پرسش:

از منظر آموزه‌های وحیانی چه علل و عوامل معنوی موجب می‌شود تا انسان به اهداف موردنظر در دنیا و آخرت برسد و در زندگی احساس موفقیت و سربلندی کند؟

پاسخ:

عوامل و اسباب معنوی موفقیت

اگر بخواهیم برای دستیابی به موفقیت کامل و همه‌جانبه افزون بر اسباب مادی و ظاهری به اسباب معنوی نیز توجه داشته باشیم، اهم آنها از منظر قرآن عبارتند از:

1- ایمان

از مهم‌ترین عوامل و اسباب معنوی که در هر کاری می‌تواند در موفقیت انسان تاثیر مثبت و مستقیم داشته باشد، ایمان است. زیرا ایمان در کنار عمل صالح موجب می‌شود تا خدا برکات را بر امتی سرازیر کند. قرآن کریم می‌فرماید: اگر اهل شهرها و آبادی‌ها ایمان می‌آوردند و پرهیزکاری پیشه می‌کردند، یقینا (درهای) برکاتی از آسمان و زمین را بر آنان می‌گشودیم.(اعراف-96)

2- تقوای الهی

در کنار ایمان تقوای الهی بسیار نقش دارد. این تقوای الهی همان حرکت بر مدار دین اسلام و آموزه‌های وحیانی آن است که تحقق بخش عبادت واقعی موفقیت در دنیا و آخرت است. قرآن کریم می‌فرماید: کسی که تقوای خدا را پیشه خود کند، خداوند برای او راه برون‌رفت از (مشکلات و تنگناها را) قرار می‌دهد، و او را از جایی که گمان نمی‌برد، روزی می‌دهد.(طلاق-2و3)

3- امنیت فراگیر و جامع

هرگونه اختلال در امنیت اجتماع یا افراد، مانند: فقدان امنیت روانی در یک امت و بی‌ثباتی در ابعاد مختلف جامعه و... می‌تواند مخل دستیابی افراد به اهداف موردنظر خود باشد. شکی نیست که امنیت حقیقی از نظر قرآن در سایه ایمان به خدا پدید می‌آید. زیرا ریشه ایمان همان امنیت است که با تعالیم عبادی اسلام و عمل به آموزه‌های وحیانی آن تحقق می‌یابد. قرآن کریم می‌فرماید: «هنگامی که ابراهیم(ع) گفت: پروردگارا این (مکان) را شهری امن قرار بده و اهلش را آنان که به خدا و روز قیامت ایمان آورده‌اند، از هر نوع میوه و محصول روزی‌بخش»(بقره-126) همچنین در سوره نحل آیه 112 می‌فرماید: «و خدا (برای پندآموزی به ناسپاسان) مثلی زده است: شهری را که امنیت و آسایش داشت، و رزق و روزی (مردمش) به فراوانی از همه‌جا برایش می‌آمد. پس نعمت خدا را ناسپاسی کردند، در نتیجه خدا به کیفر اعمالی که همواره مرتکب می‌شدند، بلای گرسنگی و ترس فراگیر را به آنان چشاند.»

4- عقلانیت

از منظر قرآن و آموزه‌های وحیانی آن، تعقل یکی از عوامل و اسباب معنوی در توفیق و موفقیت در کارها است. به این معنا که اگر کسی بخواهد در کاری موفق شود، می‌بایست از عنصر معنوی عقلانیت و تعقل بهره گیرد، و در محاسبات خویش حق و خدا را مدنظر قرار دهد، زیرا کسی که تعقل نمی‌ورزد، گوش به سخنان و برنامه‌های مبتنی بر حق‌محوری و خدامحوری نمی‌دهد، و اگر بشنود آن را جامه عمل نمی‌پوشاند. قرآن کریم می‌فرماید: قطعا بدترین جنبندگان نزد خدا کران (از شنیدن حق) و لالان (از گفتن حق) هستند که (کلام حق را) نمی‌اندیشند.(انفال-22)

5- جهاد در راه خدا

کسانی به امدادهای غیبی دست می‌یابند که جهاد در راه خدا را با اخلاص در برنامه‌ریزی خویش مدنظر قرار دهند. زیرا کسانی که با اخلاص در راه خدا هرکاری را انجام می‌دهند، خدای متعال با معیت و یاری خویش آنان را به سرمنزل مقصود و اهداف‌شان می‌رساند. قرآن کریم می‌فرماید: و کسانی که برای (به دست آوردن خشنودی) ما (با جان و مال) کوشیدند، بی‌تردید آنان را به راه‌های خود (راه رشد، سعادت، کمال، کرامت، بهشت و مقام قرب) راهنمایی می‌کنیم.(عنکبوت-69)

6- امیدواری به خدا

کسی که به خدا امیدی ندارد، و از او مأیوس است، در هر کاری که وارد شود، نمی‌تواند موفقیتی کسب کند. حضرت موسی(ع) در اوج تنهایی صرفا با امید به خدا از معیت و نصرت الهی بهره‌مند شد و خدا او را در کارهایش موفق و سربلند فرمود.(موسی(ع)) هنگامی که به سوی مدین روی آورد، گفت: امید است پروردگارم مرا به راه راست (که انسان را به نتیجه مطلوب می‌رساند) راهنمایی کند.(قصص-22)

7- دعا

انسان باید برای دستیابی به موفقیت در کارها، با ذکر الهی و دعا پیوند خویش را خدایی حفظ کند که همه هستی در اختیار او است و اگر بخواهد آتش را گلستان و تاثیرگذاری اسباب را ساقط می‌کند، لذا باید دست به دعا بردارد و با اتصال به منبع لایزال قدرت و عزت از او بخواهد که او را در رسیدن به اهداف خود موفق سازد. قرآن کریم می‌فرماید: «پروردگارا! ما را (با همه وجود) تسلیم خود قرار ده، و نیز از دودمان ما امتی که تسلیم تو باشند پدید آر، و راه و رسم عبادتمان را به ما نشان ده.(بقره-128)

8- عبادت

استعانت‌جویی خالصانه از خدای متعال، نیازمند عبادتی خالصانه است. یعنی مومنانی که خالصانه خدا را عبادت می‌کنند، و در عبادت شرک نمی‌ورزند درواقع خدا را به عنوان همه‌کاره هستی می‌پذیرند، و تنها به او امیدوار هستند، زیرا می‌دانند که تنها او است که اسباب‌ساز است، و به اسباب قدرت تاثیرگذاری می‌دهد. در غیر این صورت بدون اذن و مشیت الهی هیچ سببی تاثیر نخواهد داشت. (ای آتش! بر ابراهیم(ع) سرد و بی‌خطر باش)(انبیاء-69) در آیه دیگر می‌فرماید: اگر خدا ضرری به تو بزند کسی جز خودش نمی‌تواند برطرفش کند، و اگر هم سودی برایت بخواهد، کسی نمی‌تواند جلوی لطفش را بگیرد و هر یک از بندگان را شایسته ببیند، لطف خود را نصیبش می‌کند. (یونس-107)

ادامه دارد