راهکارهای حمایت و توسعه تولید داخلی (بخش دوم)
کارآفرینی موفق از ایده تا اجرا با تکیه بر ظرفیت‌های داخلی
ما کِی می‌توانیم این رشد سریع و مستمر را به دست بیاوریم؟ آن وقتی که با کمک و هدایت مردم بتوانیم تولید را افزایش بدهیم. اگر از توانایی ملّت در قضیّه اقتصاد استفاده بشود وضع معیشت مردم حتماً بهتر خواهد شد. مهار تورّم متوقّف است به افزایش تولید و افزایش تولید، دست مردم است. (بیانات رهبر معظم انقلاب در مشهد مقدس 1402/1/1)
حمایت و خرید کالای تولید داخل به جذب نیروی انسانی، اشتغال‌زایی و افزایش تولید و درآمد ملی کمک می‌کند به همین دلیل باید این موضوع در جامعه فرهنگ‌‌سازی و اطلاع‌رسانی شود. تولیدکنندگان ما تمام سعی خود را برای ارتقای کیفیت تولیدات داخلی می‌کنند و انتظار داريم كه مردم هم با خريد كالای خوب ايرانی از تولیدات داخلی حمایت كنند. همچنين تولیدکنندگان بتوانند محصولات خود را در بازارهای داخلی و بین‌المللی عرضه کنند.
مسئولان دولتی نیز باید تمام سعی خود را برای حمایت از تولیدات داخلی انجام دهند که جلوگیری از ورود کالای قاچاق از جمله این اقدامات هستند.
همچنین فراهم‌کردن بسترهای فرهنگی از دیگر مسئولیت‌های دولت است تا مردم و جامعه نسبت به استفاده از تولیدات داخل آگاه شوند تا تولیدکنندگان موردتوجه قرار گرفته و بتوانند رشد داشته باشند.
نقش رسانه‌ها نیز در جهت اطلاع‌رسانی و ترویج فرهنگ استفاده از تولیدات ساخت داخل بسیار مهم است و باید این موضوع به‌طورجدی پیگیری شود.
داستان زندگی یک کارآفرین ایرانی
تبسم لطیفی از کارآفرینان موفق ایران که متولد 1364 خرم‌آباد است و سال 83 در کنکور کارشناسی برای رشته مهندسی برق دانشگاه صنعتی شریف قبول شد و برای یک سفر ماجراجویانه عازم تهران شد. بعد از مدتی متوجه شد که خیلی به این رشته علاقه ندارد و بیشتر کارآفرینی و کارهای مدیریتی را دوست دارد.
بعد از فارغ‌التحصیل شدن در کارشناسی، رشته مدیریت کسب‌وکار (MBA) را برای کارشناسی ارشد انتخاب کرد. اولین تجربه کاری‌اش در اتاق فکر بانک... بود و بعد از دو سال، برای ادامه کار به بخش دیگری در بانک که کارهای بازاریابی را انجام می‌داد، منتقل شد، اما او دنبال راه‌اندازی کسب‌وکار خودش بود و زندگی کارمندی را دوست نداشت.
ایده استارتاپ مامان پز، از غذای خانگی یکی از دوستانش به وجود آمد. تبسم، زیاد غذای بیرون و فست‌فود می‌خورد، اما یک روز، یکی از هم‌کلاسی‌هایش را دید که مشغول خوردن غذای خانگی است. از هم‌کلاسی‌اش خواست که در ازای مبلغی، مادرش سهم غذای او را هم به غذایی که برای دخترش می‌پزد، اضافه کند و به‌این‌ترتیب، تبسم هم یک وعده‌غذای خانگی خوشمزه بخورد.
پس در سال 91، جرقه مامان پز در ذهنش شکل گرفت. او می‌خواست بین مادرانی که در خانه آشپزی می‌کنند و کارمندان، کارگران یا دانشجویانی که از غذای فست‌فودی خسته شده‌اند و دنبال غذای خانگی می‌گردند، ارتباط ایجاد کند. برای همین، به همراهی دوستان و استادانش، وب‌سایتی را ایجاد کردند و در حال حاضر، برای بیش از 1500 نفر ایجاد اشتغال شده است. مامان پز، روزانه بیش از 10 هزار غذا با دستپخت مامان‌ها را به دست مشتریانش می‌رساند.
راهکارهای حمایت از تولید ملی
در راستای حمایت از تولیدات داخلی، دگرگونی در شیوه تولید و مصرف باید راهکارهای بلندمدت و کوتاه‌مدتی در دستور کار قرار گیرد، اما گفتنی است که این راهکار‌ها نیازمند اراده همه‌جانبه و همکاری مضاعف میان دستگاه‌های اجرایی و فرهنگی کشور است.
یکی از اصلی‌ترین موانع تولید، نظام بانکداری است به‌طوری‌که اگر فردی بخواهد سرمایه‌اش را در تولید هزینه کند، نرخ بازدهی آن بین ۱۰ تا ۱۵ درصد است؛ اما همین فرد وقتی پولش را در بانک می‌گذارد، سود بیشتری می‌برد؛ بنابراین باید نرخ بهره بانکی کاهش یابد تا تولید رونق گیرد.
احسان بیگ نژاد یک تحلیلگر مسائل اقتصادی درباره ضرورت اصلاح نظام بانکی که لازمه رونق و جهش تولید است، توضیح می‌دهد: «نظام بانکی در شرایط کنونی به دلیل تلاشی که برای افزایش نرخ بهره که به‌تبع آن منجر به فشار بیشتر به تسهیلات گیرندگان می‌شود، عملاً تولید کشور را تضعیف می‌کند؛ چه اینکه به طور معمول با افزایش سود سپرده، سود تسهیلات نیز زیاد شده و در حقیقت تولیدکنندگان مجبور می‌شوند با سود بالاتری وام‌های خود را پس بدهند. از سوی دیگر، منابع بانک‌ها در موارد بسیاری نه‌تنها به سمت تولید نرفته، بلکه بیشتر به سمت حوزه‌هایی مانند املاک و... رفته که در نوع خود می‌تواند بازاری برای سوداگری باشد. باتوجه به اینکه نیمی از منابع بانک‌ها برای خرید ملک استفاده شده! می‌توان گفت: رویکرد بانک‌ها در شرایط کنونی بی‌ارتباط با رونق تولید است. این در حالی است که یکی از خدمات بانک‌ها در راستای اقتصاد هر کشوری کمک به تولید آن کشور است.»
این تحلیلگر مسائل اقتصادی درباره ضرورت مبارزه با فساد برای روان‌شدن چرخ‌های تولید می‌گوید: «مبارزه با فساد باید به‌گونه‌ای برای فعالان اقتصادی محسوس باشد که امنیت سرمایه‌گذاری را تضمین کند و صاحبان سرمایه‌های پاک را به سرمایه‌گذاری بیشتر در امور تولیدی سوق دهد، اما وقتی امکان ایجاد فساد فراهم باشد و مجازات فاسد با تساهل انجام شود، مردم در تأمین مالی پروژه‌های مولد اقتصادی اعتماد لازم را به خرج نخواهند داد.
همچنین برخورد با فساد باید به گونه‌ای باشد که زمینه‌های ناهنجاری نیز ریشه‌کن شود در این راستا رهبر معظم انقلاب مقابله با سوءاستفاده‌کنندگان را از دیگر ضروریات رونق تولید دانسته و معتقدند: «متأسفانه ذهن مبتکر ایرانی وقتی در کارهای شیطنت‌آمیز فعال می‌شود، به روش‌های عجیب و غریبی برای سوءاستفاده می‌رسد که قوای مجریه و مقننه و دستگاه‌های ناظر باید در این زمینه، کاملاً مراقب باشند.
ایشان خرید کارخانه‌ها، فروش ماشین‌آلات، اخراج کارگران و تبدیل زمین کارخانه به برج و همچنین سوءاستفاده از سیاست غلط توسعه مراکز بانکی و مالی برای به‌دست‌آوردن ثروت‌های نامشروع از پول‌های مردم را از جمله سوءاستفاده‌هایی خواندند که باید کاملاً با آنها مقابله شود.»
وی در تکمیل صحبت‌هایش متذکر می‌شود: «ازآنجاکه تولید و مصرف دوروی یک سکه هستند، برای حمایت از تولید ملی باید مصرف تولیدات داخلی نیز تشویق شود و همچنین برای مصرف این تولیدات، کیفیت و سایر عوامل مرتبط با تولید (از جمله بازاریابی و...) باید ارتقا یابد.»
این تحلیلگر اقتصادی هدف‌گذاری در مسیر حمایت از تولید داخلی را به دودسته هدف‌های بلندمدت و کوتاه‌مدت تقسیم کرده و این‌گونه برایمان تبیین می‌کند:
الف) هدف‌های بلند مدت:
تدوین منشور و چشم‌انداز ملی و دینی در کشور پیرامون الگو‌های مصرف و تولید، با همکاری دستگاه‌های اجرایی، فرهنگی و نهاد‌های سیاست‌گذار در داخل کشور.
– بهره‌گیری از رسانه‌های جمعی، به‌خصوص تلویزیون، در راستای فرهنگ‌‌سازی و تشویق مردم در استفاده از تولیدات داخلی.
– استفاده از توان دانشجویی و بخش خصوصی به‌عنوان نیروی خلاق و سرمایه‌گذار و در دسترس برای طرح‌ریزی یک الگوی موفق تولیدی در کشور
– تدوین واحد‌های درسی با عنوان اقتصاد داخلی، چالش‌ها و آینده کشور در سطوح مختلف تحصیلی.
ب) هدف‌های کوتاه‌مدت:
– ایجاد تعرفه‌ها و ضوابط گمرکی سنگین برای دشوار ساختن ورود کالاهای خارجی مشابه تولیدی در کشور.
– ارائه وام و تسهیلات اقتصادی کم‌بهره به بنگاه‌ها و مجموعه‌های تولیدی داخل کشور.
– بهره‌گیری از نماد‌های ملی و مذهبی برای ترویج الگوی مصرف داخلی.
– ایجاد جذابیت و تنوع در کالای داخلی، همسو با افزایش کیفیت.
– قراردادن یارانه حمایتی در سبد خرید شهروندان برای مصرف کالای داخلی.
نقش مردم در توسعه تولید داخلی
اگر مردم یک کشور در خرید کالاهای روزمره خود، کالای ساخت داخل را بر کالاهای خارجی ترجیح دهند، گام بزرگی در مسیر اشتغال‌زایی، افزایش تولید و شکوفایی اقتصادی کشور برداشته‌اند. اگر مردم یک کشور اصرار به مصرف کالای داخلی آن کشور داشته باشند، این مسئله علاوه بر کاهش بیکاری و افزایش تولید و درآمد که به نفع کشور و مردم است، به‌تدریج باعث ارتقای کمی و کیفی سطح تولید و رسیدن به مرحله صادرات به کشورهای دیگر می‌گردد که خود عاملی برای دستیابی به مراحل بالاتر پیشرفت اقتصادی است.
در این میان نقش مردم در ایجاد فرهنگ مصرف تولید کالای داخلی نیز مؤثر است. مردم می‌توانند علاوه‌بر اینکه خود نسبت به خرید کالای ایرانی اقدام می‌کنند، در مواردی که خرید کالای خارجی را از سوی سایر هم‌وطنان مشاهده می‌کنند، ضرورت خرید کالای تولید داخل و نقش آن در پیشرفت اقتصادی کشو را یادآور شوند و این‌گونه نقش مهم خود را در این زمینه ایفا کنند.
علی دارابی یک دانش‌آموخته علم اقتصاد ضمن بیان مطلب بالا در ادامه می‌گوید: «دومین اقدامی که مردم در شرایط جنگ اقتصادی می‌توانند انجام دهند، این است که در جایگاه نیروی کار، بهره‌وری خود را در فعالیت تولیدی افزایش دهند. بدون شک بخشی از مردم به‌عنوان نیروی کار در مراکز دولتی و غیردولتی مشغول به کارند. اگر هر کس خود را مقید کند به اینکه کار خود را با حداکثر دقت و بهره‌وری انجام دهد، قطعاً این مسئله موجب افزایش کیفیت کالا و رضایت مشتری و در نتیجه فروش بیشتر و درآمد بالاتر می‌گردد.»
این دانش‌آموخته علم اقتصاد در ادامه می‌افزاید: «نقش مهم دیگری که مردم در این راستا می‌توانند ایفا نمایند، تأمین سرمایه موردنیاز بخش تولید است. امروزه یکی از مشکلات جدی بخش تولید در کشور، کمبود نقدینگی برای راه‌اندازی یا افزایش تولید است. بسیاری از تولیدکنندگان و کارآفرینان به دلیل نبود سرمایه لازم، امکان افزایش تولید و به‌کارگیری نیروی جدید را ندارند. این در حالی است که بسیاری از مردم امکان تأمین سرمایه موردنیاز فعالیت‌های تولیدی را دارند. در این شرایط مردم می‌توانند به‌جای سرمایه‌گذاری در بانک‌ها و بازارهای غیرمولد نظیر بازار ارز و سکه، با سرمایه‌گذاری در بخش تولید، این مانع جدی را از سر راه تولید کشور بردارند.»
وی در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «مردم نقش بسیار بالایی در همراهی تولیدکنندگان دارند. اگر مردم و مسئولین نقش کلیدی خود را در کمک به فعالان اقتصادی کشور ایفا نمایند، دشمن در عرصه اقتصادی مانند جنگ نظامی، سیاسی و امنیتی به عقب رانده خواهد شد. بدون شک نتیجه این پیروزی که عبارت است از رونق تولید، به نفع خود مردم خواهد بود؛ زیرا رونق تولید به معنای افزایش رشد اقتصادی، اشتغال‌زایی، رشد صادرات و درآمد ملی است که مجموعاً باعث افزایش درآمد سرانه کشور و ارتقای سطح رفاه مردم خواهد شد.»
حمایت هیئت‌امنای صرفه‌جویی ارزی
از تولیدکنندگان داخلی
عبدالرضا یعقوب زاده، رئیس‌اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان تجهیزات پزشکی ایران می‌گوید: «خرید‌های انبوه از تولیدکنندگان داخلی و ارائه پیش‌پرداخت به شرکت‌ها توسط هیئت‌امنای صرفه‌جویی ارزی منجر به رشد تولید شده است. هیئت‌امنای صرفه‌جویی ارزی بزرگ‌ترین حامی تولیدکنندگان است.»
به گفته وی، به‌صورت کلی هیئت‌امنای صرفه‌جویی ارزی در حیطه تخصصی تجهیزات پزشکی عالی عمل کرده است و از بزرگ‌ترین حامیان بخش تولید کشور محسوب می‌شود. وی بیان می‌کند: «هیئت‌امنای صرفه‌جویی ارزی در معالجه بیماران همواره خالصانه و در جهت رفاه حال بیماران کارکرده است. فروش‌هایی که به این نهاد داشتیم برای ما برکت داشته و باعث رشد شرکت شده است.»
محمدرضا کمپانی، عضو هیئت‌مدیره انجمن شرکت‌های دانش‌بنیان ایران نیز اظهار می‌دارد: «بر اساس آمار و اطلاعاتی که وجود دارد، عملکرد هیئت‌امنای صرفه‌جویی ارزی کاملاً مشخص است؛ در سال گذشته ۱۰ هزار تخت به سیستم بهداشت و درمان کشور اضافه شد که ۹۵ درصد از آنها تولید داخل بود؛ بنابراین این حجم از خرید حمایت بزرگی از شرکت‌های تولیدکننده است.»
نایب‌رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان تجهیزات پزشکی ایران می‌گوید: «علت پیشرفت تولیدکنندگان داخلی حمایت‌ها، خرید‌های تجمیعی و پرداخت‌های به‌موقعی است که توسط هیئت‌امنای ارزی انجام می‌شود.»
وی می‌افزاید: «خرید‌های تجمیعی توسط هیئت‌امنای صرفه‌جویی ارزی اثربخشی چندبرابری دارد. امیدواریم این قضیه استمرار داشته باشد و خرید‌های تجمیعی توسط هیئت‌امنای ارزی صرفه‌جویی ارزی ادامه‌دار باشند.»
سید مجتبی معظمی رئیس‌هیئت‌مدیره یکی از شرکت‌های تولیدکنندگان داخلی می‌افزاید: «هیئت امنای صرفه‌جویی ارزی در معالجه بیماران در واقع در تمام حیطه‌های پزشکی، دانش فنی و تخصصی دارد.»
وی بیان می‌کند: «در ابتدا بیماران برای درمان به خارج از کشور می‌رفتند و به عبارتی برای درمان هر بیمار باید ۱۵۰ هزار دلار پرداخت می‌شد، اما با تأسیس هیئت‌امنای صرفه‌جویی ارزی دانش وارد کشور شد.»
معظمی اظهار می‌دارد: «خوشبختانه هم اکنون نیز هیئت‌امنای صرفه‌جویی ارزی در معالجه بیماران اقدامات درخشانی داشته است.»