مسیر گذشته، افق آینده
علی امیرسیافی
سینما و جشنواره‌های فیلم
سینما، مهم‌ترین مدیوم هنری و تصویری در عصر حاضر، ظرفیتی فوق‌العاده برای بازگو کردن موضوعات مختلف را در درون خود دارد. پیوند آشکار سینما با حوزه ادبیات منجر به بیان روایات گوناگون و متعدد از طریق زبان سینما و داستانهایی با بار دراماتیک شده است. بی‌شک، تشکیل جشنواره‌های مختلف فیلم از منظر مطالعات سینمایی، بستر مناسبی را برای هنرهفتم مهیا می‌کند تا این بازگو‌سازی، جامع و در چهارچوبی مشخص صورت پذیرد.
با به وجود آمدن عصر ارتباطات و پیشرفت وسایل ارتباط‌جمعی اما، جشنواره‌های فیلم تبدیل به محلی برای برون‌ریزی مضامین بیان شده از طریق سینما شدند. فیلم‌های سینمایی مختلف که حرفهای جدیدی برای مخاطبان خود دارند، از طریق قرارگیری در قالب جشنواره‌ها به زبانی شیوا و جذاب دست پیدا می‌کنند. این امر نیز به لطف صنعت تبلیغات چشم‌گیرتر میگردد. از طرفی دیگر، ایجاد جشنواره‌های فیلم در سراسر دنیا، با پیشبرد اهدافی مشخص، به ثمر نشاندن برنامه‌ای جامع و تغییر مثبت در اقتصاد فرهنگی، همراه بوده است. به طوری که در جهان کنونی، کمتر جشنوارهای را می‌توان پیدا کرد که تهی از هرگونه ایده و هدفی واحد باشد.
بنابراین شکل‌گیری و رشد رویدادهای ماهانه و سالانه فیلم، به تحقق اهداف مشخص و تزریق مبانی فکری-فرهنگی در بطن جشنواره‌ها کمک می‌کند.
انقلاب اسلامی و مفهوم «مقاومت»
انقلاب اسلامی ریشه در مفاهیم دین مبین اسلام داشته و پیوند محکمی با زندگی فردی، اجتماعی، مذهبی و سیاسی مردم دارد. اسلام، بدون تردید روح مقاومت را به صورتی آشکار در خود جای داده و این مفهوم را نه تنها در عرصه مقابله با «غیرحق» به ظهور رسانده، بلکه در جای‌جای زندگی فردی و اجتماعی مسلمانان نیز می‌توان ردپایی از مفهوم مقاومت را جست‌وجو نمود.
بنابراین انقلاب اسلامی، برای اعتلای مفهومی کلان‌محوری به نام «مقاومت» و معرفی آن در زمینه‌های گوناگون سیاسی و اجتماعی از منظر فرهنگی، نیاز به تشکیل محفلی برای گردهمایی آثار فرهنگی حاضر در این موضوع را داشت که این امر با تأسیس جشنوارهای به نام «مقاومت» به تحقق رسید. جشنواره مقاومت بستری مناسب برای معرفی و شناساندن آثار هنری مرتبط با مضمون مقاومت به مخاطبان ایرانی و غیرایرانی است. در عرصه جهانی نیز این جشنواره می‌تواند نقشی حساس و مهم را برای معرفی مبانی و ارزش‌های انقلاب اسلامی از دریچه مفهوم «مقاومت»، ایفا کند.
تعدد مفاهیم
راهی برای دستیابی به قدرت
جشنواره مقاومت در فراخوانی که برای جذب آثار، پیش از شروع هر دوره منتشر می‌کند، بخشهای متعددی را برای ساماندهی به آثار دریافتی معرفی می‌کند. حال، هرچقدر این بخشها به تعداد بالاتر و با کیفیت‌تری برسند، قدرت جشنواره نیز برای به تصویر درآمدن مفهوم مقاومت در عرصه‌های مختلف بیشتر خواهد شد. شفاف‌سازی محورهای موضوعی برای هفدمین دوره از این جشنواره، از جهتی تحسین‌برانگیز است که چنین قدرتی را تقویت می‌کند. در این صورت آثار منتخب با محورهایی مشخص، توان رقابتی سالم را داشته و این به شفاف‌سازی اهداف جشنواره در دیدگاهی جهانی کمک بزرگی می‌کند.
تعددبخشی از جهتی دیگر، به عدم محدود کردن جشنواره مقاومت به حوزه‌های دفاع مقدس، استکبارستیزی و مقاومت منطقه‌ای منجر میگردد. این مفاهیم اگرچه در جایگاه خود، مفاهیم والایی به شمار می‌روند اما خلاصه کردن جشنواره مقاومت به چند مورد محدود باعث غفلت از سایر حوزه‌هایی میگردد که در آنها، معنای مقاومت نقشی کلیدی را ایفا می‌کند. مواردی از قبیل: سبک زندگی، پیشرفت‌های علمی و نظامی، تاریخ ایران و.... جلوگیری از این اتفاق به وسیله تعدد بخشیدن به موضوعات، در دوره جدید جشنواره مقاومت در حال رخ دادن است که جای امیدواری فراوانی برای اعتلا بخشیدن به این موضوع را دارد.
آموزش؛ کلید پیشرفت
در کنار برگزاری جشنواره، ایجاد کارگاههای آموزشی، نشست‌های علمی و جلسات مناظره‌ای به شدت می‌تواند به شفاف کردن معنا و مفهوم مقاومت برای مخاطبان، فیلمسازان و سینماگران کمک کند. خلائی که امروزه در جهت پیشبرد اهداف این جشنواره در دیدگاهی کلان احساس میگردد، نبود آگاهی کافی از سوی فیلمسازان و سینماگران نسبت به مفهوم مقاومت و عدم نزدیکی به این مضمون است. این مشکل، منجر به افت کیفیت و کمیت آثار در این حوزه میگردد. این جشنواره می‌بایست در کنار برگزاری همه‌جانبه، این مفهوم را نیز از طریقی صحیح به سینماگران معرفی کند تا شاهد رشد فیلم‌های موجود در این عرصه در سال‌های پیش‌رو باشیم.
البته حضور بخش علوم انسانی و پژوهش‌های موجود در این حوزه، نوید پیشرفت علمی جشنواره را دارد. اما کیفیت آن نیز بایستی گسترده‌تر صورت پذیرد تا تأثیر این حوزه بر مفهوم مقاومت پررنگ‌تر شود.
توجه به فرم‌های هنری
یکی از ایرادات جشنواره‌هایی با مضامین کلان، افتادن در ورطه محتوازدگی است. این ضعف اساسی، توجه به فرم‌های هنری را کاهش داده و خلاقیت در عرصه هنر را دچار چالش می‌کند. خلق فرم‌های هنری و انتقال مفاهیم از طریق آنها به مخاطبان، شیوه‌ای است که قدرت تأثیر را بالا می‌برد. بنابراین خطری که جشنواره مقاومت را تهدید می‌کند، توجه بیش از حد به محتوا در مقوله هنر است. این مورد می‌تواند، با در نظر گرفتن و قوت بخشیدن به آثار از منظر کیفیت ساخت، تا حد بسیار زیادی موثر جلوه دهد و جایگاه جشنواره را در سطح جهانی بالاتر ببرد.
تبلیغات مؤثر
از دیگر ضعف‌های جشنواره مقاومت می‌توان به عدم شناخت کافی مخاطبان عام سینما و مردم عادی، نسبت به برگزاری جشنواره و اهداف آن، اشاره نمود. بسیاری از مخاطبان عام سینما از چرایی برگزاری جشنواره، اهداف آن، اسامی آثار پذیرفته شده، اتفاقات و حواشی پیرامون جشنواره اطلاع چندانی ندارند. البته این ضعف مربوط به مخاطبان خاص سینما، منتقدان و صاحب‌نظران فرهنگی نمی‌گردد. شناخت ناکافی مردم نسبت به این موارد اما، خود چالشی بزرگ است که ضعف جشنواره را در حوزه تبلیغات آشکار می‌سازد. استفاده از این حوزه کاربردی برای آشناکردن مخاطبان با جشنواره به عنوان یکی از مهم‌ترین جشنواره‌های فرهنگی- هنری ایران بسیار موثر خواهد بود. در حوزه بین‌المللی نیز، استفاده از تبلیغات مناسب و به کارگیری شیوه‌های صحیح در بازنمایی جشنواره، می‌تواند جایگاه آن را بالاتر برده و مفهوم مقاومت (در عرصه‌های مختلف) را به جهانیان معرفی کند.
نتیجه‌گیری
جشنواره مقاومت با دارا بودن اهدافی مشخص توانایی بالایی در قدرت بخشیدن به مفهوم مقاومت در زمینه‌های مختلف را دارد. پیگیری ضعفها و کاستی‌ها و بالابردن نقاط قوت، می‌تواند به ایجاد بستری مناسب برای القای چنین مفهوم کلانی کمکی شایان کند.