چالش‌های رانندگان و جایگاه آنها در چرخه حمل‌ونقل کشور
قرارگرفتن در ردیف مشاغل سخت و زیان‌آور حداقل انتظار رانندگان
سال‌هاست بخش زیادی از اوقات عمرش را در خلوت خود پشت فرمان می‌گذارنَد. بسیاری از شب‌هایی که ما در کنار محفل گرم خانواده با آرامش، شب را به صبح می‌رسانیم، او و همکارانش پلک روی هم نمی‌گذارند تا نبض چرخه حمل‌ونقل کشورمان از حرکت بازنَایستد. شب یلدا و شب عید و گرما و سرما هم برایش فرقی نمی‌کند. بله؛ صحبت از قشر زحمتکشی است که همیشه در کنار مردم بوده و لحظه‌ای دست از تلاش برنداشته‌اند اما هنوز برخی مطالبات به حق آنها بر زمین مانده است.
اوایل تهاجم نظامی رژیم بعث عراق به کشورمان، تامین کالاهای اساسی مردم به بحرانی عجیب برای کشور تبدیل شده و یکی از چالش‌های اساسی در این حوزه مسئله اختلال در حمل‌ونقل کالا بود.
همان روزها، حضرت امام خمینی(ره) در پیامی تاریخی، از کامیونداران کشور خواستند در تخلیه بار بنادر و کشتی‌ها مشارکت کنند تا هر چه سریع‌تر کالای اساسی در کشتی‌ها تخلیه شود و به دست مردم برسد.
26 آذرماه 1361، کامیونداران به فرمان امام خمینی(ره) لبیک گفتند و در بسیج عمومی، به سمت بنادر جنوبی کشور برای تخلیه بنادر از کالاها شتافتند و بدین ترتیب این روز نیز در تاریخ جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی دیگر از روزهای سرنوشت ساز این مرز و بوم ثبت شد.
پس از آن در سال 1376 و به پیشنهاد وزارت راه و ترابری وقت، در راستای قدردانی از زحمات این قشر تلاش گر و شناخت جایگاه شبکه حمل‌ونقل جاده ای، این روز سرنوشت ساز (26 آذر) به عنوان «روز ملی حمل‌ونقل» شناخته شد.
در آن روزها با وجود آنکه اغلب ناوگان کامیونی خودمالکی و خصوصی بود، کامیونداران از جان و دل مایه گذاشتند تا در دوران دفاع مقدس، سفره مردم خالی نباشد و بار مردم روی زمین نماند.
رانندگان؛ پای کار حل مشکلات مردم
امروز هم با وجود آنکه نسل دیگری از راننده‌ها وارد عرصه فعالیت در این بخش شده‌اند، اما فعالان این صنف با همین روحیه در جاده‌های کشور تردد می‌کنند تا بارها روی زمین نماند.
در دوران شیوع کرونا که به اغلب صنوف تاکید می‌شود در خانه بمانند و ترددها کاهش یابد، قشر زحمتکش راننده ناوگان عمومی در جاده‌های کشور تردد دارند تا بار دیگر کالاهای اساسی در بنادر نماند.
در کشور ما 93 درصد کالای کشور از طریق ناوگان حمل‌ونقل عمومی جادهای جابه‌جا می‌شود و این نشان از اهمیت حمل‌ونقل و نقش استراتژیک آن در تأمین کالای کشور دارد.
سرپا بودن صنعت حمل‌ونقل در کشورمان در حالی است که هر ساله برای رانندگان حوادث زیادی رخ می‌دهد، اما با همه این حوادث و مشکلات قشر زحمتکش رانندگان به خصوص در حوزه حمل‌ونقل همیشه پای کار بوده و هیچ وقت در انجام تکلیف عقب ننشسته است.
به عنوان آخرین نمونه برای اثبات این مدعا می‌توان به خویشتن داری کامیونداران در اغتشاشات اخیر اشاره کرد. بعد از شروع اغتشاشات در کشور، یکی از پروژه‌های دشمن تحریک رانندگان برای اعتصاب به منظور ایجاد اخلال در سیستم حمل‌ونقل کشور بود اما رانندگان شریف چرخه حمل‌ونقل ضمن بی‌توجهی به این فراخوان‌ها یک بار دیگر تعهد بالای خود را به کار شرافتمندانه و مردم نشان دادند.
این در حالی‌است که برخی از این کامیون داران در جاده‌ها با تهدید برخی اوباش مواجه شده و مورد حمله آنها قرار گرفتند. مقاومت رانندگان حتی موجب آسیب رسانی اوباش به شیشه‌ها و لاستیک‌های برخی رانندگان نیز شده است.
مهم‌ترین مطالبه رانندگان
اما فارغ از تعهد کاری بخش عظیمی از رانندگان به کار و کشور خود، متاسفانه همچنان این قشر زحمتکش با مشکلات زیادی رو‌به‌رو هستند که توجه زیادی به آنها صورت نگرفته است.
به گفته برخی فعالان صنفی رانندگان، شرایط جاده‌ها و بنادر کشور به نحوی است که رانندگان بخش حمل‌ونقل جادهای حتی از بدیهی‌ترین امکانات اولیه رفاهی نیز محروم هستند و این مسئله ایجاب می‌کند مسئولان با دغدغه بیشتری به مشکلات و مطالبات این قشر زحمتکش رسیدگی نمایند.
یکی از مطالبات رانندگان مسئله سختی کار آنها و اعطای حقوق متناسب با این سختی‌ها طبق قانون می‌باشد. محسن جلالی یکی از اعضای هیئت‌مدیره انجمن صنفی کارفرمایی کامیون داران در این باره می‌گوید: «در جلسات مختلف با مسئولان از جمله نمایندگان مجلس درخواست قرارگیری شغل رانندگی در زمره مشاغل سخت و زیان‌آور ارائه شده است. با توجه به پیش‌بینی منابع مالی مورد نظر برای تامین هزینه‌های این اقدام، انتظار می‌رود در دولت مردمی سیزدهم با نظر مثبت مسئولان مواجه شود.»
جلالی درباره چگونگی تامین مالی برای قرارگیری شغل رانندگی در زمره مشاغل سخت و زیان‌آور، تاکید می‌کند: «پیشنهاد شده مبلغ نیم درصد از بارنامه‌ها برای این کار در نظر گرفته شود. هزینه بارنامه توسط رانندگان پرداخت می‌شود که پیشنهاد دادیم نیم درصد از آن برای تامین منابع مالی این کار مورد استفاده قرار گیرد.»
چرا شغل رانندگی
جزو مشاغل سخت و زیان‌آور نیست؟
رانندگی شغلی است که به علل مختلف می‌تواند منجر به انواع بیماری‌ها شود؛ به عنوان مثال راننده همیشه کارش نشسته است. کار نشسته هم از عواملی است که باعث می‌شود فرد مستعد بیماری‌های قلبی عروقی شود. ارتعاشات ماشین نیز فرد را مستعد بیماری‌های اسکلتی- عضلانی می‌کند.
این روزها رانندگی در خیابان‌های شلوغ اعصاب پولادین می‌خواهد. حالا فرض کنید قرار باشد از صبح تا شب پشت فرمان بنشینید و ساعت‌ها در ترافیک و ازدحام رانندگی کنید؛ درست مثل یک راننده کامیون یا تاکسی.
بیشتر راننده‌ها تحرک بدنی چندانی ندارند و همین موضوع موجب ایجاد عوارض جسمی مختلفی در راننده‌ها می‌شود که از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به مشکلات اسکلتی عضلانی، دردهای مفصلی در نواحی ستون مهره‌ها، گردن، شانه، مچ دست و پا، آرنج و زانو اشاره کرد، مشکلاتی که به واسطه نشستن‌های طولانی مدت و نادرست بروز می‌کند.
البته این همه ماجرا نیست، ثابت بودن راننده در حالت نشسته و آویزان ماندن پا به مدت طولانی نیز موجب بیماری تورم رگ‌های پا یا واریس می‌شود.
از طرفی بد نشستن موجب از بین رفتن آب دیسک بین مهره‌ای در ستون فقرات خواهد شد و به محض وارد شدن یک ضربه یا فشار، بیرون زدگی دیسک اتفاق می‌افتد.
بسیاری از راننده‌ها بنا به دلایلی مجبورند بیشتر از هشت ساعت در روز یا در ساعات غیرمعمول به عنوان مثال از شب تا صبح رانندگی کنند. این موضوع می‌تواند موجب بروز ایجاد اختلال خواب شود، میزان استرس و تنش را در فرد افزایش دهد.
حال با همه این عوارض جسمی و روحی برای رانندگان، سؤالی که مطرح می‌شود این است که چرا شغل رانندگی جزو مشاغل سخت و زیان‌آور نیست؟ احسان روشن روز، عضو هیئت‌مدیره کانون سراسری رانندگان حمل‌ونقل جادهای بخش مسافر کشور در پاسخ به این سؤال به شبکه تحلیلی خبری صنعت حمل‌ونقل می‌گوید: «به دلیل اینکه شغل رانندگان حمل‌ونقل جادهای دارای پوشش بیمه‌ای خویش فرمایی است و مشمول قانون کار نمی شود، در زمره مشاغل سخت و زیان‌آور قرار نمی‌گیرد.»
او می‌افزاید: «متاسفانه موانع و تعارض‌ها در قوانین موجود، سد راه قرارگیری شغل رانندگی در زمره مشاغل سخت و زیان‌آور شده است. یکی از مهم‌ترین عوامل موجود برای عدم تصویب سختی کار شغل رانندگی، عدم تعریف کارفرما در شغل رانندگان و متعاقب آن عدم پرداخت ۴ درصد سختی کار و ۳ درصد بیمه بیکاری در پرداخت حق بیمه توسط رانندگان است.»
روشن روز توضیح می‌دهد: «به نظر می‌رسد تنها راه ورود شغل رانندگان حمل‌ونقل جادهای به زمره مشاغل سخت و زیان‌آور، استثنا کردن و تصویب قوانین خاص توسط نمایندگان مردم در خانه ملت و همکاری مدیران مربوطه در مجموعه دولت است.»
محسن متقین، یک فعال بخش حمل‌ونقل جادهای معتقد است؛ برای اجرایی شدن قانون سختی کار رانندگان نیاز است که ابتدا کارفرمای هر راننده اعم از شرکت‌ها، اشخاص حقیقی، دولت، بخش خصوصی و تکلیف رانندگان خودمالک نیز دقیقاً مشخص شود.
او می‌افزاید: «چنان‌که شغل رانندگی در شمار مشاغل سخت و زیان‌آور قرار گیرد به ظاهر مزایایی شامل دستیابی راننده به بازنشستگی زودتر از موعد برای رانندگان به دست خواهد آمد. اما سؤال این است که آیا کارفرمایان یعنی دارندگان وسائط نقلیه عمومی اعم از شرکت‌ها یا شخصیت‌های حقیقی، حق بیمه سهم کارفرما و بیمه بیکاری رانندگانشان را پرداخت می‌کنند و بیمه بیکاری آنها را می‌پردازند؟!»
این فعال صنفی اظهار می‌دارد: «چرا رانندگانی که بر روی وسائط نقلیه عمومی به‌کار گمارده می‌شوند (به استثنای حمل‌ونقل درون شهری) با داشتن کارت هوشمند رانندگی باید با ضریبی از حداقل حقوق سالانه حق بیمه را خودشان بپردازند؟! آیا حق سنوات کارکرد در تعیین حقوق و دستمزد یک راننده نباید نقشی داشته باشد؟! وقتی حجم عمده‌ای از رانندگان برون شهری در پرداخت حق بیمه، خویش‌فرما محسوب شده و نیمی از ۲۷ درصد این رقم را در پایان هر ماه با سختی و مشقت فراهم و پرداخت می‌کنند آیا با تصویب سختی کار و افزایش حق بیمه سهم راننده بدون داشتن کارفرما، توان پرداخت حق بیمه‌ای را که بتواند او را با ۲۰ یا ۲۵ سال سابقه بازنشسته کند، خواهند داشت؟ رانندگان خودمالک که بر روی کامیون خود اشتغال دارند با این سختی کار شغلی چه باید بکنند؟!»
توصیه‌های ایمنی به رانندگان
درست نشستن پشت فرمان، مهم‌ترین توصیه به راننده‌هاست. پزشکان می‌گویند؛ صندلی راننده حتماً باید قابلیت تغییر داشته باشد تا راننده بتواند شیب صندلی، نحوه نشستن و فاصله اش را از کف اتومبیل و فرمان تنظیم کند، چرا که قد و وزن همه راننده‌ها مثل هم نیست. همچنین صندلی باید در موقعیتی تنظیم شود که فرورفتگی‌ها و بیرون آمدگی‌های پشت را بپوشاند. پاها نیز نباید کشیده شود، بلکه باید به راحتی و بدون خم شدن به پدال‌ها برسد. پلیس هم همواره به رانندگان توصیه کرده و می‌کند که رانندگان بعد از هر دو ساعت رانندگی حتماً یک ربع استراحت کنند تا از بروز حوادث رانندگی تا حد زیادی جلوگیری شود.