حرمــت‌شــکنی در دانشـگاه افـــول جریــان دانشــجویی یا موج‌سواری کاسبان سیاسی؟ (بخش دوم)
شأن دانشگاه؛ گفتوگو و هم‌اندیشی نه شعارهای ساختارشکنانه
اتفاقاتی که در هفته‌های گذشته در برخی دانشگاه‌های کشور افتاد را نمی‌توان به حساب جریان دانشجویی گذاشت. چرا که هویت اصیل جنبش دانشجویی به هیچ وجه رفتارهای اوباش‌مآب و هتک حرمت‌ها را برنمی‌تابد. رفتار دانشجویان هتاک را که عمدتاً پس از دو سال تعطیلی (به دلیل شیوع کرونا) پا به صحن دانشگاه گذاشته‌اند باید در سبک زندگی و بستر تربیتی آنها در جامعه و خانواده جست‌وجو و تحلیل کرد.
یکی از محورهای اصلی و حتی اصلی‌ترین محور بازنگری در فرآیندها و برنامه‌های فرهنگی در دانشگاه‌ها، فضای مجازی است.
فضای مجازی فقط یک ابزار نیست، بلکه عمده زیست جوانان و نوجوانان را فضای مجازی شکل می‌دهد اما آیین‌نامه‌ها، سازوکارها و حتی برنامه‌ها و فعالیت‌های فرهنگی مرسوم دانشگاه‌ها نسبتی با این فضا ندارد.
ریشه‌یابی رفتار زننده برخی دانشجویان
قانون، محور فعالیت‌ها در دانشگاه‌ها و تنها میثاقی است که امور دانشگاه را بسامان می‌کند و هدایت تمامی کنشگران را به سمت قانون‌مداری سوق می‌دهد.
اما سال‌هاست به دلیل ترک فعل مسئولان مربوطه (به خصوص در دولت‌های یازدهم و دوازدهم)، فضای مجازی رها در کشور ما بستری برای جهت‌دهی مخرب به رفتارهای آحاد مختلف جامعه از جمله دانشگاهیان شده است. رفتارهای دور از انتظار برخی دانشجویان را باید در این اتمسفر و با نگاه به این زمینه‌ها بررسی کرد.
دکتر عبدالله معتمدی، رئیس‌دانشگاه علامه طباطبایی درباره ریشه‌یابی ناآرامی‌های اخیر و راهکارهای عبور از آن به ایرنا می‌گوید: «اکنون شرایط دانشگاه بعد از گذشت چند هفته به شرایط پایداری رسیده، کلاس‌ها به خوبی تشکیل می‌شوند، دانشجویان سرکلاس‌ها حاضر می‌شوند و فعالیت آموزشی و مرتبط با دانشگاه به طور منظم در حال انجام است. شرایطی که در این مدت پیش آمد، بخشی به خاطر اعتراضات دانشجویان نسبت به بعضی از مسائلی است که در جامعه اتفاق افتاده بود و دانشجویان نسبت به این مسائل انتقاد داشتند. البته این انتقادها همیشه وجود داشته و اکنون یک مقدار شدت و نمود بیشتری پیدا کرده است.»
رئیس دانشگاه علامه طباطبایی با بیان این که فضای دانشگاه و جنس اعتراضات دانشجویی با فضای بیرون و اعتراضات خیابانی متفاوت است، ادامه می‌دهد: «امروز در فضای دانشگاه با نسل هوشمندی مواجه هستیم که مسائل را درک می‌کند، تحلیل دارد و مطالبه‌گر است؛ بنابراین باید به دغدغه‌ها و سؤالات آنها پاسخ داده و با آنها تعامل برقرار شود. فضای دانشگاه فضای گفتوگو و متقاعد‌سازی است، فضایی است که در آنجا دانشجویان با یکدیگر و با اساتید امکان بحث و تبادل نظر دارند و از طرف دیگر این فضا کمک می‌کند که توانایی‌های دانشجویان افزایش یابد.
او معتقد است: «اگر این روزها اعتراضاتی شد، شاید تحت تاثیر بعضی از القائاتی بود که در فضای مجازی و از سوی شبکه‌های معاند صورت گرفت، سیاه‌نمایی‌هایی شد که شاید روی ذهن بعضی از دانشجویان اثر گذاشته باشد و راه‌حل آن آگاهی دادن و گفتوگو با دانشجویان و پاسخ به دغدغه آنهاست. باید در فضایی مناسب آنچه را که به عنوان استدلال‌های غلط به آنها منتقل شده است، اصلاح کنیم و سخنان و خواسته‌های آنها را بشنویم و استدلال‌های درست آنها را بپذیریم و از آن استفاده کنیم.»
معتمدی درباره محدودیت فضای مجازی می‌افزاید: «محدودیت‌هایی که به لحاظ سایبری و اینترنت انجام می‌شود، در رابطه با فضاهای اغتشاشی است که در کف خیابان در شهر اتفاق می‌افتد و کسانی که مسئول هستند، به اطلاعاتی می‌رسند که مجبور می‌شوند این محدودیت‌ها را اعمال کنند. بدیهی است در شرایط معمول در دانشگاه هرچقدر امکانات و دسترسی‌ها و پهنای باند اینترنت بیشتری در خدمت دانشجویان باشد، مسلما بهتر است؛ چرا که ظرفیت دانشجویان ظرفیت علمی است و از آن فضا به عنوان امکانات علمی استفاده می‌کنند اما در فضای بیرون در شرایط فعلی که عده‌ای اغتشاش کرده‌اند، به حقوق دانشگاهیان نیز لطمه وارد ساخته و آنها را از دسترسی به فضای مجازی مورد نیازشان محروم کرده‌اند.»
هیچ کس مصونیت سیاسی ندارد
رئیس‌دانشگاه علامه طباطبایی تصریح می‌کند: «این نکته را بارها به دانشجویان عزیز گفته ایم که هیچ یک از ما اعم از بنده که مسئول دانشگاه هستم و دانشجویان مصونیت سیاسی نداریم و باید پاسخگوی رفتارمان باشیم. شرکت در اغتشاشات جرم است. شرکت در تجمعات غیرقانونی جرم است. بنابراین نمی‌توان توقع داشت کسی که این موارد را رعایت نمی‌کند و به دلایلی بازداشت می‌شود، درخواست کند که بلافاصله آزاد شود. البته تاکنون دانشگاه برای آزاد‌سازی بازداشت شدگان تلاش زیادی داشته و نیروهای انتظامی و قضائی نیز همکاری خوبی داشته‌اند.»
او تاکید می‌کند: «دانشگاه محل گفتوگو و هم‌اندیشی است. محل تضارب آرا و ارائه نظرات مستدل و منطقی است. این فضا در دانشگاه فراهم است تا دانشجویان با سلیقه‌های مختلف بتوانند دیدگاه‌های خود را مطرح کنند. در این فضا طرح شعارهای هنجارشکن و شعارهایی که منشأ آنها شبکه‌های معاند است، جایی ندارد، اما طرح دیدگاه‌های مخالف به رشد افراد کمک می‌کند. وقتی گفته می‌شود دانشگاه زنده است، باید این حرف در واقعیت نیز نشانه‌هایی داشته باشد. اگر کسانی در دانشگاه شعارها، دیدگاه‌ها و نظرات افراد معلوم‌الحال را از شبکه‌های معاند با نظام جمهوری اسلامی باز تولید می‌کنند، این نشانه‌ای بر زنده بودن دانشگاه نیست. دانشگاه باید همیشه زنده و صادرکننده‌اندیشه‌های بزرگ باشد از این جهت باید آنچه در دانشگاه مطرح می‌شود، اصالت داشته باشد و باید برخاسته از نظر و دیدگاه دانشجو و استاد درون دانشگاه باشد نه اینکه یک فکر و نظر وارداتی آن هم از شبکه‌هایی که به جز دشمنی با نظام به موضوع دیگری فکر نمی‌کنند، در دانشگاه تبلیغ و مطرح شود.»
پاسداشت تکثر فرهنگی و اجتماعی و سیاسی
در سایه وحدت ملی
جامعه رنگین کمانی و زیبای ایران، میدان تقویت هویت ملی، ادغام قومیتی، پرهیز از مرکزگرایی و سرکوب خرده فرهنگ‌های قومی و زبانی و پرهیز از هرج و مرج فرهنگی و تضعیف هویت ملی است. اما در جریان اعتراضات و اغتشاشات اخیر، متاسفانه شاهد بودیم که با کمک جریان معاند، بخش‌هایی از مردم و دانشجویان در برابر هم قرار گرفتند و بداخلاقی‌های زیادی صورت گرفت.
برای جامعه‌ای که همزیستی مسالمت‌آمیز تاریخی ویژگی آن است، چنین صحنه‌هایی واقعا دردناک و نازیبا بوده و هست و باید دوباره این همزیستی را علی رغم تمامی تفاوت‌ها احیا کرد.
تشکل‌های دانشجویی نشانه بارز بلوغ سیاسی در میان دانشجویان است. به علاوه باید کمک کرد سطح مطالبات دانشجویان اعتلا یافته و به مسائل اساسی کشور توجه شود. دانشگاه باید پیشرو باشد و نه دنباله رو. آن هم دنباله روی سلبریتی‌ها. البته متاسفانه رسانه به سلبریتی‌زدگی در کشور دامن زده است.
به عقیده کارشناسان اجتماعی؛ وقتی نیروهای اصیل و تاریخ ساز و متفکر و دانشگاهی را حذف می‌کنیم و چنان‌که باید نشان نمی‌دهیم، بدیهی است که باید میدان را برای لمپن‌ها و سلبریتی‌های همه چیزدان مهیا کنیم. رسانه‌های ما چقدر موفقیت‌های نخبگان ما را بازنمایی می‌کنند و چقدر سلبریتی‌ها را پوشش می‌دهند؟ صدا و سیما در راس رسانه‌های کشور باید پاسخگوی این مسئله باشد.
علی نصیری، فعال دانشجویی در گفتوگو با گزارشگر روزنامه کیهان درخصوص تاثیر فعالیت‌های تشکل‌های دانشجویی در ساخت هویت دانشجویان اظهار می‌دارد: «فعالیت در تشکل‌ها، تمرینی است برای فعالیت در مقیاس کلان نظام سیاسی و فرصتی است برای جامعه پذیری سیاسی. بسیاری از مشکلاتی که جامعه ما با آن مواجه است، ناشی از مشکلاتی است که در این ناحیه داریم و بخش عظیم راه‌حل نیز در تقویت تشکل‌ها و ساماندهی فعالیت‌های آنها نهفته است. از تشکل و متشکل شدن نباید هراسید و دانشجویان را به فعالیت‌های جمعی، متشکل، رسمی، قانونی، منضبط و گروهی باید سوق دهیم.»
او می‌افزاید: «باید با صبر و حلم و سعه صدر و مدارا با مجموعه‌های دانشجویی برخورد شود. عملکرد سخنگوی دولت در فتنه اخیر واقعاً قابل تحسین است. ایشان علی‌رغم توهین‌هایی که بعضاً از سوی برخی دانشجویان صورت می‌گرفت، حرکت خود را متوقف نکرد و دانشگاه به دانشگاه پای صحبت‌های دانشجویان نشست و با منطق و استدلال پاسخ داد.»
نصیری ادامه می‌دهد: «ظرفیت نظام اسلامی بسیار بالاست. مطالبات دانشجویی را در هر قالب قانونی باید ارج بنهیم و به جای مخالفت با مطالبه‌گری و اعتراض و تجمع، آن را فرصتی برای کنشگری دانشجویان و جامعه پذیری آنها و اصلاح و بلوغ سازوکارهای جاری بدانیم. با این نگاه دانشجویان را به سمت فعالیت‌های قانونمند هدایت می‌کنیم، تا شاهد حرکت‌های ساختارشکن و هنجارشکن در دانشگاه‌ها نباشیم.»
این فعال دانشجویی معتقد است: «حضور مسئولان در دانشگاه‌ها به منطقی شدن فضای سیاسی جامعه به شدت کمک می‌کند. اقدامی که در دولت آقای روحانی تعطیل شده بود و در دولت فعلی شاهد احیای آن هستیم. اعتراض در هر نظام و جامعه‌ای طبیعی است و فرصتی است برای بیان مطالبات و طلب خیر و امر به معروف و نهی از منکر. لذا به جای مخالفت با آن، باید آن را جهت داد و هدایت کرد که نظام اسلامی بتواند از فرصت‌های آن استفاده کند و مانع رفتارهای ساختارشکن و هنجارشکن شود و از فرصت‌طلبی دشمنان و معاندین جلوگیری شود.»
فرصت مطالبه‌گری برای یک جامعه
مطالبه‌گری ممکن است در قالب‌های مختلف صورت گیرد. در آیین نامه تشکل‌ها این فرصت برای تشکل‌ها وجود دارد و باید از این فرصت استفاده شود. اعتراض همواره در بسیاری از دانشگاه‌ها وجود داشته و جزئی طبیعی از حیات دانشگاهی و دانشجویی است و با منطق دانشگاه و شادابی سیاسی آن سازگاری دارد و به این معنا امر جدیدی نیست.
البته اعتراضات را باید به گونه‌ای مدیریت کرد که مخل فرآیندهای جاری دانشگاه نباشد و مرز مشخصی با اغتشاش داشته باشد و فرآیندهای آموزشی، فرآیندهای پژوهشی، فرآیندهای فناورانه، فرآیندهای خدماتی و رفاهی را مختل نکند.
دشمن امید دانشجویان را نشانه رفته است. امید، هسته مرکزی هر نوع تحول اجتماعی و تمدن سازی است. امید است که تاریخ را می‌سازد. لذا باید امید اجتماعی را در دانشگاه زنده نگه داشت.