دستیابی به امنیت غذایی در گرو خودکفایی
رهبر معظم انقلاب روز هشتم شهریور ۱۴۰۱ خطاب به دولتمردان فرمودند: «مسئله امنیّت غذایی خیلی اهمّیّت دارد. اوضاع امروز دنیا را نگاه کنید؛ یک گوشه دنیا یک جنگی اتّفاق افتاده و مسئله امنیّت غذایی برای همه دنیا مطرح شده ... این قدر مهم است. ما که راجع به خودکفایی گندم، ذرّت، نهاده‌های دامی همیشه تأکید می‌کردیم ... مسئله امنیّت غذایی مسئله درجه یک است؛ نباید از آن غفلت کرد؛ و ببینید امروز در دنیا دیگر کاملاً واضح است که چقدر مهم است.»
به گزارش فارس، امنیت غذایی امروزه تنها تامین غذا برای مردم نیست بلکه در همه
تارو‌پود مسائل سیاسی کشورها نیز تاثیرگذار است. کشورهای سلطه‌گر از ابزار غذا برای اعمال سیاست های سلطه جویانه خود استفاده می‌کنند و در این میان کشوری که در محصولات اساسی خودکفا یا خوداتکایی قابل قبولی نداشته باشد صحنه را واگذار می‌کند.
دلایل وضوح اهمیت امنیت غذایی
اهمیت امنیت غذایی به‌ویژه پس از سه اتفاق شیوع ویروس کرونا از اواخر سال 1398، جنگ اخیر روسیه و اوکراین (ناتو) در هفت ماه گذشته و خشکسالی آمریکا به عنوان تولیدکننده نزدیک به 40 درصد محصولات کشاورزی جهان و ناتوانی این مدعی تامین امنیت غذایی جهان طی پس از جنگ جهانی دوم، در عمل به تعهدات داخلی و خارجی؛ اهمیت بیشتری پیدا کرده است. این اتفاقات نشان داد که مسئله غذا تا چه اندازه برای کشورها مهم است. تورم‌های عجیب و غریب، اعتراضات مردمی، تعطیلی شرکت‌ها و غیره که حتی در کشورهای اروپایی و آمریکایی شاهد هستیم عمدتا به دلیل گران شدن بیش از اندازه قیمت غذا و محصولات اساسی است.
گزارش بلومبرگ نشان می‌دهد که طی دو سال گذشته قیمت گندم که به عنوان موثرترین محصول در تامین امنیت غذایی و پروتئین مردم است 200 درصد رشد کرده است قیمت که در ابتدای ماه مارس پنج دلار بود در فوریه 2022 به قیمت بیش از 12 دلار عرضه شد.
بر اساس این گزارش قیمت ذرت نیز که به عنوان خوراک دام استفاده می‌شود در اگوست سال 2020 به میزان 315 دلار در هر بوشل بود که در آوریل 2022 این رقم به 775 دلار رسید که رشد بیش از 200 درصدی داشته است. رشد قیمت‌ها تنها مربوط به این دو قلم کالا نبوده بلکه در سایر کالاهای اساسی از جمله دانه های روغنی، برنج، شکر و گوشت نیز این رشد قیمت‌ها را شاهد بودیم.
بنابراین در چنین شرایطی همه کشورها رویکرد جدیدی را برای مقابله با فشارهای امنیت غذایی بر جهان اتخاذ کرده‌اند. آنها صادرات را ممنوع یا محدود کرده‌اند و انبارهای خود را پر می‌کنند که برای روز مبادا آمادگی بیشتری داشته باشند.
پس از اینکه آمریکا و اروپا از تامین غذای جهان و حتی داخل کشورهای خود، ناتوان شدند؛ روسیه، با وضع عوارض صادراتی روی گندم و غلات اعمال کرد. با اینکه این کشور بزرگ‌ترین صادر کننده غلات در جهان است و 30 درصد غلات دنیا را به همراه اوکراین تامین می‌کند. حتی روسیه صادرات کودهای کامل و نیتروژنه را نیز ممنوع کرد. پس از آن کشورهای دیگر هم همین رویه را بر صادرات نهاده‌ها از جمله کود شیمیایی اعمال کردند.
هند؛ صادرات گندم را در 24 اردیبهشت امسال ممنوع کرد. در حالی که این کشور دومین کشور بزرگ تولید کننده گندم در جهان است. هند در روزهای اخیر، ممنوعیت صادرات برنج را نیز تایید کرد و تنها برنج باسماتی را استثنا قرار داد. کشورهای دیگر از جمله اندونزی هم صادرات محصولات کشاورزی از جمله دانه های روغنی را ممنوع یا محدود کردند و با ناو به مقابله با قاچاقچیان پرداختند.
همان‌طور که می‌بینیم در شرایطی که ویروس کرونا ضربه سنگینی بر زنجیره عرضه در جهان وارد کرد و پس از آن جنگ اوکراین با شوک شدید بر بازار های جهانی، کشورهای صادرکننده را وادار به منع صادرات و کشورهای وارد کننده را مجبور به واردات بیشتر کرده است و نهادهای بین المللی مانند سازمان خواروبار کشاورزی ملل متحد به بحران غذایی در جهان هشدار می‌دهند، دولت‌ها راهکار خوداتکایی و کاهش وابستگی به واردات و تامین داخل را در اولویت قرار داده و در این زمینه تلاش می‌کنند حتی اعتبارات سنگینی هم برای رهایی از وابستگی در نظر گرفته اند.
رشد 3 میلیون تنی خرید تضمینی گندم
دولت سیزدهم در نخستین سال دولت خود ابتدا تمرکز را برای افزایش تولید اساسی‌ترین محصول کشاورزی یعنی گندم قرار داد که سال قبلش در دولت روحانی با هفت میلیون و 500 هزار تن واردات نیاز کشور برطرف شد؛ زیرا در آن سال کل خرید تضمینی دولتی از چهار میلیون و 500 هزار تن فراتر نرفته بود.
آسیب شناسی که صورت گرفت نشان می‌داد که پایین بودن خرید تضمینی گندم کشاورزان را به سمت کشت محصولات دیگر از جمله هندوانه پرآب بر سوق داده بود. بنابراین دولت سیزدهم نرخ خرید گندم را این بار به 11 هزار و 500 تومان در هر کیلو افزایش داد و کشاورزان با شوق بیشتری کشت کردند.
آسیب شناسی دولت سیزدهم نشان داد که یک اشکال دیگری نیز وجود دارد و اینکه رشد 500 درصدی قیمت کود شیمیایی در دولت روحانی موجب شد کشاورزان نتوانند در زراعت خود از این کودها استفاده کنند. در حالی که به ازای مصرف یک واحد کود شیمیایی تولید محصول 9 واحد رشد می‌کند. بنابراین، دولت سیزدهم قیمت کود را 45 درصد کاهش داد و تامین و توزیع بموقع استفاده از این نهاده در مزارع بیشتر شد و به افزایش تولیدات کشاورزی انجامید.
اکنون به پایان فصل برداشت گندم رسیده‌ایم و آمارهای تولید بسیار امیدوار کننده است بیش از هفت میلیون و 500 هزار تن توسط دولت از کشاورزان خریداری شده که رشد سه میلیون تنی نسبت به سال گذشته نشان می‌دهد. اگر دولت این میزان را وارد می‌کرد باید یکهزار میلیارد تومان پرداخت می‌کرد. البته هنوز تا خودکفایی حدود چهار تا پنج میلیون تن فاصله وجود دارد.
شاید به همین دلیل، امسال شورای قیمت گذاری محصولات کشاورزی، نرخ 13 هزار تومان را برای هر کیلوگرم گندم تعیین کرده داده است. این خبر برای کشاورزان خوشحال کننده بود و پیش بینی می‌شود که استقبال بیشتری از کشت این محصول شود.
رشد تولید برنج و جو
برنامه‌های زراعی و نیز انجام مکانیزاسیون کشاورزی موجب شد که تولید برنج در کشور 25 درصد و تولید جو 30 درصد افزایش یابد. اینها محصولات اساسی هستند که در هر دو مورد ایران واردکننده است و افزایش تولید موجب خواهد شد که نیاز به واردات کمتر شود و حتی اگر با این دست فرمان پیش برود در سالهای آتی نیاز به واردات نخواهد داشت.