بامداد 24 فوریه (پنج شنبه 5 اسفند 1400) به وقت مسکو‌، پوتین فرمان حمله سراسری را به اوکراین صادر کرد. در مورد ریشه‌های این جنگ و دلایل داخلی‌، منطقه‌ای و بین‌المللی آن طی یک سالی که از آن می‌گذرد تحلیل‌های متفاوتی صورت گرفته است. شاید بتوان انقلاب رنگی ۲۰۱۴ اوکراین را نقطه عطفی در بحران کنونی اوکراین دانست. با به قدرت رسیدن غربگراها در اوکراین تلاش این کشور برای پیوستن به ناتو برای تضمین امنیت خود نیز وارد مرحله تازه‌ای شد. مسئله‌ای که به گفته کارشناسان به یکی از دلایل اصلی جنگ کنونی تبدیل شد. نظریه پردازان برجسته رئالیسم در آمریکا مثل «مرشایمر» و «استفان والت» همان زمان هشدار دادند که ادامه تحریک اوکراین برای عضویت در ناتو با واکنش شدید پوتین مواجه خواهد شد. «جان مرشایمر» نظریه پرداز برجسته رئالیسم تهاجمی 8 سال پیش با پیش‌بینی این روزها نوشت: « چرا بحران اوکراین حاصل خطای غرب است. توهمات لیبرالی جهان غرب موجب تحریک پوتین شد. غرب می‌بایست بی‌طرفی اوکراین را حفظ می‌کرد و آن کشور را به عنوان منطقه‌ای حائل بین خود با روسیه به رسمیت می‌شناخت و امکان می‌داد اوکراینی‌ها ضمن انتخاب خود، توان مصالحه و سازش با روسیه را حفظ کنند.اما جهان غرب به آنها القاء می‌کرد که شما سرانجام در ما ادغام خواهید شد و روس‌ها سرانجام شکست خواهند خورد.... ما با این القائات، آنها را به سوی عدم مصالحه با روسیه و اتخاذ سیاست‌های تند راندیم و سرانجام موجب تحریک روسیه شدیم.» مرشایمر رفتار غرب در اوکراین را به آن تشبیه می‌کند که اگر چین در کنار سرمایه‌گذاری در کانادا، به تحریک این کشور به تقابل با آمریکا روی آورد؛ آمریکا چگونه برخورد خواهد کرد؟«استفان والت» نیز در سال 2015 با ادبیات دیگری با هشداری مشابه به نقد سیاست‌های اوباما در اوکراین پرداخت و پیش‌بینی کرد:« تلاش برای ورود اوکراین به مجموعه غرب، به ناچار با واکنش شدید مسکو مواجه خواهد شد. سرنوشت اوکراین برای روسیه بیشتر از آمریکا اهمیت دارد و ولادیمیر پوتین نشان داده است که آمادگی دارد تا آسیب بزرگی به اوکراین وارد کند تا مانع همسویی آن با غرب شود».

اروپا بازنده بزرگ جنگ اوکراین

گزارش‌های منتشر شده طی یک سال گذشته نشان می‌دهد که اقتصاد جهان به شدت متاثر از جنگ اوکراین بوده است. اما در این میان کشورهای اروپایی به دلیل وابستگی شدید در حوزه انرژی به روسیه بیشتر از سایر کشورها از جنگ اوکراین متضرر شده‌اند. تحریم‌های گسترده‌ای که اروپا در کنار آمریکا در حوزه نفت و گاز روسیه طی این مدت اعمال کرد نه تنها به توقف ماشین جنگی روسیه منجر نشد بلکه با افزایش قیمت حامل‌های انرژی موجب شد که کشورهای اروپایی خود بیشتر از روسیه از این تحریم‌ها صدمه ببینند. کاهش رشد اقتصادی، افزایش شدید تورم به طوری که طی 40 سال گذشته بی‌سابقه بوده است‌، بحران انرژی، افزایش چند برابری قبوض برق و گاز، ورشکستگی ده‌ها هزار شرکت‌، بروز اعتصاب‌ها و تظاهرات گسترده تنها بخشی از نتایج اقتصادی جنگ اوکراین برای اروپا بوده است. طی یک سال گذشته بر اساس گزارش‌ها کشورهای اروپایی بیش از یک تریلیون دلار از بابت بحران انرژی ناشی از جنگ اوکراین متحمل خسارت شده‌اند همزمان گزارش‌ها نشان می‌دهد که دولت‌های اروپایی اروپا بیش از 800 میلیارد دلار نیز به شرکت‌های خود به خاطر بحران کنونی اقتصاد یارانه انرژی پرداخت کرده‌اند.

تابستان تعیین‌کننده

با طولانی شدن جنگ اوکراین و خیز اروپا و آمریکا برای ارسال تسلیحات پیشرفته از توپ و‌تانک گرفته تا موشک و احتمالاً جنگنده نگرانی‌ها درباره تشدید جنگ و خروج کنترل آن از سوی دو طرف بیشتر شده است. طی هفته‌های گذشته بسیاری از کارشناسان و برخی از مقامات سیاسی اروپایی مثل نخست‌وزیر مجارستان نسبت به خطر جنگ جهانی سوم با توجه به رویکرد غربی‌ها در جنگ اوکراین هشدار داده‌اند. با این وجود کارشناسان نسبت به نحوه پایان این جنگ و طرف پیروز آن اختلاف نظر دارند.

بر اساس برخی برآوردها روسیه در حال مهیا شدن برای یک حمله بزرگ است تا سرنوشت جنگ را یکسره کند. به گفته تحلیلگران مؤسسه مطالعات جنگ آمریکا، رهبری نظامی روسیه حداقل از ماه اکتبر(مهر) در حال برنامه‌ریزی یک حمله بزرگ به شمال اوکراین بوده است که مقصد آن احتمالاً کیف‌، پایتخت این کشور است. گمانه‌زنی‌ها از یک حمله برنامه‌ریزی شده از بلاروس تا سناریوی بسیار محتمل‌تر از حمله به منطقه شمال غربی لوهانسک متغیر است.تحلیلگران وزارت دفاع آلمان نیز در این راستا انتظار دو سناریو را دارند حملات موشکی و پهپادی به زیرساخت‌های حیاتی، بخش مرکزی استراتژی در هر دو سناریو است. سناریوی اول این است که پوتین می‌خواهد کل دونباس را فتح کند. بر این اساس در ماه‌آوریل(فروردین) روسیه می‌خواهد حمله را آغاز کند. همزمان، الکساندر لوکاشنکو، رئیس‌جمهور بلاروس، ده‌ها هزار سرباز را در مرز اوکراین مستقر خواهد کرد. در نتیجه، نیروهای مسلح اوکراین باید از هم جدا شوند و دیگر نمی‌توانند با تمام ظرفیت از دونباس دفاع کنند. سناریوی دوم این است که پوتین می‌خواهد تمام اوکراین را در یک جنگ دو جبهه‌ای- با کمک سربازان بلاروس- فتح کند. در این حمله در حالی که نیروهای روسی از دونباس حمله می‌کنند و به سمت کی یف حرکت می‌کنند سربازان روسی دیگر تا مرز لهستان پیش می‌روند تا از تحویل تسلیحات از غرب جلوگیری کنند و ترانس نیستریا، منطقه جدا شده از مولداوی را اشغال کنند.

 پیش‌بینی‌ها در چین و آمریکا نیز نشان می‌دهد که چند ماه آینده برای جنگ چین حیاتی خواهد بود. مسئولان آمریکایی مثل رئیس‌سیا بر این باور هستند که همه چیز تابستان آینده مشخص خواهد شد. «ویلیام برنز» در کمیته اطلاعاتی منتخب دائمی مجلس نمایندگان آمریکا گفته است: «در چارچوب یک ارزیابی اطلاعاتی، چند ماه آتی چهار تا پنج یا شش ماه آینده برای وضعیت میدان نبرد در اوکراین حیاتی خواهد بود. ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه آماده مذاکرات صلح نیست و چشم‌انداز مذاکرات جدی میان مسکو و کیف به پیشرفت در میدان جنگ بستگی دارد.» این مقام ارشد اطلاعاتی آمریکا با بیان این اینکه به نظر نمی‌رسد، روسیه برای مذاکره درباره جنگ اوکراین جدی باشد، گفته: «پوتین معتقد است فرسودگی سیاسی غرب را فرا خواهد گرفت.» کارشناسان نظامی چین نیز بر این باور هستند که جنگ اوکراین تابستان سال آینده و با برتری روسیه به پایان خواهد رسید.‌اندیشکده آکادمی نظامی پکن بر این باور است که «این درگیری حدوداً تابستان با دست برتر روسیه پایان می‌یابد زیرا در بین دلایل مختلف، اقتصاد هر دو طرف روس و اوکراینی بسیار تهی‌تر از آن خواهد بود که بعد از تابستان درگیری‌ها بتواند ادامه پیدا کند.»