ضرورت و اهمیت درختکاری در جامعه امروز (بخش دوم)
همدلی سـبز شهروندان با کاشـت نهالی در دل خاک
توجه به‌روز درختکاری نیاز به یک وضعیت اجتماعی عمیق دارد، به این معنا که این موضوع باید در وجود تک‌تک افراد نهادینه شده باشد، اما نه به این شکل که ما در این روز شروع به کاشت درخت و نهال کنیم، ولی در موقعیت‌های مختلف اقدام به دور انداختن آشغال در محیط‌زیست! جنبه‌های ظاهری و نمایشی چنین روزهایی باید به جنبه‌های زیست‌محیطی و فرهنگی تبدیل شوند.
روز درختکاری، یک روز نمادین است که مردم تصمیم می‌گیرند متحد با همگامی در جهت سلامتی خود و زمینی که در آن زندگی می‌کنند، بردارند.
یادتان باشد این فقط ما نیستیم که از این درختان سهم داریم، نسل‌های آینده نیز باید بتوانند از وجود آنها بهره ببرند و به حیات خود ادامه دهند. چه برنامه‌ای برای این روز دارید؟ روز درختکاری می‌تواند آشتی بین انسان با طبیعت باشد. روز درختکاری شاید برای انسان‌های خردمند تلنگری برای تغییر باشد.
شُش‌های زمین
دنیایی را بدون درختان تصور کنید! می‌خواهیم کمی از قوه تخیلتان کمک بگیرید و در ذهن خود دنیایی را بدون درختان تجسم کنید. درختان نقش بسیار مهمی در حیات انسان‌ها دارند و بدون آنها ادامه زندگی غیرممکن نیست.
زمینی کویرگونه که هیچ سایه‌ساری برای درامان‌ماندن از تابش خورشید وجود ندارد. هوایی که نمی‌شود در آن نفس کشید و با هر دم گازهایی خطرناک به بدن ما راه پیدا می‌کنند. دیگر وسایل چوبی زینت‌بخش خانه‌هایمان نمی‌شوند. مداد یا کاغذی برای تحصیل فرزندانمان وجود ندارد.
درختان شُش‌های زمین هستند. زمین برای ادامه حیات خود به درختان نیاز دارد. آنها در هر نقطه‌ای از جهان وجود دارند و اهمیتشان بر هیچ یک از ساکنان زمین پوشیده نیست. به همین دلیل روز درختکاری تنها به کشور ما اختصاص ندارد، بلکه همه انسان‌ها در جای‌جای جهان به کاشت و پرورش انواع درختان می‌پردازند. اکثر قریب به‌اتفاق کشورهای جهان نیز روزی را برای این کار اختصاص داده و در تقویم رسمی کشورشان ثبت کرده‌اند. برای مثال، این روز در کشور چین، در دوازدهم مارس برگزار می‌شود.
الهه گرگانی یک دانش‌آموخته مهندسی منابع طبیعی برایمان توضیح می‌دهد: «درختان یکی از حیاتی‌ترین نقش‌ها را در حیات انسان‌ها و سایر جانداران ایفا می‌کنند. آنها برای ادامه حیات از دی‌اکسیدکربن استفاده کرده و به این وسیله هوا را پاک می‌سازند. هر درخت سالانه ۲۲ کیلوگرم دی‌اکسیدکربن جذب و هوای پاک و سالم را به ساکنان زمین اهدا می‌کند. بسیاری از پرندگان و جانوران مامن و آشیان خود را در درختان می‌سازند و از میوه‌های آنها برای تغذیه خود استفاده می‌کنند.»
وی در ادامه می‌افزاید: «چوب درختان یکی از عناصری است که مورداستفاده انسان قرار می‌گیرد و با استفاده از آن وسایلی را برای زندگی خود می‌سازد. البته با همین استفاده، آسیب‌های زیادی را بر بدنه این منبع ارزشمند وارد می‌آورد. این سبز قامتان به هنگام بروز سیل همچون سدی استوار عمل می‌کنند و جان انسان و سایر ساکنان کره زمین را نجات می‌دهند. اگر این مخلوقات نباشند فرسایش خاک امان زمین را می‌بُرد و مشکلاتی جدی را به وجود می‌آورد. از همه این اصول علمی که بگذریم، وجود درختان رنگی دیگر را به طبیعت می‌بخشد و دیدنشان روحمان را تازه می‌کند که با هیچ حسی قابل‌مقایسه نیست.»
برنامه‌ریزی برای روز درختکاری
آب، خاک، جنگل و مرتع را با عنوان منابع طبیعی تجدیدشونده می‌شناسیم که به‌عنوان بستری برای حیات انسان‌ها و زیربنای توسعه پایدار جوامع شناخته می‌شوند. این منابع نه‌تنها به نسل امروزی، بلکه به آیندگان نیز تعلق دارند و نیازمند حفظ و نگهداری هستند. در این میان منابع تجدیدناپذیر نیازمند توجه بیشتری هستند، چرا که در صورت نابودی هیچ‌گاه نمی‌توان آنها را احیا کرد و هیچ اثری از آنها برای نسل بعدی باقی نمی‌ماند. این منابع، تکیه‌گاهی مطمئن برای توسعه اقتصادی و اجتماعی، بستری برای رونق کشاورزی، زمینه‌ای برای اشتغال، منبعی برای تولید چوب، زیستگاهی برای گونه‌های گیاهی و جانوری، منبعی برای تولید اکسیژن و تفرجگاهی برای گذران اوقات فراغت به وجود می‌آورند و دارای اهمیت بسیار زیادی هستند.
عبدالرحیم طاهری ساکن اصفهان در مورد روز درختکاری می‌گوید: «هرساله شهرداری متولی این کار است و به مردم نهال اهدا می‌کند و من هم می‌گیرم و در زمین می‌کارم.»
وی در ادامه می‌افزاید: «در روز درختکاری، همان‌طور که از نامش پیداست، باید نهالی در زمین کاشته شود. مردم دست‌به‌کار می‌شوند و با به راه‌انداختن گروه‌ها در این روز، به کاشت نهال اقدام می‌کنند. سازمان‌هایی نظیر منابع طبیعی، شهرداری و... نهال‌ها و درختچه‌هایی را به‌رایگان در اختیار مردم قرار می‌دهند تا در این حرکت ارزشمند مشارکت داشته باشند. بسیاری از مردم و حتی هنرمندان و ورزشکاران در اطراف شهرها و پارک‌های بزرگ گرد هم می‌آیند تا با دست‌هایشان، قدمی کوچک در راستای سپاس از خدمات طبیعت بردارند. در این میان گروه‌های حمایتی از محیط‌زیست و تشکل‌های مردمی نیز به‌منظور جلوگیری از نابودی و ازبین‌رفتن کامل جنگل‌ها اقداماتی را انجام می‌دهند تا در این امر مهم شریک شوند.»
نکات مهم در هنگام تهیه نهال
علی ارادوِیی ساکن شیراز می‌گوید: «کاشت درخت خوب است، اما باید درختانی غرس شوند که نیاز به آب کمی داشته باشند و فصلی نباشند. امروزه یکی از فواید درختان، جلوگیری از طوفان شن و سیلاب‌ها هستند.»
معمولاً نهالستان‌ها در همه شهرها وجود دارند. نهال‌هایی که مناسب منطقه خودتان است را به‌راحتی می‌توانید از نهالستان و مراکز باغبانی تهیه کنید. این نهال‌ها به سه صورت نهال ریشه لخت، نهال گلدانی و نهال گونی پیچ ارائه می‌شوند. از هرکدام از سه نوع نهال می‌توانید استفاده کنید. آنچه که مهم است، سالم‌بودن نهال است. حتماً از سلامت نهالی که تهیه کرده‌اید مطمئن شوید. به وضعیت تنه و ریشه‌ها دقت کنید. ریشه نباید خشک شده یا آسیب‌دیده باشد. پوست تنه کاملاً سالم بوده و خراش یا لک‌های غیرعادی بر روی آن وجود نداشته باشد. انتقال نهال به زمین‌کار سختی نیست. کافی است گودالی با‌اندازه‌های مناسب حفر کرده و نهال خود را در آنجا بکارید. اما برای اطمینان، از کارشناسان نهالستان درباره نهالی که تهیه کرده‌اید، سؤال کنید. اگر لازم است نکات خاصی را رعایت کنید، حتماً آنها را به‌خاطر بسپارید.
اکبر گل‌کار یک گلخانه‌دار درباره نحوه اصولی کاشت نهال توضیح می‌دهد: «فراموش نکنید که نور خورشید منبع اصلی تغذیه درخت است. نهال هیچ گیاه قادر به رشد در سایه نیست به همین دلیل محل مناسب کاشت نهال را در نظر بگیرید. 20 سانتی‌متر فوقانی خاک، حاصلخیزترین نقطه آن است، بنابراین حتماً هنگام حفاری گودال، لایه خاک را کنار بزنید، بعداً به آن احتیاج خواهید داشت. عمق و عرض گودال به نوع گیاه بستگی دارد. از ریشه نهال به‌عنوان معیار استفاده کنید، گودال باید تقریباً دو برابر اندازه آن باشد. خاک کف گودال را از سنگ به‌دور کنید و سعی کنید خاک کف نرم باشد،
این باعث می‌شود ریشه‌ها راحت‌تر و سریع‌تر در عمق ریشه بدوانند. خاک را با مخلوط‌کردن لایه خاک سطحی با کودهای ارگانیک آماده کنید. تکیه‌گاه عمودی (میخ) را در محل خود قرار دهید تا از نهال تازه کاشته شده در مقابل باد جلوگیری کرده و به آن در رشد یک‌تنه مستقیم و قوی کمک کرده باشید. خاک را با مخلوط‌کردن لایه خاک سطحی با کودهای ارگانیک آماده کنید.»
وی در ادامه می‌افزاید: «تکیه‌گاه عمودی (میخ) را در محل خود قرار دهید تا از نهال تازه کاشته شده در مقابل باد جلوگیری کرده و به آن در رشد یک‌تنه مستقیم و قوی کمک کرده باشید.
کمی از مخلوط (خاک سطحی به‌علاوه کود) را در انتهای گودال پخش کنید و نهال را در داخل گودال قرار دهید. گودال را با خاک باقی‌مانده پُر کنید. ریشه نهال باید حدود 5 تا 7 سانتی‌متر از خاک پوشانده شود. سطح خاک حاصل از درخت تازه کاشته شده باید 5 سانتی‌متر بالاتر از سطح اطراف باشد. قبل از کاشت شاخه‌های شکسته را از نهال جدا کنید، ریشه‌های آسیب‌دیده را نیز هرس کنید تا فقط قسمت سالم و دست‌نخورده آن باقی بماند.
ساقه نهال را در محل قرار دهید و با اتصال آن به گیره و با یک‌رشته (بیش از حد سیم را محکم نکنید!) آن را در جای خود نگه دارید. این تکیه‌گاه نباید به بالای شاخه‌های زیرین نهال برسد تا از مداخله در رشد سالم آنها و از آسیب‌دیدنشان جلوگیری شود.
خاک را به‌آرامی فشرده کرده و نهال را آب دهید. آخرین کاری که باید انجام دهید این است که در دایره کاشت (گودال)، خاک را به‌آرامی (بدون فشرده‌‌سازی آن) متراکم کنید، و نهال خود را با حدود 15-20 لیتر آب (برای هر درخت) آبیاری کنید.»
افزایش سلامت جسمانی و روانی در سایه درختان
سایه درختان روی برکه‌ها و چشمه‌ها از تبخیرشدن بی‌رویه آب جلوگیری می‌کند، جالب است بدانید که بیشتر درختان تازه کاشته شده تنها فقط به یک پانزدهم از یک گالون آب، در طول هفته نیاز دارد (هر گالون تقریباً برابر است با 4 و نیم لیتر). درختان توانایی این را نیز دارند که رطوبت جو را نیز افزایش دهند.
غلامرضا عبداللهی ساکن خورموج از توابع استان بوشهر به ما می‌گوید: «در روز درختکاری چندین نهال در خانه و اطراف غرس می‌کنم.»
صفورا احمدی یک مشاور تأکید دارد: «داشتن احساس جمعی برای سلامت و بهزیستی انسان اهمیت دارد. درختان می‌توانند مردم را به روشی مثبت گرد هم جمع کند. مردم به پیاده‌روی در خیابان درختکاری شده تمایل بیشتری دارند که می‌تواند به مبارزه با احساس تنهایی کمک کند. همچنین، با کاشت درختان بیشتر در جوار خیابان‌ها و بزرگراه‌ها آلودگی صوتی کاهش پیدا می‌کند که می‌تواند به حفظ شرایط خوب در مناطق شلوغ کمک کند.»
وی در ادامه می‌گوید: «محیط سبز، سودمندی کارگران و کارمندان اداری را افزایش می‌دهد. یک بررسی نشان داده کارمندانی که میز کاری بدون منظره طبیعی سبز داشته‌اند 23 درصد بیشتر از کارمندانی که چشم‌انداز سبز داشته‌اند، دچار بیماری و بی‌حالی در طول روزهای هفته شده‌اند. گزارش شده است که افراد بعد از گذراندن زمان خود در پارک‌ها کمتر احساس غمگینی و اضطراب می‌کنند. هرچه قدر این افراد بیشتر در پارک زمان سپری می‌کنند. کمتر احساس استرس می‌کنند. تندرستی فکری و روحی با تمریناتی که در محیط باز انجام می‌شود، پیشرفت بهتر حاصل می‌کند، نسبت به تمریناتی که در محیط بسته انجام می‌شود. تمریناتی که در طبیعت انجام می‌شود بیشتر بااحساس تجدید حیات و دید مثبت و رها از مشغولیت‌های ذهنی همراه است٬ و افزایش انرژی را به همراه دارد. باعث کاهش کشمکش٫ اغتشاش٫ عصبانیت٫ افسردگی می‌شود. در کنار درختان نشستن کمک می‌کند تا استرس شما در عرض 5 دقیقه بهبود یابد٬ ازآنجایی‌که تغییراتی در فشارخون و قوه انبساط ماهیچه‌ها ایجاد می‌شود.»
روز درختکاری می‌تواند از چند جنبه مهم باشد، یکی از آنها توجه بیشتر به حیاط و فضای سبز منزل است. حیاط آپارتمان‌ها و خانه‌های ویلایی می‌توانند در 15 اسفند به بهترین وجه ممکن برای کاشت نهال و گیاهان مختلف آماده‌باشند. پس پیشنهاد ما این است که از این روز نهایت استفاده را ببرید تا در روزهای نزدیک به عید بتوانید روح تازه‌ای به فضای سبز خود بدمید. وجود هر نهال و رشد آن در حیاط خانه می‌تواند نمای ورودی ساختمان شما را بی‌نهایت زیبا کند.
حفاظت از محیط‌زیست از مهم‌ترین ضرورت‌های هر جامعه محسوب می‌شود و درختان به‌عنوان اصلی‌ترین عامل پاکیزه‌ساز محیط‌زیست و مؤثر بر بهداشت جسم و روان انسان‌ها نقش شایان توجهی در دستیابی کشورها به توسعه پایدار دارند. امروزه با صنعتی‌شدن جوامع درختان نقش مهم‌تری در زندگی بشر ایفا می‌کنند. منابع طبیعی به منزله ریه‌های یک شهر تلقی شده و در تأمین سلامت اعضای جامعه بسیار تأثیر گذارند. درختان علاوه بر تولید اکسیژن می‌توانند جاذب آلودگی‌های هوا، آب‌وخاک نیز باشند. به‌عنوان نمونه در منطقه‌های بیابانی درختچه تاغ به هنگام وزش باد، پراکنش ریزگردها را کنترل می‌کند یا درختان دیگر انواع آلودگی‌ها را از محیط‌زیست حذف می‌کنند.