چرخش بن سلمان در سیاست خارجی از آشتی با سوریه تا توقف تجاوز به یمن
در گزارش تحلیلی المیادین آمده تلاشهای ولیعهد سعودی برای بهبود روابط منطقهای، پایاندادن به جنگ یمن و بهبود روابط با دولت سوریه، نشان میدهد بن سلمان برای فرار از مشکلات، سیاست به صفررساندن تنشها را در پیش گرفته است.
شبکه «المیادین» در گزارشی تحلیلی به اهداف و ابعاد تلاش کشورهای عربی به ویژه رژیم سعودی در ازسرگیری روابط با دولت سوریه، آن هم به بهانه کمکهای انسانی به زلزلهزدگان این کشور پرداخته است. براساس این گزارش، «محمد بن سلمان» ولیعهد سودایی سعودی بعد از بررسی تحولات و تغییراتی که در معادلات جهانی پساجنگ روسیه و اوکراین ایجاد شده، گفتوگوهای غیرمستقیم با ایران و پیگیری سیاست «صفر مشکلات» در روابط منطقهای را در پیش گرفته و به دنبال گشودن فصل جدیدی از روابط با دولت دمشق است.
علیرغم رد سوریها، رسانههای عربی و بینالمللی درگیر گزارش رسانههای روسی مبنی بر سفر «فیصل بن فرحان» وزیر امور خارجه سعودی به دمشق هستند که به نقل از یک منبع آگاه سوری بازنشر یافت. رسانهها در ادامه تلاشهای امدادی سعودیها با ارسال هواپیماهای حامل کمکهای این کشور به زلزلهزدگان سوریه، پس از زلزله بزرگی که این کشور را بحرانی کرد، خبرهای مربوط به سفر بن فرحان را منتشر کردند. بن فرحان در اوایل سال جاری نیز در مصاحبهای با شبکه آمریکایی «بلومبرگ» گفته بود که کشورهای منطقه باید برای یافتن یک «راهحل سیاسی» در بحران سوریه و یافتن راهی برای تعامل با دولت دمشق با یکدیگر همکاری کنند. حالا صرفنظر از اینکه این سفر در آینده نزدیک انجام خواهد شد یا به تعویق میافتد، تغییرات در سیاست خارجی عربستان نشان میدهد که نزدیکی عربستان و سوریه اتفاق خواهد افتاد.
از زمان «بهار عربی» و پیش از آن، رژیم سعودی درگیر رقابتهای استراتژیک با ترکیه و ایران بوده است؛ علاوهبر قطر و امارات که سعی در به دست آوردن نفوذ منطقهای به حساب هزینههای ریاض به عنوان «برادر بزرگ» این کشورها کردهاند. اما از زمان ورود محمد بن سلمان به قدرت و به ویژه پس از پایان دوره ریاست جمهوری «دونالد ترامپ»، رئیسجمهور آمریکا که یک چتر سیاسی بینالمللی برای اقدامات ولیعهد سعودی بود، عربستان کانالهای گفتوگو را با همسایگان خود دوباره گشود. آشتی با قطر پس از سالها محاصره صورت گرفت و پادشاهی سعودی روابطش را با ترکیه از سر گرفت. به طوری که پس از آن تنش ریاض با آنکارا به دلیل واگرایی در سیاستهایشان بر سر «بهار عربی» و قتل «جمال خاشقجی»، روزنامهنگار منتقد سعودی در کنسولگری این کشور در اسلامبول، توافقهایی برای سرمایهگذاری عربستان در ترکیه به امضا رسید.
آنطور که فارس نوشته، المیادین اینطور گزارش کرده که: «اما در مورد ایران باید بگوییم که وجه بارز روابط ریاض با تهران، تنش و درگیری نیابتی است؛ با این وجود اما گفتوگوهای جاری بین دو طرف نشان میدهد که گزینه دیپلماتیک به موثرترین راهحل برای کنترل درگیری و رقابت میان آنها تبدیل شده است. به خصوص این که ایران میتواند نقش مهمی در جنگ جاری در یمن ایفا کند؛ جنگی که عربستان میخواهد به آن پایان دهد. علیرغم آن که کشور امارات از طریق جنگ یمن، آرزوی ایفای نقش ژئوپلیتیکی و استراتژیک بیشتری در منطقه را دنبال میکند، اما هنوز روابطش با سعودی خوب است؛ حتی اگر در سطح حداقلی باشد.» جنگ روسیه و اوکراین و بعد از آن، افزایش قیمت انرژی، اهمیت عربستان سعودی و نقش آن در غرب و جهان را مورد بازنگری قرار داد. بهویژه با توجه به اینکه «جو بایدن»، رئیسجمهور آمریکا قبلاً قول داده بود که این کشور را به «کشوری منزوی» تبدیل خواهد کرد اما در عمل کاملاً متفاوت گام برداشت. او تحت فشار تحولات و نیازهای جهانی به انرژی، به عربستان سفر کرد و در دیدار با ولیعهد سعودی، عقبنشینی از تهدیدهای قبلی خود را نشان داد. به موازات این چرخشها و رویدادهای جدید، ریاض به اهمیت نقش و تاثیرات خود پی برده است. بنابراین، یک سیاست چند قطبی را با هدف نشان دادن توانایی ایفای نقش محوری در اقتصاد جهانی، انرژی و سرمایهگذاری انجام در پیش میگیرد. از این رو، از اتحاد با غرب علیه روسیه و پیروی از تحریمهای غرب علیه روسیه خودداری کرد؛ در حالی که سعودیها در سال ۲۰۲۲ میزبان بایدن، رئیسجمهور آمریکا و «شی جین پینگ» همتای چینی او بودهاند.
بازگشت عربستان به روابطش با دولت دمشق، برای سعودیها بخشی از خلاص شدن از میراث جنگهای پرهزینه قبلی و جهت گیری به سمت سیاست «صفر مشکلات» است. آنها امیدوارند که نزدیکی اعراب به «بشار اسد» رئیسجمهور سوریه به او این امکان را بدهد که گزینههای سیاسیاش را برای باقی ماندن در یک اتحاد استراتژیک منطقهای واحد با تهران، دگرگون کنند. این اعتقاد پس از آن قوت گرفت که «رجب طیب اردوغان» رئیسجمهور ترکیه تمایل خود را برای نزدیک شدن به دمشق ابراز کرد و اماراتی که سالها از سوریه روی برگردانده بود، در مسیر آشتی با این کشور قرار گرفته است.
گفتنی است، مشکلات رژیم سعودی در منطقه بیش از اینهاست. به نظر میرسد تا وقتی که این رژیم در کنار ترکیه، روابطش با ایران را بهبود نبخشد، نتواند از چرخهای که از پیش در آن افتاده، به طور کامل خارج شود. همچنین با توجه به این که سیاست خارجی امتداد سیاست داخلی است، تا وقتی این رژیم در درون مواضع ناسازگار دارد، از طرفی بر طبل آزادی میکوبد و از طرفی خط سرکوب را پیگیری میکند، نمیتواند از مشکلاتی که بسیاری از آنها خود ساخته است رهایی یابد.