌های خرد و کلان آحاد جامعه و امکان سرمایه‌گذاری آن در بخش‌های تولیدی
11- جلوگیری از انتقال سرمایه‌ها به خارج از کشور به‌واسطه فراهم شدن زمینه‌های به‌کارگیری سرمایه‌ها در فرآیند تولیدات داخلی
12- کاهش وابستگی ارزی به کشورهای بیگانه و تقویت پول ملی و اتکا به آن در معاملات و مبادلات اقتصادی و...
داستان زندگی یک کارآفرین موفق ایرانی
شکوه سادات هاشمی، یکی از زنان کارآفرین موفق ایران است که توانست مشکل بزرگی را حل کند؛ یعنی ماده‌ای را برای ریشه‌کن کردن سوسک‌ها تولید و عرضه کند. او متولد سال 1334 در تهران است و مشکلات زیادی را پشت سر گذاشته است. در 13 سالگی گواهی دوره‌های آموزشی دفترداری، منشی‌گری، حسابداری و تایپ فارسی را در دوره‌های رایگان آموزشگاه اقتصاد ایران را گرفت. همچنین در سال 1346 به مدت دو ماه در یکی از نمایندگی ایران ناسیونال که قطعات پیکان تولید می‌کرد، کار کرد.
بعد از بیرون آمدن از ایران ناسیونال، حدود 4 سال در جایی دیگر کار کرد. در طول روزکار می‌کرد و شب‌ها درس می‌خواند. خانم هاشمی خانواده شلوغی داشت و درس خواندن در اولویت قرار نداشت، گاهی شش تا درس را تجدید هم می‌آورد، اما در نهایت توانست دیپلم خود را بگیرد. در سال 54 با یکی از همکارانش ازدواج کرد و 4 بچه به دنیا آورد.
ایده سوسک‌کُش امحا از سوسک‌های خانه‌ای که در نارمک ساکن آن بودند، شکل گرفت. خانه‌ای که سوسک زیادی داشت و هر راهی برای نابود کردن سوسک‌ها نبود؛ حتی سم‌پاشی کل خانه را انجام داده بودند، اما بی‌فایده بود. نابود کردن سوسک‌ها به یک دغدغه برای شکوه خانم تبدیل شده بود تا اینکه به طور اتفاقی به یک ترکیب رسید که سوسک‌ها را نابود می‌کرد.
بعد از دو سال، او توانست تأییدیه نوآوری را از سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی و گواهی غیرسمی بودن فرمول را بگیرد و خمیر ابداعی خود را به اسم «امحا»، ثبت اختراع کند. مکانیسم امحا به این شکل بود که سوسک‌ها را تشنه می‌کرد و بعد به سمت آبراه‌ها می‌رفتند و نابود می‌شدند.
قبل از اینکه امحا به فروش برسد، آن را به آشنایان و همسایه‌ها داد تا تأثیر مثبت آن را ببیند. بعد از آن تقاضا برای این محصول آن‌قدر زیاد شد که به این نتیجه رسید، باید تولید کند. در ابتدا او به‌صورت خانگی تولید را شروع کرد، در یک لگن خمیر امحا را درست می‌کرد و در تیوب‌های آکواریوم می‌ریختند، سپس آنها می‌بستند و حتی بروشور هم برایش درست کرده بودند. اما از یک جایی به بعد به فکر توسعه کارش افتاد. او یک وام گرفت و در فیروزکوه سوله خرید تا بتواند بیشتر تولید کند. بعد از رفت‌وآمدهای زیاد در وزارت بهداشت، مجوز و پروانه بهداشت هم به نام شکوه سادات هاشمی صادر شد. او در سال 1381، شرکت «توره شیمی پارس» را با 50 نفر نیرو، تأسیس کرد و توانست با ترکیب جادویی‌اش سوسک‌ها را ریشه‌کن کند. خانم شکوه سادات هاشمی، جوایز زیادی را از آن خود کرد از جمله می‌توان موارد زیر اشاره کرد:
- کارآفرین منتخب مرکز کارآفرینی دانشگاه امیرکبیر در سال 82
- کارآفرین منتخب مرکز کارآفرینی دانشگاه تهران در سال 84
- کارآفرین منتخب کشور در جشنواره شیخ بهایی در سال 84
- کارآفرین منتخب در جشنواره ملی نوآوری و شکوفایی در سال 87
راهکارهای طلایی حمایت از کالا و سرمایه ایرانی
لیلا بیات کارشناس ارشد اقتصاد به برخی از شاه‌کلیدهای تأثیرگذار در حمایت از رونق و بهبود تولید و سرمایه ایرانی‌اشاره کرده و اولین گام را مصرف متعصبانه و تقویت احساس مسئولیت در جنگ اقتصادی بیان می‌کند.
وی در این باره توضیح می‌دهد: «اولین و مهم‌ترین موضوعی که در جنگ اقتصادی همه آحاد جامعه، اعم از مسئولین قانون‌گذار و اجرایی کشور، محققان و نخبگان علمی، صنعتگران و پیشه‌وران، و تمام مردم موجود در جامعه باید به آن التزام جدّی و جهادی داشته باشند، تقویت مسئولیت‌پذیری است. همه باید در این خصوص نقش خود را به نحو احسن انجام دهند و ذره‌ای در این خصوص کوتاهی نکنند، در غیر این صورت در کشوری که مورد هجمه شدید اقتصادی قرار گرفته، دود آن در چشم همه خواهد رفت؛ ازاین‌رو برای تغییر وضعیت موجود باید هوشمندانه وارد میدان شد، سنت الهی بر این قرار گرفته است تا انسان‌ها به دنبال تغییر و تحول نباشند، از امداد غیبی نیز محروم خواهند بود.
رهبر معظم انقلاب درخصوص این مسئولیت اقتصادی، اینچنین بیان می‌دارد: «ما باید نسبت به اقتصاد ملی خودمان تعصب داشته باشیم، مصرف جنس خارجی یکی از عیوب ماست، ما باید تعصب داشته باشیم، نسبت به مصرف داخلی و جنس داخلی، و اقتصاد ملّی، جوانان ما نسبت به فلان تیم فوتبال تعصب دارند، یکی قرمز یکی آبی... اینها تعصب نسبت به این تیم‌ها دارند، اگر همین مقدار را نسبت به اقتصاد ملّی و تولید داخلی داشتیم بسیاری از کارهای ما اصلاح می‌شود. یکی از موانع کمرشکن کارگاه‌های تولیدی، واردات بی‌رویه‌ای است که توسط برخی رانت‌خواران بزرگ و دانه‌درشت وارد کشور می‌شود، واردات بی‌رویه‌ای که سود آن تنها در جیب تعداد معدودی از مولتی‌میلیاردرهای کشور می‌شود.»
این کارشناس اقتصادی در ادامه ارتقای کیفیت و شتاب به سوی فتح بازارهای جهانی را دومین کامل در مسیر حمایت از رونق و بهبود تولید و سرمایه ایرانی توصیف کرده و می‌گوید: «یکی از موضوعات بسیار مرتبط با بحث رونق تولید، توجه به ذائقه مشتری و تلاش در جهت جلب رضایت مشتری است، به عبارتی تقویت و بهبود کیفیت است، توجه کیفی به تولیدات در درجه اول از جمله شاخص‌های مهم اخلاقی و سفارش‌های بحق فرهنگ اسلامی است. هر چند در نگاه اولیه برخی تقویت کیفیت تولید را وظیفه تولیدکنندگان می‌پندارند، ولی با این وجود مدرسان اقتصاد مقاومتی و دکترین اقتصاد اسلامی بر این باورند بهبود کیفیت تنها ناظر به تولیدکنندگان نیست، چرا که اولاً بسیاری از تولیدکنندگان برتر جهان در ابتدا دارای تولید باکیفیت نبوده؛ بلکه بعد از گذر زمان و به‌دست آوردن تجربیات و امکانات بیشتر توانسته‌اند به جایگاه برتر جهانی دست پیدا کنند، در ثانی برای رسیدن به جایگاه ممتاز جهانی، تولیدکنندگان نیازمند حمایت مردم برای خرید، پشتیبانی ارگان‌های آموزشی برای تربیت کارگر متخصص، دستیابی به علم روز صنعتی و همچنین پشتیبانی و حمایت دولت و بانک‌ها و ارائه‌کنندگان مواد اولیه هستند. مسئله مرغوبیت و کیفیت خیلی مهم است؛ و استحکام؛ اینها خیلی مهم است. اگر چنانچه جنس داخلی، تولید داخلی، این خصوصیات را داشته باشد، به طور طبیعی به‌سوی آنها تمایل پیدا می‌شود. البته متأسفانه بعضی هستند که هنوز چشمشان به خارج است.»
وی سومین گام برای توسعه تولید داخل را توجه به بازار چند صدمیلیونی همسایگان عنوان کرده و می‌گوید: «برای رونق تولید ملّی و حمایت از کالای ایرانی باید توجه جدّی و راهبردی به بازار بزرگ همسایگان ایرانی داشت، درحالی‌که ایران اسلامی با ۱۵ کشور همسایه است و جمعیّت قابل‌توجهی در اطراف ایران وجود دارد، ولی متأسفانه آن‌چنان‌که شایسته است از این ظرفیت و پتانسیل ارزشمند استفاده نشده است، ازاین‌رو کارگزاران دولتی در حوزه روابط خارجی، و همچنین وزارت بازرگانی باید زیرساخت‌های مناسب این پتانسیل ارزشمند را فراهم نماید به‌گونه‌ای که بازرگانی و صادرات خارجی تسهیل شود و مشوق‌های صادراتی هوشمندانه و عادلانه در اختیار صادرکنندگان قرار گیرد، اگر این امر صورت پذیرد به‌طورقطع و یقین بازار تولید داخلی نیز رونق خواهد یافت. سیاست‌های کلّی تولید ملّی و اقتصاد مقاومتی نیز به‌خوبی گویای درون‌زایی و برون‌نگری است. تولید و زایش از درون و صرفاً برای داخل تولید نکردن و فرامرز بودن.»
بیات به مدیریت هوشمندانه و جدی واردات به کشور اشاره داشته و تبیین می‌کند: «یکی از موانع کمرشکن کارگاه‌های تولیدی، واردات بی‌رویه‌ای است که توسط برخی رانت‌خواران بزرگ و دانه‌درشت وارد کشور می‌شود، واردات بی‌رویه‌ای که سود آن تنها در جیب تعداد معدودی از مولتی‌میلیاردرهای کشور می‌شود و در قبال آن جمعیت قابل‌توجهی از کارگران بیکار و کارگاه‌های تولیدی به خاک سیاه می‌نشینند و سرمایه آنها به باد فنا می‌رود. این در حالی است که بسیاری از این اجناس و کالاهای وارداتی استراتژیک نبوده و توان و ظرفیت تولید آنها در کشور فراهم است. باری به هر جهت مدیریت هوشمندانه واردات همواره مورد تأکید و مطالبه رهبری از مسئولان ذی‌ربط بوده است.»
این کارشناس اقتصادی در تکمیل صحبت‌هایش مبارزه جهادی با قاچاق کالا از سوی مسئولین و مردم را گام مؤثر دیگر در مسیر حمایت از تولید داخل دانسته و می‌‌افزاید: «یکی از ویروس‌های خطرناکی که در مصاف با تولید ملّی و کالای ایرانی دردسرساز شده و مانع کسب‌وکار می‌شود، وفور کالای قاچاق در بازار است، بسیاری از کالاهای قاچاقی که در بازار مشاهده می‌شود توسط زراندوزانی وارد کشور می‌شود که هیچ‌گونه احساس مسئولیت و وظیفه‌ای به بیکاری کارگر ایرانی ندارند، حس دنیاطلبی آنچنان چشمان این دسته افراد را کور کرده است که تنها به دنبال منافع زودبازده خود هستند. کالاهای قاچاقی که به اذعان برخی کارشناسان از مبادی رسمی وارد کشور می‌شوند، به‌طوری که گویای سازماندهی بودن این چنین واردات غیرقانونی است.»
فعال‌‌سازی چرخه تولید و اشتغال
درخصوص تولیدکنندگان محصولات ایرانی باید میان حمایت عام دولت که به معنای محیط کسب‌وکار کم‌مانع و کم‌هزینه، تسهیل دیوان‌سالاری‌ها و مجوزها، کاهش فساد و ثبات اقتصاد کلان (تورم، نرخ ارز، نرخ سود و...) است، با حمایت خاص دولت که باید فقط نصیب بنگاه‌های با عملکرد تولیدی و صادراتی برجسته و بهره‌ور در رشته فعالیت‌های مزیت دار یا راهبردی شود، تمایز قائل شد؛ مانند وضع معافیت‌های مالیاتی یا دیوارهای تعرفه‌ای موقت، اعطای یارانه سود تسهیلاتی یا یارانه فروش در نمایشگاه‌های خارجی و اعتبار صادراتی و امثالهم.
به‌حداقل رساندن «هزینه تمام شده» نیز به معنای بهره‌وری، بهبود سطح فناوری و کیفیت، کم‌مانع بودن محیط کسب‌وکار، حذف قاچاق، کم‌هزینه بودن نظام فروش و توزیع و ناچیز بودن فساد اقتصادی است. تحقق این مهم مستلزم ثبات بلندمدت قیمت مواد اولیه و متغیرهای اقتصاد کلان است.
باید شرایطی اتخاذ شود که تولیدکنندگان داخلی با ارتقای کیفیت، قیمت رقابتی و ارائه خدمات مناسب کالاها، اعتماد مردم را به مصرف اجناس داخلی بیشتر جلب کنند و مصرف‌کنندگان نیز به دلیل فعال‌‌سازی چرخه تولید و اشتغال در بحث خرید کالای داخلی، حساسیت ویژه‌ای به خرج دهند. مردم برای تحقق شعار سال باید تصور بهتر بودن کالای خارجی را کنار بگذارند و جهت‌گیری آنان به سمت‌وسوی مصرف اجناس باکیفیت ایرانی باشد.