نعمت زبان و لزوم شکر آن (پرسش و پاسخ)
پرسش:
شکر یکی از نعمت‌های بزرگ پروردگار نسبت به ما آدمیان که همان نعمت زبان و نطق و بیان است، چگونه عملی می‌شود؟
پاسخ:
مفهوم واقعی شکر
نعمت الهی هر اندازه بزرگ‌تر باشد، شکر و سپاسگزاری بیشتری را ایجاب می‌کند. معنای شکر کردن ذات اقدس الهی این نیست که مانند مردمان متملق و چرب‌زبان فقط زبان خود را با لفظ شکر و سپاس گردش بدهیم، بلکه باید اولا احساس شکر و امتنان در قلب ما پیدا شود و ثانیا باید توجه داشته باشیم که کسی که ما می‌خواهیم شکر او را به‌جا آوریم ذات مقدس خداوند است که از مخلوقات خود بی‌نیاز می‌باشد و نه شکر زبانی و نه امتنان قلبی ما هیچ‌کدام نمی‌تواند سودی برای خداوند متعال داشته باشد. شکر واقعی یک نعمت به این است که ما بدانیم وظیفه و تکلیفی که در مورد آن نعمت و موهبت داریم چیست؟ همان وظیفه و همان تکلیف را انجام دهیم. وظیفه و تکلیف ما نسبت به یک نعمت از نعمت‌های پروردگار، چیزی جز این نیست که خداوند طرز استفاده صحیح و معقول از آن نعمت و موهبت را تحت عنوان وظیفه و به نام تکلیف به ما آموخته است.
نعمت زبان، نطق و بیان
یکی از نعمت‌های بزرگ پروردگار نسبت به ما آدمیان، نعمت زبان و نطق و بیان است. حکما بیشترین ممیز انسان را از سایر جانداران همان نطق و بیان دانسته‌اند، زیرا سخن گفتن انسان که از روز فهم و درک است، بهترین مظهر و نیکوترین نماینده تعقل و تفکر انسان است.
قرآن کریم می‌فرماید: خدای رحمان به موجب رحمانیت خودش انسان را آفرید، و به او نطق و بیان آموخت (الرحمن، 3 و 4) به موجب همین قوه بیان است که آدمیان منویات ضمیر و درون خود را به یکدیگر می‌فهمانند، و آنها را از فکر خود و اطلاع خود و حالت خود آگاه می‌سازند. به موجب همین قوه بیان است که علم از فردی به فردی و از نسلی به نسلی منتقل می‌گردد. اگر این قوه بیان نبود، زندگی اجتماعی برای بشر مقدور نبود!
شاخص‌های شکر نعمت نطق و بیان
این نعمت بزرگ نطق و بیان به نوبه خود شکری دارد. شکر این نعمت به این است که زبان وسیله حقیقت‌گویی و راستگویی باشد، نه وسیله دروغ و خلاف‌گویی یا غیبت و تهمت و سخن‌چینی و دشنام‌گویی. این زبان و قدرت نطق کردن را که خداوند آفریده، برای این است که انسان آن را وسیله کشف حقیقت قرار دهد، نه وسیله پوشاندن حقیقت، باید وسیله هدایت و راهنمایی مردم واقع شود نه وسیله ضلالت و گمراهی و نفاق و دورویی!
زبان وسیله‌ای برای بزرگ‌ترین گناهان
این زبان که از بزرگ‌ترین نعمت‌های الهی است، موضوع بزرگ‌ترین گناهان نیز می‌باشد. زیرا نفاق و دورویی و دروغ و تهمت و غیبت و سخن‌چینی و دشنام‌گویی، که هرکدام از اینها یکی از گناهان کبیره به شمار می‌رود، ناشی از زبان است. امام علی(ع) در دعا و مناجات با پروردگار خود می‌فرماید: خدایا مرا ببخش نسبت به آنچه که به خودم وعده دادم که عمل کنم و بعد وفا نکردم! خدایا مرا ببخش نسبت به آن چیزهایی که با زبان به تو تقرب جستم ولی بعد قلب من با زبانم مخالفت کرد. خدایا مغفرت و بخشش خود را شامل حال ما بگردان، نسبت به اشاراتی که با چشم کرده‌ایم و اشتباهاتی که با زبان کرده‌ایم و غفلت‌ها و سهوها که دل ما کرده است و لغزش‌هایی که بر زبان ما جاری شده است.(نهج‌البلاغه، خطبه 76)