نقش اول فرزنـدپروری با پـدر است یا مـادر؟
در گذشته‌های نه چندان دور که مادران، کمتر شاغل بودند و بیشتر خانه دار، عمده بحث فرزندپروری بر عهده آنها بود و تمرکز پدران بر مسائل اقتصادی و کار اما الان با تغییر جامعه و وضعیت خانواده‌ها مشارکت بیشتر پدران در امر فرزندپروری ضروری است. اما چطور و چگونه می‌توان این مشارکت را بین پدر و مادر ایجاد کرد؟
به گزارش خبرگزاری فارس، شاید شما هم خانواده‌هایی را بشناسید به ویژه از نسل‌های قدیمی‌تر که پدران در آن به جز موارد اقتصادی و تأمین مایحتاج خانواده‌ها و گاهی هم تفریح، خیلی خود را در قید و بند مسائل تربیتی و آموزشی فرزندانشان نمی‌کردند و اعتقادشان هم بر این بود که چون کار می‌کنند، دیگر فرصتی برای این دست فعالیت‌ها و وقت‌گذاشتن در منزل برای بچه‌هایشان را ندارند، بنابراین وظیفه کلی تربیتی بچه‌ها در خانواده بر دوش مادر می‌افتاد. از سوی دیگر نسل امروز اغلب زن و مرد پا به پای هم بیرون از منزل کار می‌کنند و پدران تلاش دارند که علاوه‌بر فعالیت‌های اقتصادی در خانه و خانواده نیز موثرتر باشند و به بچه‌هایشان برسند. چه اینکه گاهی بچه‌ها را هم در منزل نگهداری می‌کنند و همسرانشان در محل کار حضور دارند.
اما به واقع اگر از هر یک از ما سؤال بشود که آیا پدران نقش مکمل یا اصلی در فرزندپروری دارند، پاسخمان چیست؟ آیا چنین چیزی در فرهنگ‌های مختلف، متفاوت است یا خیر و اینکه آیا تفاوت نقش‌های اجتماعی، امروزه شرایط را تغییر داده و لازم است که در وضعیت کنونی پدران چه نکاتی را در حفظ و نگهداری خانواده از آسیب‌ها بیشتر مورد توجه قرار دهند.
پدر نقش مکمل نیست، نقش اصلی است
طبق تحقیقات اجتماعی و فرهنگی، در اکثر جوامع و خانواده‌ها نقش اصلی فرزندپروری بر عهده مادر است و این هم چندین علت دارد که یکی از آنها نقش تعریف شده اجتماعی پدرها که معمولا نسبت به مادران، وظایفشان در خارج از خانه و کار بیرون تعریف شده و دوم مسائل جسمانی و تغذیه که باعث می‌شود مادر منبع اصلی کودک برای دلبستگی به حساب بیاید. اما مسئله این است که الان دلیل اول که همانا شغل اقتصادی آقایان بیرون از منزل است، این روزها طوری شده که خیلی از بانوان نیز مشاغل بیرون از خانه دارند و دیگر نمی‌توان بدان استناد کرد اما دلیل دوم هنوز پابرجاست. هنوز اکثر مسئولیت‌های یک کودک برعهده مادران قرار می‌گیرد، از تغذیه و بهداشت و نگهداری گرفته تا درس و مدرسه که همه اینها برای یک مادر چالش برانگیز است.
«سارا رحیم نژاد»، روانشناس در این باره می‌گوید: «با احترام به تفاوت‌های نقش‌های اجتماعی، باید گفت که مادر و پدر هر دو «انتخاب» کردند که فرزندی را به دنیا بیاورند و به او عشق بورزند. در نتیجه پدرها نقش اصلی هستند و نه نقش مکمل. البته این موضوع هم قابل درک است که گاهی اوقات شرایط زمانی و کاری باعث می‌شود که پدران به‌اندازه مورد نیاز نتوانند در جریان فرزندپروری دخیل باشند، یا گاهی دقیقا نمی‌دانند چه کاری باید انجام دهند. پدران باید بدانند که بچه دار شدن برای رابطه عاطفی آنها یک مسئله چالش‌برانگیز است. خصوصا اگر مادر دائما خسته و مضطرب باشد ممکن است به مرور زمان از همسرش فاصله بیشتری بگیرد.»
حال سؤال این‌جاست که چه کار می‌توان انجام داد تا پدران بتوانند به همسرانشان در این جریان کمک بیشتری کنند و مدیریت این چالش‌ها را آسان‌تر کنند و هم اینکه حال مادران بهتر باشد؟ مادری که حالش خوب باشد، قطعا حال خانواده نیز بهتر است. این نکته را قطعا همه با هم توافق داریم که یک پدر همکاری‌کننده، شرایط چالش برانگیز فرزندپروری را برای همسرش خیلی مطلوب می‌کند. اما چطور؟
1- درباره حال همسرتان کنجکاو و دغدغه‌مند باشید
برخی از مردان تصور می‌کنند حال که همسرشان با بچه سرگرم و درگیر است، دیگر نیازی نیست حالش را بپرسند یا کاری به کارش داشته باشند، بنابراین آنها نیز خود را مشغول کار بیرون و حتی ورزش و سرگرمی‌های شخصی شان می‌کنند. رحیم نژاد می‌گوید: «تغییرات هورمونی پس از زایمان، تغییرات بدنی، رو به رو شدن ناگهانی با اضطراب‌های مادرانه، بی‌خوابی‌های مدام، شیر دادن، دخالت‌های دیگران و به طور کلی رو به رو شدن با چنین تغییرات بزرگی در ابتدای مادری، باعث می‌شود تا خانم‌ها نیاز به حمایت بیشتری از سمت همسرشان داشته باشند.
اینکه آقایان این تغییرات را ببینند، کنجکاو باشند که حال همسرشان چطور است و نسبت به کمک کردن علاقه‌مند باشند، باعث می‌شود تا این دوره با آرامش و سرعت بیشتری طی شود. البته ممکن هم هست که فرزند یک خانواده نوزاد هم نباشد و دو سال چالش برانگیز ابتدایی هم گذشته باشد، اما آقایان می‌توانند سعی کنند تا این نکته «اهمیت و کنجکاوی درباره روحیه همسر» را در هر سنی از فرزندان و در هر شرایطی فراموش نکنند، تا روند فرزندپروری به گونه‌ای باشد که مادر در این جریان «احساس تنهایی» نکند.»
2- چه چیزهایی برای زندگی شما جواب می‌دهد؟
حال شاید سؤال دیگر برای برخی پدران این باشد که چه کارهای دیگری لازم است که برای کمک به همسر انجام دهند. اما پاسخ به این سؤال یک نسخه ثابت برای همه ندارد. رحیم نژاد دراین باره می‌گوید: «شما باید با همسرتان بنشینید، همفکری کنید و چند مسئله را مورد بررسی قرار دهید. نخست اینکه آیا هر دو والد شاغل هستند و اگر این‌طور است بررسی کنید که ساعت کار و تعطیلات شما به عنوان یک والد یا دو والدی که شغل بیرون از خانه دارند به چه صورت است و براساس زمان چقدر آقا می‌تواند به همسرش در خانه کمک کند؟
دوم اینکه چه وظایفی براساس زمان و توان آقا می‌تواند به او محول شود؟ به طور مثال آقا می‌گوید که مثلا می‌تواند خرید شیرخشک، پوشک و لوازم دیگر را بر عهده بگیرد و صبحانه را نیز آماده کند و یا اینکه زمانی که در منزل است، بچه را به حمام ببرد و...
نکته سوم، چقدر زمان برای وقت تک نفره و دو نفره دارید و چطور می‌خواهید این زمان را فراهم کنید؟ برای شفاف‌سازی این سؤال این را در نظر بگیرید مثلا شما بعد از اینکه با هم صحبت کردید به این نتیجه می‌رسید که در دو سال اول زندگی فرزندتان مادر به شغل خارج از منزلش برنمی گردد، در این دو سال شما برحسب زمان و توانتان بخش‌هایی از این روند فرزندپروری را شفاف می‌کنید.
حال این شفاف سازی به چه صورت است:
وظایف خاصی در فرزندپروری یا خانه
مثلا در این تقسیم‌بندی وظایف ممکن است شستن ظرف‌های شام با آقا باشد تا مادر در آن زمان بتواند کمی استراحت کند یا مثلا حمام بردن کودک یا پارک بردن او را پدر بر عهده بگیرد.
زمان شخصی شما با کودک
هر پدری از ابتدای تولد فرزندش باید با فرزند زمان شخصی داشته باشد، مثلا شده برای یک ساعت در هفته با فرزندش تنها باشد. این موضوع هم برای کیفیت ارتباط با فرزندان واجب است، هم مادر می‌تواند زمان شخصی داشته باشد. البته برعکس آقا هم در هفته باید زمانی را به دور از کار و خانواده، شده برای یک ساعت برای خودش داشته باشد.
به طور مثال شما می‌توانید برنامه‌ریزی کنید که هر شب یا دو شب در میان، یک ساعت بچه را زمانی که از سرکار می‌آیید به پارک ببرید در این صورت هم آقا زمان تنها با فرزندش دارد و هم اینکه همسرش در خانه قدری استراحت می‌کند.
زمان شخصی والدین با یکدیگر
بنا بر سن فرزند و میزان کمکی که می‌توانید از دیگران دریافت کنید زمان‌هایی برای رابطه دو نفرتان داشته باشید. حتی اگر فرزندتان خیلی کوچک است، ساعت خوابش یک برنامه دو نفره در خانه بچینید مثلا یک فیلم تماشا کنید. سعی کنید خودتان را به عنوان یک زوج فراموش نکنید. شاید این هم بتواند خوب باشد که گاهی بچه را به خانه مادر و پدربزرگ بسپارید و با هم یک خیابانگردی بروید، خرید کنید یا حتی یک سینما و تئاتر بروید و ساعتی را با هم بدور از خانه زمان بگذرانید.
در نهایت پدر و مادرهایی که برای فرزندپروری مشارکت بیشتری با هم می‌کنند، بهتر از زمان بزرگ شدن فرزندانشان لذت می‌برند و کمتر بار و فشار عصبی تحمل می‌کنند چرا که عموما هر زمان کم می‌آورند و خسته می‌شوند، دیگری به یاری شان می‌آید اما بالعکس اگر مشارکت در بین پدر و مادر نباشد، شاید یک مرد و زنی تصمیم بگیرند با یک بچه هم زندگی‌شان را بگذرانند چرا که حس می‌کنند اگر بچه دیگری بیاورند کسی یار و یاورشان نخواهد بود. بنابراین پدران در تربیت فرزند و نگهداری از او در همه سنین نقش اصلی در کنار مادران دارند به ویژه زمانی که بچه‌ها بزرگ‌تر می‌شوند و به سنین مدرسه و دانشگاه می‌رسند و همفکری و مشارکت پدران در موفقیت بچه‌ها خیلی حائز اهمیت است.