برقراری سفرهای منظم دریایی برای حمل بار به مقصد روسیه، موجب حذف انباشت و رسوب کالا در بنادر شمال کشور شده و میزبانی از اولین کشتی باری رو-رو روسیه پس از ۲۱ سال دربندر نوشهر هم حاکی از گام بزرگ تجارت دریایی بین ایران و روسیه است.
افزایش شناورهای باری در دریای خزر با ثبت سفارش ساخت کشتی از سوی کشتیرانی جمهوری اسلامی و همزمان توسعه روابط اقتصادی با روسیه، بخشی از برنامه‌های ایران برای گسترش تجارت دریایی است که میزان ترانزیت در منطقه خزر را در سال گذشته تا ۷۰ درصد افزایش داد.
کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران بعد از توافق ساخت راه آهن رشت- آستارا که قرار است با مشارکت مالی تهران و مسکو تا سه سال آینده ساخته شود، اقدام به امضای موافقتنامه خرید و ساخت کشتی کرده است. ضمن اینکه ایران با ۳ بندر روسیه برای برقراری خط منظم کشتیرانی‌ به توافق‌ رسیده است.
دور زدن کانال سوئز
افزایش ظرفیت حمل کشتیرانی در دریای خزر و سرمایه‌گذاری ۷۲۳ میلیون روبلی در بندر سالیانکا از جمله اقدامات مهم گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران در جهت تقویت کریدور شمال- جنوب بوده است. در همین راستا هم ظرفیت حمل کشتیرانی در دریای خزر در بخش فله به ۱۳۰ هزار تن رسیده است.
با توسعه ظرفیت ترانزیتی کریدورهای دریای خزر، درآمدی نصیب ایران می‌شود که می‌توان آن را در بخش تجهیز و نو‌سازی ناوگان صرف شود.
خطوط حمل‌ونقل دریایی در دریای خزر از اواخر سال گذشته تجهیز شده و هم‌اکنون این ناوگان با ۲۶ فروند شناور جنرال کارگو (باربری غول پیکر)، ظرفیت حمل بار ۳۶۰۰ تی‌ای‌یو(کانتینر حمل کالا) و ۱۰۴ هزار DWT (وزنی که یک کشتی می‌تواند تحمل کند) را دارد.
کشتیرانی دولتی ایران، همزمان خرید ۳۳۰ واگن ریلی برای تقویت ناوگان ریلی در مسیرهای ترانزیتی در کنار خرید ۵۴ هزار کانتینر جهت ورود به چرخه حمل‌ونقل را در دستور کار قرار داده است. مذاکره، خرید و سفارش ساخت تعدادی کشتی برای تقویت مسیرهای کریدوری در جهت تقویت حمل بار در دریای خزر به مقصد روسیه انجام شده است.
حمل بار در مسیر کریدور شمال- جنوب یکی از میان‌بر‌های مهم در صنعت حمل‌ونقل دریایی جهان به شمار می‌رود.
مدیرعامل گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران در همین رابطه به تازگی خبر داد: «ترانزیت کالا در قالب کریدور شمال- جنوب نسبت به استفاده از کانال سوئز از نظر مسافت و زمان تا ۴۰ درصد کوتاه‌تر و از نظر هزینه تا ۳۰ درصد ارزان‌تر است. به‌طوری‌که انتقال حدود یکماهه کانتینر از بنادر دنیا به مسکو در مقابل ترانزیت ۴۵ روزه از دریای بالتیک، از جمله مزایای حمل بار در قالب کریدور شمال- جنوب است.»
پایان 21 سال دوری
میزبانی ایران از نخستین کشتی باری «رو-رو» روسیه پس از ۲۱ سال در بندر نوشهر، حاکی از جهش چشمگیر تجارت دریایی بین ایران و روسیه است.
کشتی‌های رو رو برای حمل قطار، کامیون و سایر محموله‌های طراحی شده که روی چرخ قرار دارند استفاده می‌شوند. کشتی رو رو دارای پل‌های متحرکی است که امکان ورود و خروج وسایل نقلیه موتوری به داخل کشتی را فراهم می‌سازد. این کشتی البته با کشتی خودرو بر تفاوت دارد.
کشتی خودرو بر برای حمل خودروهای شخصی و مسافران آن در مسافت‌های کوتاه استفاده می‌شود. در صورتی که کشتی رو رو برای حمل محمولات تجاری مورد استفاده قرار می‌گیرد و به طور معمول رانندگان خودروها و حتی بخش کشنده تریلی‌ها با این کشتی جابه‌جا نمی‌شوند.
خصوصیات اصلی این کشتی‌ها آن است که به علت دارا بودن تجهیزات و دستگاه‌های پیشرفته قادرند تخلیه و بارگیری اتومبیل‌ها‌، کامیون‌ها و تریلرها را با سرعت و در زمان کوتاهی انجام دهند.
تمام این کشتی‌ها دارای سکویی در پاشنه هستند که می‌تواند ارتباط کشتی با اسکله را فراهم سازد و در نتیجه وسایل نقلیه با بار خود به راحتی به داخل کشتی راه می‌یابند. نیروی محرکه این سکو جهت باز و بسته شدن به وسیله خود کشتی تامین می‌گردد.عوامل متعددی باعث طراحی و ساخت این نوع کشتی‌ها شدند که از آن جمله امکان مسافرت برای اشخاص با اتومبیل خود از نقطه‌ای به نقطه دیگر، که راه خشکی ندارد فراهم می‌سازد. برخی از این کشتی‌ها توانایی حمل واگن‌های قطار را با خود دارند. این کشتی‌ها معمولا در مسیرهای دریایی کوتاه مدت مورد استفاده قرار می‌گیرند.
رو-رو ۴ هزار تنی ایرانی
مهم‌ترین امتیازی که این کشتی‌ها در مسیرهای کوتاه دارند، صرف جویی در هزینه‌های جابه‌جایی کالاهای تجارتی از مبدا تا مقصد است.
درواقع کانتینر یا کالایی توسط کامیون یا تریلر حمل می‌شود؛ جابه‌جایی آن از تریلر به بندر و از بندر به کشتی و مجددا به بندر و از بندر به انبار صاحب کالا‌، هزینه‌های گزافی را به همراه دارد.
علاوه‌بر این کنترلی هم در مسیر حمل کالا وجود ندارد. اما با ظهور این پدیده جدید به علت اینکه تریلر یا کامیون با تمام بار خود مستقیما از مبدا حرکت‌، وارد کشتی شده و در مقصد از آن خارج و به محل انبار صاحب کالا می‌روند، نقش مهمی در کاستن هزینه زیاد کارگری و کرایه انبار در بندر و همچنین کنترل مسیر حرکت دارند.
جالب اینکه کشتیرانی جمهوری اسلامی سال گذشته ساخت دو فروند شناور رو-رو ۴ هزار تنی را به یک شرکت سازنده داخلی سفارش داد.
کشتیرانی جمهوری اسلامی، رقم قرارداد مذکور برای تولید هر فروند شناور رو-رو را حدود 13 میلیون یورو به علاوه ۱۲۸ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان عنوان کرده است. مدت زمان تولید این شناورها ۲۱ تا ۲۶ ماه (متوسط ۲ سال) تعیین شده است.
قبلا برنامه کشتی‌ها فقط واردات بود
به تازگی مدیرعامل کشتیرانی دریای خزر هم از برقراری سفرهای منظم دریایی هفتگی برای حمل بار به مقصد روسیه خبر داد و افزود: این اتفاق موجب حذف انباشت و رسوب کالا در بنادر شمال کشور شده است.
کامبیز جهانبانی از مثبت شدن تراز حمل‌ونقلی شرکت کشتیرانی دریای خزر و پیشی گرفتن نسبی صادرات از واردات برای نخستین بار در تاریخ فعالیت این شرکت کشتیرانی خبر داد و اضافه کرد: تا پیش از این برنامه سفرهای شناورهای کشتیرانی دریای خزر بر‌اساس واردات تنظیم می‌شد اما هم‌اکنون همه برنامه‌های سفر از سوی ناوگان کشتیرانی دریای خزر، صادرات‌محور شده‌اند.
او افزود: هم‌اکنون حمل‌و‌نقل دریایی در دریای خزر روان شده و در حوزه تجارت به ویژه صادرات به روسیه دیگر شاهد انباشت و رسوب کالا در بنادر شمال کشور نیستیم. با تدابیر ‌اندیشیده شده ضمن تداوم سفرهای منظم هفتگی شناورها، تلاش شده است نرخ کرایه حمل نیز افزایش نیابد.
مدیرعامل کشتیرانی دریای خزر با دعوت از صادرکنندگان برای توسعه حمل بار با ناوگان کشتیرانی، ادامه داد: هم‌اکنون خدمات حمل کانتینری از بنادر شمال کشور به بنادر روسیه در حال انجام است و در عین حال با توجه به قرار گرفتن در شبکه کانتینری گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، این امکان و توان وجود دارد که در مقاطع ویژه و در صورت نیاز بازار، عرضه کانتینر به سرعت افزایش یابد.
اتصال ریل ایران به اروپا
جهانبانی اظهار کرد: در بخش کانتینرهای یخچالی نیز ظرفیت‌های مناسبی در اختیار داریم اما به علت فقدان امکانات لازم در بنادر روسیه، مشکلاتی در این زمینه وجود دارد که برای رفع آنها در حال مذاکره با طرف روسی هستیم. با در اختیار گرفتن راهبری بندر سالیانکای روسیه از سوی گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و سرمایه‌گذاری صورت گرفته برای توسعه آن، بندر سالیانکا هیچ‌گونه محدودیتی برای میزبانی از کانتینرهای یخچالی ندارد.
وی درخصوص کریدور شمال- جنوب نیز گفت: در این کریدور شاهد افزایش روزافزون فعالیت‌ها هستیم. به‌گونه‌ای که در سال 1401 در قیاس با سال 1400 در حمل‌و‌نقل کریدوری 360 درصد رشد را ثبت کردیم.
مدیرعامل کشتیرانی دریای خزر، احداث راه‌آهن رشت- انزلی- آستارا را نقطه عطفی در مسیر کریدور شمال- جنوب ارزیابی و تصریح کرد: با بهره‌برداری از این خط ریلی، ریل ایران به روسیه و به دنبال آن به ریل اروپا متصل خواهد شد و سویه‌ای بین‌المللی خواهد یافت. با بهره‌برداری از این خط آهن و تحولات صورت گرفته در بخش دریایی گیلان، اقتصاد این استان ظرفیت حمل‌و‌نقل‌محور شدن را یافته است که با توجه ویژه به مجموعه‌های لجستیکی زمینه‌ساز رونق اقتصادی و ایجاد ‌اشتغال فراگیر در استان گیلان خواهد شد.
گفتنی است با توجه به شرایط کشور روسیه و مجموعه تحولاتی که در حوزه مسیر‌های حمل بار این کشور به دلیل مناقشات با اوکراین صورت گرفته، حجم تقاضا برای صادرات به روسیه با رشد فزاینده‌ای مواجه است. به همین دلیل حمل کالا از طریق دریای خزر به روسیه در سال 1401 نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن، در بخش حمل بار صادراتی کانتینری ۱۲۵ درصد رشد را به ثبت رسانده است. حدود ۳۸ درصد از بار‌های صادراتی کشور از سوی کشتیرانی دریای خزر حمل می‌شود. این در حالی است که تنها ۲۰ درصد از ناوگان در حال تردد به بنادر شمالی، متعلق به کشتیرانی دریای خزر بوده و مابقی مربوط به کشتی‌های خارجی و ناوگان کشتیرانی بخش خصوصی ایران است.
علیرضا سزاوار