پرسش:

زن در نظام ارزشی و مکتب اسلام چه جایگاه و موقعیتی دارد و آیا این ادعا که اسلام حقوق زن را نادیده گرفته و شخصیت او را حقیر و پست قرار داده صحت دارد؟

پاسخ:

جایگاه زن در عصر ظهور قرآن

بهترین سند و شفاف‌ترین منبع برای بررسی جایگاه و موقعیت زن در اسلام قرآن کریم است. قرآن در روزگاری به زن با دید عظمت نگریست که زن را به عنوان موجودی حقیر و پست به حساب آورده که برای خدمت به مرد آفریده شده است و از لحاظ معنویت راه به جایی نیافته و ابدا به بهشت نخواهد رفت!

او آلت دست شیطان برای فریب مردان به‌شمار می‌رفت. به گونه‌ای که تماس با آنان مایه پلیدی بود و ترک ازدواج نوعی قداست تلقی می‌گردید و چنین بینشی نه تنها از ناحیه عادات و سنن جاهلی عرضه می‌شد بلکه از مذاهب و رهبران قدیس آنان نیز چنین نظراتی را ارائه می‌دادند!

نگاه والای قرآن به زن در مقابل تحقیرها

1- خلقت زن و مرد

قرآن کریم در آیات متعدد زن و مرد را از یک طینت در سرشت دانسته و با کمال صراحت فرموده که زنان از جنس مردان و از سرشتی نظیر سرشت مردان آفریده شده‌اند. قرآن درباره آدم اول چنین فرمود: همه شما را از یک پدر آفریدیم و جفت آن پدر را از جنس خود او قرار دادیم.(نساء- 1) سپس درباره همه آدمیان می‌فرماید: خداوند از جنس خود شما برای شما همسر آفرید. (روم- 21) در قرآن کریم از آنچه در بعضی از کتب مذهبی آمده است که زن از مایه‌ای پست‌تر از مایه مرد آفریده شده، و یا اینکه به زن جنبه طفیلی و دنده چپی داده‌اند و گفته‌اند که همسر آدم از عضوی از اعضای طرف چپ او آفریده شده و تحقیر زن خبری نیست.

2- تطهیر مقام زن از عنصر گناه و موجودی پلید و شیطانی

در زمانی که زن عنصر گناه و موجودی پلید و شیطانی تلقی می‌شد که از وجود او جز شر و وسوسه چیزی برنمی‌خیزد، زن شیطان کوچک است و هر گناه و جنایتی که مردان می‌کنند، زنی در آن دخالت دارد، و همیشه این زن است که مرد را به گناه می‌کشاند و آلت دست شیطان برای گمراهی او است! حتی آدم ابوالبشر را هم از طریق حوا فریفت و از بهشت رانده شد! قرآن کریم نه حوا را به عنوان مسئول اصلی معرفی کرده و نه او را خارج از ماجرا می‌داند، بلکه در همه جا از ابتدا تا انتهای داستان مسئله را به طور مساوی طرح کرده و می‌فرماید: به آدم گفتیم تو و همسرت در بهشت سکنی گزینید و از میوه‌های آن بخورید و به درخت ممنوعه نزدیک نشوید! (بقره- 35) و ضمیرها را تثنیه می‌آورد: «فوسوس لهما الشیطان، فدلاهما بغرور» شیطان آن دو را وسوسه کرد و آن دو را به فریب راهنمایی کرد (اعراف- 22) بنابراین قرآن با این اتهام و تحقیر زن که او عنصر گناه، وسوسه و شیطان کوچک است مبارزه کرد و مقام و جایگاه زن را رفعت بخشید.

3- تطهیر مقام زن از عدم دستیابی به مقامات معنوی و بهشت

قرآن کریم در آیات بسیاری با صراحت اعلام کرده است که پاداش اخروی و مقام قرب الهی مربوط به جنسیت نیست، بلکه به ایمان و عمل صالح بستگی دارد، خواه مومن عامل، مرد باشد و خواه زن (مومن- 40)

در تاریخ اسلام زنان پاک، والامقام بسیارند، از جمله حضرت خدیجه(س)، حضرت فاطمه(س)، حضرت مریم(س) و آسیه همسر فرعون.

4- تطهیر مقام زن از پلیدی رابطه جنسی و تقدس تجرد

در برخی آیین‌ها رابطه جنسی با زن ذاتاً پلید دانسته شده وبه عقیده آنها تنها کسانی به مقامات معنوی نائل می‌گردند که در همه عمر مجرد زندگی کرده باشند! (زناشویی و اخلاق راسل، فصل 4 و 5، اخلاق مسیحی ترجمه ابراهیم یونس از صفحه 38 به بعد)

اسلام با این عقیده خرافی و تحقیر زن سخت به مبارزه پرداخته و ازدواج و تشکیل خانواده را امری مقدس و تجرد را پلید و ضد ارزش می‌شمرد و محبت زن را به ویژه در امر خانوادگی از اخلاق انبیاء دانسته است: من اخلاق انبیاء حب النساء (وسائل‌الشیعه، ج 14، ص 9)

5- تطهیر مقام زن از عنصر درجه دوم بودن زن

در مقام تحقیر زن می‌گویند: زن مقدمه وجود مرد بوده و برای مرد آفریده شده است، یعنی در نظام آفرینش اصالت از آن مرد است و زن به خاطر  مرد آفریده شده است! اسلام این تحقیر زن را نفی و انسان اعم از زن و مرد را علت غایی آفرینش دانسته و می‌فرماید: هر یک از زن و مرد برای یکدیگر آفریده شده‌اند: هن لباس لکم و انتم لباس لهن (بقره- 187)

6- تطهیر مقام زن از عنصر شر و بلای اجتناب‌ناپذیر

برخی از آیین‌ها زن را یک شر و بلای اجتناب‌ناپذیر دانسته و علی‌رغم اینکه مردان با همه بهره‌هایی که از زن می‌برده‌اند او را تحقیر کرده و مایه بدبختی و گرفتاری خود می‌پنداشتند. قرآن کریم این مسئله را با صراحت نفی کرده و می‌فرماید: زن نه تنها شر نیست، بلکه برای مرد، خیر و مایه تسکین و آرامش است. (روم- 21)

7- تطهیر مقام زن از نقش نداشتن در تولید فرزند

اعراب جاهلی و بعضی از ملل دیگر مادر را فقط به منزله ظرفی می‌دانستند که نطفه مرد را که بذر اصلی فرزند است در داخل خود نگهداری کرده و رشد می‌دهد! اما قرآن کریم ضمن آیات متعددی می‌فرماید: «شما را از مرد و زنی آفریدیم» (حجرات-13) و به این ترتیب سهم پدر را بیش از سهم مادر معرفی نکرده است، و به این طرز تفکر تحقیرآمیز زن برای همیشه خاتمه داده است.