صدیقه توانا

فاطمه حسن‌زاده، رتبه 5 کنکور سراسری در رشته علوم انسانی را با پشتکار زیاد به خود اختصاص داده است. تمام تابستان سال گذشته را مشاوره داشته و با برنامه‌ریزی پیش رفته و شب و روز تلاش کرده است. علاوه بر ساعاتی که در مدرسه و منزل تمام وقت درس خوانده جمعه‌ها از صبح تا شب هم در کتابخانه مشاور سفید به همراه ناظر و مشاور درس خوانده است. البته هر چند فضای مطالعه، توصیه‌های مشاوران و در اختیار داشتن کتابهای کمک درسی در موفقیت وی موثر بوده ولی افزون بر همه، باید تلاش بی‌وقفه این دانش‌آموز را ستود. چرا که از قدیم گفته‌اند: «نابرده رنج، گنج میسر نمی‌شود». و «هر آن کس که طاووس خواهد جور هندوستان کشد».
وقتی از این دانش‌آموز فعال دیروز و دانشجوی امروز تک رقمی کنکور در مورد رمز موفقیتش پرسیدم، این طور گفت: «لطف خداوند، تلاش زیاد، مطالعه کتابهای درسی در وهله اول و مطالعه کمک درسی‌ها در مرحله بعد و بالا بردن کیفیت مطالعه همچنین در کنار همه اینها وجود مشاوران متعهد و متخصصی که در کلینیک تحصیلی مشاور سفید همراهم بودند را رمز موفقیتم می‌دانم و الان که باز در این کتابخانه برای راهنمایی دوستانم می‌آیم حس خوبی دارم و فکر می‌کنم پیروزیم را مدیون تلاشهای مشاوران مجموعه که دائم از اضطراب و نگرانی ما کم می‌کردند و پا به پای ما بودند می‌دانم.»
از احساسش پس از این همه تلاش می‌پرسم، می‌خندد و سرش را با افتخار بالا می‌گیرد و می‌گوید: «خداوند را بسیار شاکرم و خیلی خوشحالم که پس از این همه آمدن و رفتن و شب بیدار بودن و سختی کشیدن و درس خواندن به لطف خداوند به نتیجه مطلوبی که دلم می‌خواست رسیدم.»
کسب موقعیت برتر تحصیلی
تابستان با تمام گرما و خستگی‌اش برای بچه‌های پیش دانشگاهی به پایان رسیده و آنانکه زرنگ‌تر و توقع بیشتری از خود دارند و دنبال موقعیتهای برتر تحصیلی برای کسب صندلی‌های اول دانشگاه هستند، حتی ثانیه‌ای را هم به بطالت نگذراندند با تمام قوا پیش رفته و می‌روند تا در این فرصت باقیمانده به کنکور بتوانند پرونده درخشانی از دوازده سال تحصیلی خود به جای بگذارند.
اینجا در کتابخانه مشاور سفید 140 دانش‌آموز پا به پای هم پیش می‌روند و رقابت سالم اما تنگاتنگی دارند. هر یک از آنها یک میز و کمد اختصاصی دارد، دانش‌آموزان در کتابهای قطور کمک درسی در محاصره هستند بچه‌ها تک‌تک و با دقت و تمرکز، صفحه به صفحه آنها را می‌خوانند و هیچ‌چیز را از قلم نمی‌اندازند.
پس از ورود به کتابخانه و گفت‌وگو با مدیر مجموعه و دیدار با دانش‌آموزانی که رتبه‌های برتر کنکور امسال را کسب کرده بودند، سری به سالن مطالعه می‌زنیم. فضایی آرام و ساکت دارد، روی هر میز یک چراغ مطالعه، یک شماره دانش‌آموزی و یک گلدان کوچک از گلهای متنوع کاکتوس با توجه به ذوق و سلیقه بچه‌ها قرار دارد، فضای دلنشین و آرامش‌بخش هر بچه تنبل و گریزان از درس را سر ذوق می‌آورد.
خیلی کوتاه با خانم احمدی که غرق در مطالعه است، گپی می‌زنم و به او می‌گویم چقدر خود را برای کنکور آماده کرده است و آیا از الان زود نیست که این ‌قدر سخت مطالعه می‌کند؟ می‌گوید: «هر دانش‌آموز سال پیش‌دانشگاهی باید مطالعات خود را از تابستان شروع کند و تا پایان اسفند تمام کتابهای درسی و کمک درسی را تمام کرده باشد بعد از تعطیلات عید فرصت خیلی کم است. او در ادامه می‌گوید: «از وقتی در این کتابخانه و مرکز مشاوره ثبت‌نام کردم طبق یک برنامه زمان‌بندی دقیق به مطالعه می‌پردازم طوری که زمان مطالعه‌ام از 30 ساعت در هفته به 60 ساعت در یک هفته رسیده است.»
پیش خودم می‌گویم این بچه‌ها خسته نمی‌شوند از صبح تا شب و یا ساعتهای طولانی در اینجا بنشینند و درس بخوانند، تصورش دشوار است. ولی روح‌الله بهادربیگی یکی از مشاوران مجموعه با این توضیح که تمام امکانات رفاهی از جمله صندلی استاندارد و سایر وسایل نیازمند برای یک حضور طولانی مدت در یک کتابخانه، در این مجموعه تعبیه شده می‌گوید: «سعی ما بر این است علاوه بر آنکه بچه‌ها را برای ورود به کنکور آماده می‌کنیم و راهنمایی‌های تخصصی و درسی را در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌دهیم به فکر سلامت جسمی و روحی آنها هم هستیم.»
به یکی دیگر از اتاقهای کتابخانه سفید می‌روم اتاقی که بچه‌ها می‌توانند از صندلی ماساژ  برای رفع خستگی استفاده کنند. قفسه‌های کتاب که تا سقف چیده شده و دو صندلی ماساژ خیلی زود توجهم را به خود جلب می‌کنند. خانم غفوری مشغول استراحت است روی یکی از صندلی‌ها‌ کنارش می‌نشینم (البته نه به قصد ماساژ گرفتن) تا نظرش را در مورد برگزاری کنکور و نحوه مطالعه یک دانش‌آموز پیش دانشگاهی بپرسم، می‌گوید: «به نظرم اگر هر دانش‌آموزی بتواند به راهنمایی‌هایی که مشاوران تحصیلی می‌دهند به دقت عمل کند قطعا پیروز میدان کنکور می‌شود، مشاوران برای ما شخصی‌سازی می‌کنند جلسات رفع اشکال می‌گذارند، و طبق استعدادهای افراد برنامه درسی می‌دهند که به نظرم این نکته مهمی در یک مطالعه درست برای موفقیت در تحصیل و کنکور است. اتاق را ترک می‌کنیم و این دانش‌آموز را که مشغول میل کردن ساندویچ کالباس است تنها می‌گذاریم البته ناگفته نماند که تمام این بچه ها هفته‌ای 60-70 ساعت مطالعه دارند  تا بتوانند غول شاخ کنکور را بشکنند از ته دلم دعا می‌کنم هرچه سریع تر زمان اجرای حذف کنکور فرا برسد که خانواده‌ها و بچه‌ها از این همه استرس و نگرانی و مهم‌تر از همه پرداخت هزینه‌های بالا نفسی راحت بکشند.
والدین همراه دانش‌آموزان کنکوری باشند
علاوه بر آنکه دانش‌آموزان سال چهارم و کنکوری‌ها برای موفقیت‌های تحصیلی خود نیاز به مشاوران مجرب، و استفاده از فضایی آرام مثل کتابخانه  و کتابهای کمک درسی دارند، والدین باید با ایجاد هماهنگ کردن برنامه‌های خود طی این یک سال با فرزندشان، به توصیه‌هایی توجه داشته باشند و دانش‌آموز خود را همراهی کنند تا ان‌شاءالله زحمات 12 ساله فرزند خود را ببینند.
مهندس روح‌الله بهادر بیگی، مشاور تحصیلی در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان نقش والدین در سال کنکور دانش‌آموزان را بسیار حائز اهمیت می‌داند و به برخی از این وظایف اشاره می‌کند و می‌گوید: «والدین تاثیر بسیار زیادی در موفقیت دانش‌آموزان سال چهارم دارند به خصوص در ماههای اولیه و پایانی.»
وی به بیان رفتارها و واکنش‌های درست طی سال کنکور می‌پردازد و اضافه  می‌کند: «والدین باید اطلاع کامل از برنامه درسی فرزند خود داشته باشند تا در مسیر مطالعه به ایرادگیری نپردازند و در فرزند خود تنش ایجاد نکنند، همچنین خانواده‌ها باید به تشویق فرزند خود حتی در موقعیت ها‌ وموفقیت های کوچک بپردازند و به حساسیت‌های روحی فرزندان حتی اگر تا حدودی غیرمنطقی باشد توجه داشته باشند.»
از وی می‌خواهم توضیح بیشتری در مورد حساسیت‌های غیرمنطقی دهد، می‌گوید: «فعالیت‌های ذهنی بچه هادر این سال زیاد می‌شود و در اوقات استراحت دنبال مطلبی برای پردازش می‌شود و این ممکن است باعث حساسیت‌های غیرمنطقی فرزند شما شود، ممکن است بهانه‌گیری‌های زیادی حتی در مکالمات روزمره بکند، این کاملا طبیعی است. بنابراین والدین باید سعی کنند صبور باشند.» بهادربیگی در ادامه به برخی دیگر از این نوع رفتارها اشاره کرده و می‌گوید: «مهیا کردن فضای منزل برای درس خواندن دانش‌آموز، خودداری از مقایسه فرزندتان با دیگران، ممنوعیت قضاوت براساس شنیده‌ها و بدون اطلاعات، رعایت تعادل در خواب و تغذیه دانش‌آموز، دوری از تنش‌ها و دعواهای خانوادگی، ارتباط تنگاتنگ با مدرسه و دادن فرصت جبران به فرزندان نیز از مهم‌ترین نکاتی است که والدین برای دانش‌آموز سال چهارم باید بدان توجه داشته باشند تا شاهد موفقیت فرزند خود در درس و کنکور باشند.»
مشاورهای تحصیلی رایگان
 در آموزش و پرورش
با توجه به آنکه مباحث مربوط به مشاوره هدایت‌های تحصیلی وتربیتی طی سالهای اخیر به صورت یک ضرورت در مدارس مطرح شده است، ولی همچنان کم و کاستی‌هایی در انتخاب مشاوران متعهد و مراکز مشاوره مجاز و مهم‌تر از همه زمان مشاوره دادن به دانش‌آموزان وجود دارد و دغدغه‌هایی دیگر را برای والدین و خانواده‌ها در کنار دیگر نگرانی‌های تحصیلی به وجود آورده و بار مضاعفی را بر دوش خانواده‌ها در کنار هزینه‌های بالای این مراکز مشاوره گذاشته است.
فرزند خانم فاطمه عالیشاهی امسال در مقطع پیش دانشگاهی تحصیل می‌کند. او با اشاره به اینکه برای یک ساعت مشاوره بچه‌اش مبلغ 250 هزار تومان می‌پردازد می‌گوید: «علی‌ر‌غم آنکه مشاوران تحصیلی در مدرسه دخترم هستند که اصول برنامه‌ریزی و نحوه درس خواندن و تست‌زنی را با آنها کار می‌کنند، ولی برای اطمینان خاطر در یکی از مراکز مشاوره، ساعتی 250 هزار تومان می‌دهم و البته تأثیر بسیار خوبی هم تاکنون روی فرزندم داشته است. اول آنکه انگیزه‌اش برای مطالعه زیاد شده، ثانیا زمان  مطالعه‌اش از 30 ساعت در هفته به 50 ساعت افزایش یافته است.»
این مادر می‌گوید: «ولی هنوز نمی‌دانم بهترین زمان برای مشاوره چه زمانی است؟ چون برخی از مادرها می‌گویند بچه‌هایشان از دو سال قبل در مدرسه‌شان مشاور داشتند و البته آن قدر هم پول نداریم که بتوانیم هزینه مشاوره بدهیم، آموزش و پرورش خودش باید برای بچه‌ها به صورت رایگان مشاوره بگذارد.»
یک کارشناس مسائل آموزش و پرورش در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان در مورد دغدغه‌های مطرح شده از سوی والدین درخصوص مباحث کنکور و مشاوره در این مقطع تحصیلی با اشاره به اینکه زمان مشاوره از بدو تولد انسان تا پایان زندگی جریان دارد، خاطر نشان می‌کند: «مشاوره همگام با زندگی اجتماعی و تغییراتی که در مسیر رشد ایجاد می‌شود، صورت می‌گیرد و البته مشاوره‌ها متفاوت و نسخه هر کدام مختلف است.»
وی به برخی از جنبه‌های مشاوره برای دانش‌آموزان، دانشجویان، اولیا و به روزرسانی اطلاعات مشاوران (کیس استادی) مطالعه موردی اشاره می‌کند و اظهار می‌دارد: «نوع مشاوره و اطلاع‌رسانی به دانش‌آموزان پیش‌دبستانی و دبستانی‌ها با نوع مشاوره‌ای که در دبیرستانی‌های مقطع اول و دوم متوسطه صورت می‌گیرد متفاوت بوده و جنبه‌های کاربردی و عملیاتی زیادی را شامل می‌شود و در واقع هر چه سن رشد دانش‌آموزان بالاتر می‌رود، دغدغه‌ والدین هم بیشتر می‌شود، خصوصا در دوران نوجوانی که مسائل خاص خود را داشته و درگیری‌های ذهنی خانواده را شاهد هستیم.»
این کارشناس آموزش و پرورش در ادامه می‌گوید: «مشاوران مدارس، هسته‌ها و مراکز مشاوره آموزش و پرورش به دنبال این هستند تا ضمن ارائه مطلوب خدمات براساس سیاست‌هایی که معاونت پرورشی آموزش و پرورش و مخصوصا دفتر مشاوره وزارت آموزش و پرورش در قالب بسته‌های هدایتی ارائه می‌دهد، از متون جدید و علم روز نیز استفاده کنند. به عنوان مثال سعی می‌کنند با شرکت در کارگاههای آموزشی نسبت به عملکرد خویش مستحکم‌تر گام بردارند.»
وی در ادامه با بیان اینکه آنچه قابل تأمل است آنکه دانش‌آموزان بیشتر از اولیا و اولیاء بیشتر از دانش‌آموزان نیازمند مشاوره‌اند (!!) خاطر نشان می‌کند: «چرا که دانش‌آموزان به تکنیک‌های زیادی از جمله اصول برنامه‌ریزی درسی، اصول تقویت‌ حافظه، طرح مطالعه کمی و کیفی، سبد مطالعاتی و روشهای خلاقیت نیازمندند، همچنین دانش‌آموزان نیاز دارند عوامل ایجاد تمرکز،  رشته‌های تحصیلی، مکانیزم به خاطرسپاری برنامه‌ریزی خاص هر دانش‌آموز را دانسته و تفاوتهای فردی را بشناسند، اصول مدیریت زمان و راههای افزایش انگیزه تحصیلی، امید، مکانیزم خواب و روشهای پیشگیری و درمان استرس و راههای جلوگیری از خستگی تحصیلی را هم بدانند، روشهای تست‌زنی، مقایسه تحلیلی کارنامه‌ها، طرح برنامه مطالعاتی در ایام نوروز، اصول مطالعاتی در نیمه دوم فروردین، نظم، علل  بی‌نظمی و راهکارهای تأثیر افزایش سوابق تحصیلی (که اخیرا مطرح شده) جمع‌بندی شماتیک و اصول انتخاب رشته در دانشگاهها، توصیه‌های آزمون سراسری و انتخاب رشته سراسری را هم از طریق مشاور بیاموزند و آگاه شوند.»
این کارشناس مسائل آموزش و پرورش ضمن برشمردن نیازهای یک دانش‌آموز که توسط مشاوره برطرف می‌شود، به برخی نیازمندی‌های والدین هم اشاره کرده و می‌گوید: «اولیاء هم مثل دانش‌آموزان به تکنیک‌های زیادی از جمله جنبه‌های روانی و اجتماعی استرس، روابط بین فردی موثر، خودآگاهی، خلاقیت، خانواده موفق، و... نیازمندند و هر دو نحوه استفاده از هر کدام تکنیک‌ها را  یا کاملا نمی‌دانند یا جزیی از کل را فراگرفتند یا دسترسی کامل به مشاوره خوب ندارند و در نهایت اینکه مشاوران خوبی می‌یابند ولی هزینه‌های زیادی باید بپردازند و برخی از خانواده‌ها امکان پرداخت چنین هزینه‌ای را نخواهند داشت.»
از وی در مورد راهکار این مسئله می‌پرسم، می‌گوید: «به نظر می‌رسد مهم‌ترین دستگاههایی که متولی امور مشاوره کشور هستند مثل وزارت آموزش و پرورش، وزارت ورزش و جوانان، سازمان بهزیستی سازمان نظام روانشناختی و مشاوره و انجمن روانشناسان ایران و جهاد دانشگاهی و... تاکنون نتوانسته‌اند مدل مشاوره‌ای کاملی برای هیچ یک از گروههای مذکور اعم از دانش‌آموزان و دانشجویان و خانواده‌ها به وجود بیاورند.