جایزه «ابن سینا» در یونسکو و لزوم بهره‌گیری از دیپلماسی علمی
اسم شیخ‌الرئیس‌که می‌آید، برخی‌ها یاد روز پزشک می‌افتند، عده‌ای هم او را به عنوان نویسنده کتاب قانون می‌شناسند، ناگفته نماند در این میان اسم بوعلی در بین شعرا و اهالی فلسفه نیز ناآشنا نیست!
حال از همه ویژگی‌های این فیلسوف ایرانی که بگذریم، نمی‌دانم تا به حال اسم جایزه ابن سینا را شنیده‌اید یا نه؟! جایزه اخلاق ابن سینا هر دو سال یک بار، به برندگان در اخلاق و دانش می‌رسد و اعطاکننده جایزه یونسکو است.
جایزه ابن‌سینا برای اخلاق در علم از سال ۱۳۸۲ (۲۰۰۳)، به ابتکار و پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران و تصویب کنفرانس عمومی یونسکو رسمیت یافت. این جایزه که سنگ بنای آن در سال ۱۳۸۲ و به پیشنهاد وزیر وقت علوم، گذاشته شد و با پیگیری نماینده وقت ایران در یونسکو، به نام «شیخ‌الرئیس» در همراهی با «اخلاق» و «علم و فناوری»؛ و «ایران»؛ نمونه‌ای از یک برند فرهنگی ماندگار در بین ۱۹۰ کشور عضو یونسکو است.
این جایزه که هر دو سال یک بار اعطا می‌شود، به افراد یا گروه‌هایی تعلق می‌گیرد که اولاً پژوهش‌های علمی آنان در زمینه «اخلاق در علم و فنّاوری» مرجعیت آکادمیک یافته و مورد استناد علمی قرار بگیرد، و ثانیاً همراه با فعالیت‌هایی باشد که منشأ توجه و تحرک محافل علمی و دانشمندان و نخبگان و افکار عمومی نسبت به ارتباط وثیق مؤلفه اخلاق در توسعه علمی گردد و به تفکر عمیق در این باره بینجامد.
طبق مقررات جوایز رسمی یونسکو، دبیرخانه یونسکو و کشور حامی و مؤسس جایزه (ایران) در بررسی صلاحیت علمی نامزدهای دریافت این جایزه دخالتی ندارند. انتخاب برنده با هیئت داوران بین‌المللی است که مرکب از سه عضو با ملیت‌های مختلف است که مدیرکل یونسکو از میان اعضای (کمیسیون جهانی اخلاق در علم و فناوری) منصوب می‌کند و یکی از آنها باید از منطقه جنوب‌غربی و مرکزی آسیا باشد.
جایزه بین‌المللی ابن سینا، تنها جایزه‌ای در موضوع (اخلاق در علم) است که در سطح سازمان ملل رسمیت دارد و تنها جایزه‌ای است که ایران در نظام سازمان ملل تاسیس کرده و مبتکر برجسته کردن موضوع آن بوده است.
متاسفانه از سال ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۲ (۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳) کشور ما به عنوان دولت مؤسس، بانی و حامی جایزه ابن‌سینا، انجام تعهدات خود را وانهاد و اصل تداوم آن در مخاطره افتاد تا بدان‌جا که موضوع حذف آن از یونسکو در دستور کار شورای اجرایی قرار گرفته بود. با حمایت وزیر وقت علوم، با وجود تعلیق چندساله، این جایزه در اجلاس شورای اجرایی احیا شد و مدیرکل یونسکو فراخوان بین‌المللی داد و در کنفرانس عمومی ۲۰۱۵ به چهارمین برنده آن، پروفسور شینواری از پاکستان، با حضور وزیر وقت علوم جمهوری اسلامی اعطا گردید.
هرازگاهی زمزمه‌هایی به گوش می‌رسد که قرار است امتیاز جایزه ابن سینای ایرانی را به کشور دیگری واگذار کنند. شاید لازم به یادآوری دارد که تنها جایزه ایرانی در یونسکو، جایزه ابن سینا است.
یک فعال دانشجویی درباره جایزه بین‌المللی ابن سینا گفت: در سال ۲۰۰۳ در کمیسیون عمومی یونسکو که در مقر پاریس برگزار شد و وزرای علوم همه کشورها در آن حضور داشتند؛ برای اولین بار ایران طرح یک جایزه بین‌المللی را به کمیسیون عمومی ارائه داد و در سال ۲۰۰۳ تصویب شد که این جایزه در حوزه اخلاق علمی بود.
وی با اشاره به هدف ارائه این جایزه افزود: هدف این جایزه، در حیطه جریان سازی علمی و پژوهشی تعریف می‌شود. موسس و حامی این طرح ایران است که وظیفه دارد از این طرح حمایت کند و هر دو سال که برگزار می‌شود. یک مدال طلا، یک سفر به ایران به جهت بازدید از دانشگاه‌های کشور و کرسی‌های علمی و حدود ۱۰ هزار دلار به تیمی یا فرد برنده تعلق می‌گیرد.
نامبرده تصریح کرد: کنش‌ورزی کشورها در حوزه دیپلماسی عمومی و دیپلماسی علمی بسیار حائز اهمیت است. نکته‌ای که وجود دارد این است که قبلا در سال ۲۰۱۵ برای برگزاری این رویداد بازنگری شد که آیا این رویداد برگزار شود یا خیر که با نامه نگاری‌ها و دفاعیه‌هایی که از طرف کشور ما صورت گرفت، تصمیم بر این شد که این رویداد همچنان ادامه پیدا کند و برگزار شود.
وی با اشاره به عدم برگزاری رویداد جایزه ابن سینا در سال‌های اخیر گفت: متاسفانه در سالیان اخیر با خبر شدیم که این رویداد بزرگ و بسیار مهم که تنها جایزه بین‌المللی که در حوزه اخلاق علم داده می‌شود و امتیاز آن هم منحصرا برای کشور ایران است، دو سال است که در یونسکو برگزار نشده و حامی این طرح، یعنی کشور ما باید پیگیری‌های لازم را در یونسکو انجام دهد.
این فعال دانشجویی با اشاره به عدم پیگیری مسئولین مربوطه گفت: کمیسیون ملی یونسکو، وظیفه ارتباط گیری کمیسیون عمومی با کشور را دارد که مسئول آن توسط وزیر علوم تحقیقات و فناوری منصوب می‌شود و به عبارت دیگر کمیسیون ملی یونسکو ذیل وزارت علوم تعریف می‌شود. ارتباط گیری که ما داشتیم با مسئولین حوزه آموزش و پژوهش این کمیسیون، متاسفانه جواب روشنی ندادند.
نامبرده ادامه داد: تا به حال سه مرحله نامه نگاری با کمیسیون ملی صورت گرفته تا تعیین تکلیف شود که این جایزه و رویداد اگر تا پایان امسال برگزار شد، این امتیاز در انحصار ما باقی خواهد ماند.
وی ادامه داد: این قضیه از دو حیث اهمیت دارد. هجمه‌های سنگین ایران‌ستیزی و اسلام‌ستیزی در مجامع بین‌المللی به شدت فعال است و حضور و فعالیت دستگاه دیپلماسی ما را میطلبد که از این ظرفیت‌ها حداکثر استفاده را کند. همچنین فرهنگ، علم، اشخاص و صاحب نظران ایرانی را در مجامع بین‌المللی معرفی کند.
این فعال دانشگاهی با اشاره به سلب امتیاز جایزه اخلاق ابن سینا از ایران افزود: یونسکو می‌خواهد این کرسی را از ایران بگیرد، و از آن عجیب‌تر این که عربستان بسیار مشتاق است که این کرسی را از اخذ کند!
وی ادامه داد: این قضیه بسیار حائز اهمیت است زیرا، در سال‌های گذشته نیز شاهد بودیم که جریانی در دل یونسکو وجود دارد و تلاش می‌کند هویت و فرهنگ ایرانی را بگیرد. برای مثال رویکرد اخیر یونسکو، که عید نوروز و ورزش زورخانه‌ای ما را بین چند کشور مشترک ثبت کرد یا بادگیرهای یزد کشور ما، به عنوان کشور امارات ثبت شد از این دست اقدامات است.
این فعال دانشجویی گفت: برای ثبت جایزه ابن سینا زحمات زیادی کشیده شده و وقت آن است که رسانه‌ها و متخصصان به عملکرد کمیسیون ملی یونسکو به طور جدی بپردازند.
به نقل از خبرگزاری دانشجو؛ لازم به ذکر است، هم اکنون با پیگیری وزیر علوم امتیاز برگزاری جایزه ابن سینا به ایران بازگشته است.