وزیر خارجه دولت روحانی که در مراسم سالگرد درگذشت سید محمود دعایی سخن می‌گفت، آن مرحوم را نماد سیاست خارجی جمهوری اسلامی دانست که می‌توانست تمام جمهور را نمایندگی کند.

ظریف افزود: دعایی کسی را حذف نکرد و همه را خوب دید. این عاملی شد که دعایی برای سیاست خارجی ما الگو بود. دعایی نمونه فردی بود که رحمت خدا بر او نازل شد. خداوند به پیامبر(ص) می‌فرماید اگر تو تندخو بودی دیگر مؤمنی باقی نمی‌ماند و مردم از اطراف تو پراکنده می‌شدند.

وی تأکید کرد: من از دعایی این درس را آموختم که لازمه انقلابی بودن‌گریز از دیگران، دشمن انگاری و دور ریختن افراد نیست؛ بلکه جذب حداکثری است. آن وقت هیچ‌کس نمی‌تواند بر این ملت پیروز شود. دعایی نماد رواداری، جذب و پذیرش حداکثری بود و ما امروز برای پذیرش جهانی، چیزی جز این نیاز نداریم.

ظریف افزود: سوره انفال می‌فرماید اگر گروه پیمان‌شکن خواستند با تو صلح کنند با آنها صلح کن و آیه بعدی می‌فرماید «خدا برای تو کافی است».

متاسفانه آقای ظریف در این سخنان، چند موضوع نامرتبط را با هم خلط کرده و ضمنا برخورد گزینشی با آیات قرآن کریم داشته است.

نخست این که نوع رفتار در جبهه داخلی با جبهه بیگانه و به ویژه دشمن، دو اقتضای متفاوت دارد. در جبهه خودی، بنابر حسن ظن و خوش‌بینی و اغماض و ملایمت است، اما در جبهه بیرونی، اصل بر احتیاط و بی‌اعتمادی است.

ثانیا، وظیفه مسلمین در مقابل عهدشکنی بیگانگان، نه منحصر به سوره انفال است و نه منحصر به یک آیه خاص. بلکه نگاهی چند بعدی در این موضوع حاکم است.

خداوند در آیات 55 تا 64 سوره انفال می‌فرماید:«إِنَّ شرَّ الدَّوَاب عِندَاللَّهِ الَّذِینَ کفَرُوا فَهُمْ لایؤْمِنُونَ. الَّذِینَ عَاهَدتَّ مِنْهُمْ ثُمَّ ینقُضُونَ عَهْدَهُمْ فِی کلِّ مَرَّه وَهُمْ لاَ یتَّقُونَ... بدترین جنبندگان نزد خدا کسانی هستند که راه کفر پیش گرفتند و ایمان نمی‌آورند؛ کسانی که با آنها پیمان بستی، سپس هر بار عهد خود را می‌شکنند و پرهیز ندارند. پس اگر در جنگ بر آنان دست‏ يافتى، كسانى را كه در پى ايشانند، تارومار كن، باشد كه عبرت گيرند. و اگر از گروهى بيم خيانت دارى، به شکل برابر، پيمان‌شان را به سويشان بينداز... و هر چه در توان داريد از نيرو و اسبهاى آماده بسيج كنيد تا دشمن خدا و دشمن خودتان و ديگرى را جز آنها كه نمى ‏شناسيدشان و خدا آنان را مى ‏شناسد، بترسانيد... اگر تمایل به صلح نشان دادند، تو نیز از در صلح درآى و بر خدا توكل کن كه او شنواى داناست. و اگر بخواهند با تو خدعه کنند، خدا براى تو کافى است».

اولا خداوند در این آیات، دشمن عهد شکن را «بدترین جنبندگان» می‌نامد. ثانیا منظور از این آیه که می‌فرماید «کسانی که با آنها پیمان بستی‌،سپس هر بار عهد و پیمان خود را می‌شکنند و از پیمان‌شکنی و خیانت، پرهیز ندارند»، سه قبیله جداگانه یهودیان شامل بنی‌قینقاع، بنی‌نضیر و بنی‌قریظه هستند که رسول خدا(ص) با هریک از آنها در ابتدای هجرت به مدینه، جداگانه پیمان امضا کرد و هرسه، در سه مرحله جداگانه عهد خود را شکستند. ولی چون همه جزء کفار یهود بودند، خداوند می‌فرماید هر بار عهدشان را شکستند. بنابراین، مقصود این نیست که رسول خدا(ص) با کفار یک‌بار پیمان بست و بعد از نقض عهدشان دوباره با آنان پیمان بست و بعد از نقض عهد دومشان، پیامبر(ص) برای دفعه سوم با آنها تجدید عهد کرد و باز عهدشان را شکستند.

ثالثا حکم الهی این است که اگر در جنگ بر پیمان‌شکنان دست یافتی، عقوبت‌شان بده و پراکنده‌شان ساز و از جایی که هستند، آنها را طرد کن.

رابعا خداوند فرمان می‌دهد اگر پیامبر (ص) بیم نقض پیمان از سوی طرف مقابل را داشت، ضمن اطلاع دادن، متقابلا پیمان را بشکند و ملغی اعلام کند.

خامسا فرمان می‌دهد که خام توافق با دشمن نشوید و تا می‌توانید خود را به انواع قدرت مجهز کنید تا رعب بازدارنده در دل دشمنان شما بیفتد.

خداوند پس از این تفکیک موضوعات از هم و تعیین تکلیف هر کدام، می‌فرماید اگر دشمن در وضعیت جنگ، دعوت به صلح کرد، تو هم صلح را بپذیر.

آیه دیگری که خداوند به پیمان شکنی دشمن‌اشاره دارد، آیه 12 سوره توبه است که می‌فرماید: «وَ إِنْ نَكَثُوا أَيْمانَهُمْ مِنْ بَعْدِ عَهْدِهِمْ وَ طَعَنُوا في‌ دينِكُمْ فَقاتِلُوا أَئِمَّهًَْ الْكُفْرِ إِنَّهُمْ لا أَيْمانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ يَنْتَهُونَ. و اگر آنها سوگند خود را بعد از عهدی که بسته‌اند شکستند و در دین شما تمسخر و طعن زدند، پس با پیشوایان کفر بجنگید که آنها را عهد و سوگند استواری نیست، باشد که (پیمان‌شکنی و تمسخر) 

پایان دهند.

حال مطابق آنچه گفته شد، باید از آقای ظریف درباره رویکرد دولت آقای روحانی پرسید: آیا شما دولتمردان بدسابقه آمریکایی را شرورترین جنبندگان می‌دانستید، یا بسیار مودب و محترم و کسانی که امضای‌شان تضمین است؟! آمریکا در طول این چهار دهه بارها توافقات انجام شده را زیر پا گذاشته بود، با این وجود چند بار دیگر باید پیمان‌شکنی و کلاهبرداری می‌کرد تا به او اعتماد نکنید؟ یا لااقل پس از نقض پیاپی برجام، دنبال توافق بدون تضمین دیگری نروید و تضمین معتبر مطالبه کنید؟ وقتی دیدید آمریکا پیمان‌شکنی کرد، چرا در دو سال بعد همچنان تعهدات را یکطرفه به اجرا گذاشتید و وقتی هم که مجلس قانون اقدام راهبردی را به تصویب رساند، آقای روحانی به جای تشکر از مجلس و انتقاد از آمریکا، به مجلس حمله کرد؟ آیا به فرمان الهی برای آمادگی نظامی تا جایی که می‌توانید، عمل کردید یا برخی دولتمردان، دنبال واگذاری قدرت نظامی و منطقه‌ای در برجام 2 و 3 بودند؟! این که قرآن می‌فرماید خداوند برای شما مومنان کافی است، یعنی این که بی‌خیال خدعه‌های دشمن، خام‌اندیشی پیشه کنید و در حالی که بر پیمان شکنی‌اش اصرار دارد و امتیاز‌های دیگری هم می‌طلبد، دوباره دنبال توافق 

به هر قیمت بروید؟!