جامعه پرستاری همراه همیشگی روزهای تلخ و شیرین مردم (بخش نخست)
خواسته‌های پرستاران و ضـرورت تحقق آن
رضا الماسی
«آن موجود فرشته‌گونی که بیمار را در واقع از مسیر طولانی و دشوارِ مرض و شدت آن عبور می‌دهد، عبارت است از‌پرستار... نقش‌پرستار، نقش احیاگر است.» این عبارات رهبر انقلاب اسلامی به روشنی دیدگاه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به نقش ویژه‌‌پرستاران و اهمیت این حرفه را نشان می‌دهد.پرستارانی که همیشه در روزهای تلخ و شیرین کشورمان کنار مردم ایستاده‌اند و هیچ وقت از کمک به بیماران در شرایط سختی مثل روزهای شیوع ویروس کرونا مضایقه نکردند.
مردم ما در طول تاریخ همیشه ثابت کرده‌اند که مردم قدرشناسی هستند و این ویژگی برجسته در مواجهه با قشر زحمتکش پرستاران نمود بیشتری داشته است.
پرستاری و مراقبت از بیماران، از کار افتادگان و مجروحان یکی از اموری است که در سبک زندگی انبیای الهی و ائمه اطهار علیهم‌السلام به شدت مورد توجه قرار می‌گرفت و آن بزرگان اهتمام و دقت فراوان نسبت به بیماران داشتند. طوری که گویا این عمل، وظیفه و مسئولیتی است که نباید و نمی‌توان از آن سر باز زد و در عین حال اگر برای رضای خدا و در جهت انجام وظیفه شرعی صورت بگیرد، اجر و پاداش بسیار خواهد داشت.
جایگاه پرستاری در معارف اسلامی
وقتی به درستی و با دقت سبک زندگی نبی مکرم اسلام و ائمه اطهار علیهم‌السلام را بررسی کنیم، به این نتیجه می‌رسیم که آن بزرگان وقتی عملی را برای مردم تجویز کرده و به آن تشویق می‌کردند، خودشان در وهله اول عامل به آن بودند. درخصوص‌پرستاری از بیماران و مجروحان هم این نکته صادق است.
حجت‌الاسلام میرمحمد موسوی، استاد حوزه و محقق اسلامی با اشاره به مصادیقی از این دست به تسنیم می‌گوید: «به عنوان نمونه علامه مجلسی مطلبی را از حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه‌السلام روایت کرده، مبنی بر اینکه آن حضرت فرموده‌اند؛ یک شب دچار تب شدید شدم و در اثر تب و بیماری به خواب رفتم. به همین علت رسول خدا صلی‌الله علیه و آله تا صبح در کنار بالین من بود و شب را میان مراقبت از من و اقامه نماز تقسیم می‌کرد. بعد از نماز به سراغ من می‌آمد، از حالم جویا می‌شد. به من نگاه می‌کرد تا حالم را بداند و از اوضاعم اطلاع داشته باشد و تا صبح به همین صورت از من‌پرستاری و مراقبت کرد.»
او ادامه می‌دهد: «وقتی زندگی و منش هر یک از بزرگان دینی و ائمه اطهار علیهم‌السلام را مرور می‌کنیم، به نمونه‌هایی از همت آن بزرگان به شغل‌پرستاری برخورد می‌کنیم که نشان می‌دهد این شغل تا چه‌اندازه مهم و تأثیرگذار بوده و چقدر پاداش دارد. مثلاً در روایتی به ماجرای جنگ احد اشاره شده و ماجرای‌پرستاری از مجروحان این جنگ به‌اندازه‌ای دارای اهمیت بوده که به دستور رسول خدا (ص)، چادر‌پرستاری در مسجد بر پا شد. چراکه در جنگ احد علاوه بر اینکه تعدادی از رزمندگان اسلام به شهادت رسیدند، تعدادی هم مجروح شده بودند. در این میان گروهی از مردم و به خصوص حضرت فاطمه زهرا (س) به رسیدگی به حال مجروحان و درمان آنها می‌پرداختند. در جنگ احزاب هم چنین اتفاقی افتاد. به طوری که در این جنگ یکی از یاران نزدیک به پیغمبر اکرم (ص)به شدت مجروح شده بود. به فرموده رسول گرامی اسلام (ص)، آن مجروح را به مسجد بردند و یکی از بانوان بزرگواری که برای‌پرستاری در آنجا حضور داشت، به مراقبت و رسیدگی به او پرداخت.»
این کارشناس علوم حوزوی با اشاره به علت نامگذاری روز پرستار در سالروز میلاد حضرت زینب سلام الله علیها توضیح می‌دهد: «در جریان واقعه کربلا، امام سجاد علیه‌السلام به شدت بیمار بودند و در این میان، حضرت زینب (س)پرستاری از آن حضرت را برعهده داشتند. به طوری که امام سجاد(ع) درباره این ماجرا فرموده‌اند که؛ «شب عاشورا که فردای آن، پدرم به شهادت رسید، من نشسته بودم و عمه‌ام حضرت زینب (س) در کنارم بود و از من پرستاری می‌کرد.» این سیره و اهتمام آن بزرگان به امر‌پرستاری نشان می‌دهد این عمل تا چه‌اندازه دارای اهمیت بوده و چه اجر و پاداش بزرگی در نزد خدای متعال دارد. اگر کسی با یک بیمار به صورت محبت‌آمیز و مهربانانه برخورد کرد و مثل خواهر یا برادر عزیزی از او مراقبت و‌پرستاری کرده و مدام مراعات احوال او را کند، در عین اینکه این عمل را برای رضایت الهی در نظر داشته و به آن اهتمام داشته باشد، قطعاً در حال عبادت بوده و از پاداش و اجر والایی برخوردار خواهد شد.»
شغل پرستاران یک عبادت الهی
این نکته را امام خمینی رحمه الله علیه نیز به خوبی عنوان کرده‌اند که؛ «این شغل‌پرستاری از شغل‌های بسیار شریفی است که اگر چنان‌که انسان با وظایف انسانی و شرعی خودش آن را انجام بدهد، این یک عبادتی است که در فراز عبادت‌های درجه اول است.پرستاری از بیمار امر بسیار مشکلی است، لکن خیلی ارزشمند است.»
در حدیث دیگری رسول گرامی اسلام (ص)پاداش و اجر پرستاری را به این صورت عنوان کرده‌اند که: «کسی که یک روز و یک شب پرستاری بیماری را به عهده بگیرد، خداوند او را با ابراهیم خلیل(ع) محشور می‌کند. پس همچون درخشش برقی از صراط عبور می‌کند و کسی که در برطرف کردن نیازهای مریض تلاش کند و نیازهای او را برآورد، همانند روزی که از مادر متولد شده است، از گناهان پاک می‌شود.»
گلایه از بدقولی مسئولان
«مطالبه عمده جامعه پرستاری، تقویت جامعه پرستاری است. اگر بخواهیم در یک کلمه خلاصه کنیم، جامعه پرستاری از همه ما و به خصوص از دستگاه‌های مسئول توقّع دارد که جامعه پرستاری را تقویت کنند. حالا ما اگر چنان‌که جامعه پرستاری را تقویت نکنیم، در بزنگاه‌ها ضربه خواهیم خورد، که قضیّه کرونا این را نشان داد؛ آنجایی که نیازمندیم، ضربه خواهیم خورد. جامعه پرستاری را باید تقویت کرد برای روز مبادا. ممکن است انسان همیشه به آن صورت احساس نیاز نکند -که البتّه می‌کنیم؛ چون ما همین حالا مشکل داریم در مورد تعداد [نیروها] و خیلی چیزهای دیگر- امّا اگر چنان‌که به فرض حالا هم مشکل نداشته باشیم، اگر تقویت نکردیم، در بزنگاه‌هایی مثل همین قضیّه کرونا ضربه خواهیم خورد.» (رهبر انقلاب – 21 آذر 1400)
سال‌هاست که رهبر انقلاب بر نگاه ویژه‌تر مسئولان به رفع مشکلات‌پرستاران تأکید دارند اما متاسفانه هنوز بخش زیادی از این مشکلات پابرجاست و به طور کامل مرتفع نشده است.
در همین خصوص شمس‌الدین شمسی، رئیس شورای عالی سازمان نظام‌پرستاری با گلایه از بدقولی مسئولان به جامعه‌پرستاری اظهار می‌دارد: «دو سال از تأکید رهبری مبنی بر اجرای قانون تعرفه گذاری خدمات‌پرستاری می‌گذرد اما عملاً شاهد این مسئله هستیم که اقدام اجرایی مناسبی صورت نگرفته که جای تأسف دارد. من به نوبه خودم احساس شرمساری می‌کنم و نمی‌دانم مسئولین مربوطه چگونه پاسخگوی جامعه‌پرستاری خواهند بود.»
شمسی ادامه می‌دهد: «به رغم اینکه دستورالعمل‌های اجرای قانون تعرفه‌گذاری خدمات‌پرستاری از تیر ماه ابلاغ شده است؛ بررسی‌های میدانی ما نشان می‌دهد که هنوز خدمات‌پرستاری در HIS ها ثبت نشده و نسبت به اجرای دستورالعمل رسیدگی به اسناد اقدام نشده است. سؤال ما از مسئولین وزارت بهداشت این است که چرا این دستورالعمل‌ها اجرایی نشده؛ در حالی که همه این قوانین و دستورالعمل‌ها مصوب شده است.»
او می‌گوید: «برای اجرای قانون تعرفه‌گذاری خدمات‌پرستاری بودجه در نظر گرفته شده اما سازمان برنامه و بودجه اعلام می‌کند که بودجه ندارد و آن را تخصیص نمی‌دهد. مسئولیت عدم اجرای قوانین در حوزه‌پرستاری، برعهده وزارت بهداشت، سازمان برنامه و بودجه و سازمان امور اداری و استخدامی است و این دستگاه‌ها باید پاسخگوی نارضایتی‌پرستاران از وضعیت موجود باشند. به رغم اینکه رهبری فرموده‌اند با‌پرستاران نباید مانند کارگران فصلی برخورد شود اما ۱۵ هزار نیروی‌پرستاری که در دوران کرونا نیز در حال خدمت بودند، اخراج شده‌اند.»
رئیس شورای عالی سازمان نظام‌پرستاری با بیان اینکه در آستانه روز‌پرستار، بسیاری از‌پرستاران تعرفه خدمات را دریافت نکرده‌اند و بودجه تخصیص داده شده نیز کافی نبوده است، تأکید می‌کند: «ما خواستار اجرای سریع، کامل و بدون چون و چرای قانون تعرفه‌گذاری خدمات‌پرستاری هستیم زیرا جامعه‌پرستاری از وعده‌ها خسته شده است. سازمان نظام‌پرستاری باید در تمام جلسات مربوط به اجرای قانون حضور داشته باشد اما در بسیاری از جاها بدون حضور نمایندگان این سازمان، اقدام به برگزاری جلسه و تدوین دستورالعمل می‌کنند.»
او، معضل جذب نیروهای انسانی را از دیگر مشکلات حوزه‌پرستاری دانسته و تصریح می‌کند: «نیروهای طرحی که اخراج شده‌اند باید به شغل خود بازگردند.»
چرا تعرفه گذاری خدمات پرستاری
اجرا نمی‌شود؟
مهدی اسلامی، پرستار یکی از بیمارستان‌های تهران یکی از مطالبات پرستاران را تعرفه‌گذاریِ خدمات پرستاری عنوان کرده در گفت‌وگو با گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «این موضوع مطالبه اصلی ماست؛ اما متاسفانه علی رغم تأکیدات چندباره رهبر انقلاب در زمان‌های مختلف آن کسانی که باید به وظیفه خود در این حوزه عمل کنند عمل نکردند!»
او می‌افزاید: قانون تعرفه‌گذاری خدمات‌پرستاری حدود 15 سال قبل در سال ۸۶ تهیّه شده و حتی آئین‌نامه آن هم ظاهراً نوشته شده؛ اما متاسفانه با وجود وعده‌های متنوع مسئولان هنوز این مهم تحقق پیدا نکرده و همچنان منتظر اجرای این قانون هستیم.»
اسلامی تصریح می‌کند: «واقعاً چرا وقتی عالی‌ترین مقام این کشور با استناد به قانون بارها روی این موضوع تأکید و اصرار می‌کنند، مسئولان پایین‌تر که باید مجری قوانین کشور باشند به اجرای قانون تن نمی‌دهند؟ این نوع برخوردها باعث یاس و ناامیدی در بدنه جامعه‌پرستاری و تبعات دیگر می‌شود که شایسته کشور عزیزمان ایران نیست.»
این‌پرستار کشورمان تصریح می‌کند: «یکی دیگر از وعده‌هایی که مسئولان در ایام شیوع ویروس کرونا به همکاران من داده بودند جذب و استخدام پرستارانی بود که در آن شرایط سخت در خط مقدم مبارزه با ویروس کرونا ایستاده بودند. اما این مطالبه به حق ما نیز که اتفاقاً این موضوع هم مورد تأکید رهبر انقلاب بود به طور جدی عملیاتی نشد و بسیاری از همکارانم پس از فروکش کردن کرونا با بی‌مهری مسئولان بیمارستان‌ها مواجه شدند.»