از نظر آموزه‌های قرآن، ایمان به خدا با ایمان به محمد مصطفی(ص) آمیخته شده است، به طوری که مدعی ایمان به خدا نمی‌تواند منکر ایمان به آن حضرت(ص) باشد، حتی اگر آن مدعی ایمان به خدا از امت‌های سابق باشد؛ زیرا همان طوری که ایمان مسلمانان نسبت به همه پیامبران(ع) شرط است، همچنین ایمان به محمد مصطفی(ص) شرط پذیرش ایمان امت‌های پیشین به خدا است. از نظر قرآن، هر چیزی نشانه و آثاری دارد که ایمان به محمد مصطفی(ص) نیز این‌گونه است. از همین رو در آیات قرآن نشانه‌ها و آثار این ایمان بیان شده و نویسنده در این مطلب بدان پرداخته است. 

***

ایمان به پیامبر(ص) شرط ایمان به خدا

خدا در قرآن می‌فرماید که پیروان خاتم‌النبیین(ص) نه تنها به پیامبر(ص) ایمان دارند، بلکه نسبت به همه پیامبران(ع) ایمان داشته و هیچ فرقی میان آنان نمی‌گذارند.(بقره، آیات 136 و 285؛ آل عمران، آیه 84)

همچنین پیامبران دیگر بر ایمان به خاتم‌النبیین(ص) تاکید داشته و نسبت به  ایشان بشارت داده‌اند.(ص، آیه 6) حتی حضرت آدم(ع) برای پذیرش توبه به خاتم النبیین و عترت طاهره توسل جسته و به شفاعت ایشان توبه‌اش پذیرفته شد.(بقره، آیه 37؛ روایات تفسیری)

از نظر آموزه‌های قرآنی، ایمان به آن حضرت(ص) نشانه‌ای از ایمان به خدا است و کسی که مدعی ایمان است، باید به آن حضرت(ص) به عنوان پیامبر ایمان داشته و به اطاعت از ایشان بپردازد. از این رو اطاعت از پیامبر(ص) عین اطاعت از خدا دانسته شده است(انفال، آیه 46) و اگر در جایی دیگر فرقی میان اطاعت خدا و ایشان و امامان(ع) گذاشته شده(نساء، آیه 59) برای بیان این مطلب است که آن پیامبر و امامان معصوم دارای فرمان‌هایی اجتماعی و نظامی هستند که ممکن است در قرآن وارد نشده باشد؛ اما اطاعت از این فرمان‌ها نیز نشانه‌ای از ایمان این افراد به خدا است. بنابراین نباید انتظار داشته باشند که فرمان آنان در محدوده فرمان‌های موجود در قرآن باشد، بلکه فرمان‌هایی دارند که بر اساس نیازهای زمان و مکان صادر می‌شود. از آنجا که فعل و قول آنان فعل و قول الهی است(نجم، آیات 3 و 4؛ انفال، آیه 17)، هر چه آنان فرمان می‌دهند حتی اگر در قرآن نباشد، حکم الله است؛ هر چند که بر اساس صراحت قرآنی تنها خدا، حاکم و شارع است:« إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ»(یوسف، آیات 40 و 67)؛ اما حکم آنان به عنوان معصومان(ع) حکم الهی است و آنان جز به وحی نطق نکنند و جز به وحی عمل خیری را انجام نمی‌دهند؛ چنان‌که خدا می‌فرماید: و آنان را امامان و پيشوايانى قرار داديم كه به فرمان ما هدايت می‌کردند و به ايشان انجام دادن كارهاى خیر و نيك و برپاداشتن نماز و دادن زكات را وحى كرديم و آنان‌پرستنده ما بودند.(انبیاء، آیه ۷۳)

به هر حال از نظر آموزه‌های قرآن، ایمان به حضرت محمد(ص) از ارکان ایمان به خدا است(نساء، آیه 136) کسانی به این حقیقت می‌رسند که به حقیقت ایمان رسیده باشند و اولوا الالباب این‌گونه هستند.(آل عمران، آیات 190 تا 193) 

خدا بارها از مردم خواسته تا به آن حضرت(ص) ایمان بیاورند و این ایمان را در اشکال گوناگون به نمایش و ظهور بگذارند.(نساء، آیات 136 و 170؛ اعراف، آیه 158؛ حدید، آیه 7؛ صف، آیات 10 تا 12)

قرآن می‌فرماید کسانی به آن حضرت ایمان خواهند آورد که حقایق قرآنی را چنان‌که هست بشناسند(مائده، آیات 83 و 84)؛ زیرا قرآن از چنان علوم ومعارفی برخوردار است که جز از طریق وحی دست یافتنی نیست.(بقره، آیه151) پس کسی که با این حقایق و علوم وحیانی آشنا شود و آن را به خوبی دریابد و ادراک کند، می‌فهمد که پیامبر(ص)در چه جایگاهی بس بلند است که معارفی بلند و سنگین به ایشان القا شده است که جز از طریق وحی به دست نمی‌آید.(نجم، آیات 3 و 4)

نشانه‌ها و آثار ایمان به پیامبر(ص) 

هر چیزی نشانه یا نشانه‌هایی دارد؛ چنان‌که هر چیزی آثاری دارد که می‌تواند مثبت و منفی باشد. بی‌گمان شناخت این نشانه‌ها و آثار می‌تواند برای درک حقیقت ایمان به محمد(ص) به عنوان رکن ایمان به خدا مفید و سازنده باشد و در‌باره خود یا  دیگران بر اساس آن قضاوت داشته باشیم.

قرآن بیان می‌کند که مومنان باید ایمان خویش به پیامبر(ص) را اظهار و آشکار کنند و آن را نهان و کتمان نکنند؛ (بقره، آیه 136؛ نور، آیه 47) البته گروهی هستند که به ظاهر مدعی ایمان به آن حضرت(ص) هستند ولی در عمل نشان می‌دهند که به ایشان کافرند؛ چنان‌که منافقان این‌گونه هستند و در امر ایمان به پیامبری آن حضرت(ص) دروغ می‌گویند(نور، آیه 47؛ منافقون، آیات 1 و 2)؛ بنابراین، لازم است تا از طریق نشانه‌ها ایمان راستین و دروغین از هم باز شناخته شود.

برخی از نشانه‌ها و آثار ایمان به آن حضرت(ص) از نظر قرآن عبارتند از:

1. اطاعت: کسی که مدعی ایمان به کسی است، از او اطاعت می‌کند؛ چرا که ایمان مستلزم اطاعت است.(نور، آیات 47 و 51) پس کسانی که از آن حضرت اطاعت نمی‌کنند و از فرمان‌هایش سرپیچی کرده یا نسبت به فرمان کسانی که ایشان نصب کرده عصیان می‌ورزند، مدعی دروغین ایمان بوده و در حقیقت به ایشان کافر هستند.

2. اذن خواهی: کسی که به حضرت محمد مصطفی(ص) ایمان دارد و آن ایمان خویش را نشانه‌ای از ایمان به خدا می‌داند، در کاری که وارد می‌شود از آن حضرت(ص) اذن می‌طلبد و بی‌اذن کاری نمی‌کند.(نور، آیه 92) پس کسانی که مدعی عقل و فهم بوده و سرخود کاری را  انجام می‌دهند، در حقیقت ایمان به پیامبر (ص) و جایگاه رفیع و بلند او به عنوان پیامبری که از همه حقایق آگاه است و خبر می‌دهد، نداشته و او را در سطح خویش یا کمی برتر می‌دانند.

3. مرجعیت پیامبر: پیامبر(ص) کسی است که نسبت به همه هستی از طریق وحی آگاهی داشته و از علم غیب برخوردار است.(جن، آیات 26 و 27) ایشان کسی  است که قول و فعل او همان قول و فعل الهی است.(نجم، آیات 3 و4؛ انفال، آیه 17) بنابراین مومن حقیقی درهر کاری حتی اگر در قرآن حکم آن نیامده باشد، از پیامبرش پیروی و اطاعت می‌کند. در اختلافات و منازعات و مشاجرات علمی و عملی برای آن حضرت مرجعیت قائل است و به ایشان مراجعه می‌کند.(نساء، آیات 59 و65) البته از آنجا که معصومان از اهل بیت عصمت و طهارت(ع) از عصمت برخوردار بوده(احزاب، آیه 33) و ولایت الهی برای آنان اثبات شده، آنان را مرجعیت داده و به آنان نیز مراجعه کرده و اطاعت فرمان می‌کند(نساء، آیات 59 و65)؛ چرا که اکمال دین اسلام و اتمام نعمت الهی با ایشان است.(مائده، آیات 3  و 55) 

کسی که از پیامبر(ص) و امام معصوم(ع) به عنوان مراجع الهی اطاعت نمی‌کند، در ایمان خویش دروغ می‌گوید؛ چرا که از نظر قرآن نشانه ایمان به خدا در ایمان و اطاعت از پیامبر(ص)و اولوا الامر از امامان معصوم(ع) براساس آیات قرآن و روایات تبیینی و تفسیری پیامبر(ص) متجلی است.

4. محبت: ایمان به آن حضرت(ص) با محبت آمیخته است و اگر کسی مدعی ایمان است باید نسبت به ایشان از چنان محبتی سرشار باشد که حتی خویشان را به‌خاطر محبت ایشان در صورت تضاد کنار بگذارد و محبت شدیدی نسبت به آن حضرت(ص) داشته باشد.(توبه، آیه 24) این محبت شدید است که اجازه نمی‌دهد تا با خویشان دشمن آن حضرت(ص) ارتباط برقرار کند بلکه حتی به جنگ آنان برود و در صورت نیاز حتی خویشان خویش را برای دفاع از آن حضرت (ص) به قتل برساند. 

5. صداقت و راستی: یکی از نشانه‌های ایمان به آن حضرت(ص) صداقت و راستی در شخص است؛ زیرا مومن کسی است که در هر چیزی صادق است و صدق او در قول و فعلش آشکار می‌شود. از همین رو خدا مومنان حقیقی به ایشان را جزو صادقین بر می‌شمارد.(حجرات، آیه 15)

6. پرداخت خمس: پرداخت خمس به عنوان یک واجب مالی از نشانه‌های اطاعت از پیامبر(ص) است و کسی که خمس را نمی‌پردازد در ادعای ایمان به آن حضرت(ص) صادق نیست.(انفال، آیه 41) 

7. هدایت: انسان یا در مسیر هدایت و رستگاری است یا گمراهی و شقاوت ابدی. از نظر قرآن، ایمان به خدا که در ایمان به پیامبرش تجلی می‌کند، موجب هدایت انسان به سوی خدا و رستگاری ابدی می‌شود و کسی نمی‌تواند هدایت و رستگاری را در جایی دیگر بجوید.(بقره، آیات 136 و 137)

۸. طلب استغفار: پیامبر(ص) در پیشگاه خدا از جایگاه بس بلندی برخوردار است تاجایی که استغفار و شفاعت او موجب رهایی و رستگاری مردمان می‌شود. بنابراین کسی که مدعی ایمان به آن حضرت(ص) است به ایشان توسل جسته و از ایشان شفاعت می‌خواهد و برای رهایی از مشکلات طلب استغفار می‌کند؛ یعنی از آن حضرت می‌خواهد تا برای او استغفار کند؛ زیرا وقتی شخص استغفار کند و از آن حضرت بخواهد تا استغفار کند، خدا را غفور می‌یابد و خدا به سوی او باز می‌گردد و راه وی را اصلاح می‌کند؛ چنان‌که خدا به‌صراحت می‌فرماید: و ما هيچ پيامبرى را نفرستاديم مگر آنكه به توفيق الهى از او اطاعت كنند و اگر آنان وقتى به خود ستم كرده بودند پيش تو مى ‏آمدند و از خدا آمرزش مى‏ خواستند و پيامبر نيز براى آنان طلب آمرزش می‌کرد قطعا خدا را توبه‏ پذير مهربان مى‏‌يافتند.(نساء، آیه ۶۴) از این آیه همچنین دانسته می‌شود که اطاعت از رسول‌الله(ص) به اذن و فرمان الهی است و کسی که از  ایشان اطاعت می‌کند در حقیقت از خدا اطاعت می‌کند و کسی که سرپیچی کند از خدا سرپیچی کرده و نسبت به او عصیان ورزیده است.

9. پذیرش احکام قضایی پیامبر: ایمان به خدا زمانی تحقق می‌یابد که نشانه‌ها و آثار آن در زندگی بروز کند. اگر کسی فلسفه زندگی اش قرآنی و براساس ایمان به خدا باشد، این فلسفه در سبک زندگی شخص بروز و ظهور می‌کند. بنابراین، با نگاهی به سبک زندگی شخص می‌توان دانست که بر ایمان است یا بر کفر؟ از نظر قرآن، کسی که در مشاجرات و مسائل قضایی به آن حضرت مراجعه می‌کند، اهل ایمان است و اگر کسی مراجعه نکند یا پس از مراجعه احکام قضایی ایشان را نپذیرد، در ایمان خود دروغگو  است و اصولا ایمان ندارد؛ خدا می‌فرماید:...به پروردگارت قسم كه ايمان نمى ‏آورند مگر آنكه تو را در مورد آنچه ميان آنان مايه اختلاف است داور گردانند سپس از حكمى كه كرده‏‌اى در دلهايشان احساس ناراحتى و ترديد نكنند و كاملا سر تسليم فرود آورند.(نساء، آیه ۶۵) البته این حکم اختصاص به آن حضرت(ص) ندارد بلکه از احکام غیر اختصاصی است که درباره اولوا الامر از امامان معصوم(ع) نیز جاری است. همچنین براساس روایات و توقیعات معصومان(ع) این حکم در زمان غیبت در‌باره عالمان اسلامی فقیه که دارای ولایت هستند، نیز جاری و ساری است.(کتاب الغیبهًْ، ص 290، ح 247؛ کمال‌الدین و تمام النعمهًْ، ج 2، ص 483، باب 45، ح 4؛ وسائل‌الشیعهًْ، ج 27، ص 131، ح 33401)

10.  تسلیم مطلق: بر اساس آیه 65 سوره نساء، تسلیم مطلق بودن در برابر اسوه حسنه الهی(احزاب، آیه 21) امری واجب و نشانه‌ای از ایمان است. پس کسی که مدعی ایمان به خدا است و در برابر پیامبر(ص) و اولیای معصوم الهی(ع) تسلیم محض نیست، در ایمان خویش صادق نیست.

11. رستگاری: ایمان به آن حضرت(ص) به عنوان رکن ایمان به خدا، موجب رستگاری و فلاح انسان است و کسی که به ایشان ایمان نداشته باشد، رستگاری دنیا و آخرت را به دست نمی‌آورد.(صف، آیات 10 تا 12)

12.  بهره‌مندی از سعادت و خیر: ایمان حقیقی به پیامبر(ص) موجب خیر و سعادت دنیا و آخرت است.(صف، آیات 10 و 11) بنابراین کسانی که به آن حضرت(ص) در قول و فعل ایمان ندارند، از سعادت و خیر دنیوی و اخروی بهره‌مند نخواهند بود و نعمت‌های مادی در اختیار ایشان، چیزی جز آزمون الهی نیست.

13. پیروزی: ایمان به آن حضرت(ص) موجب پیروزی در زندگی و امور آن است؛ زیرا هر کسی به آن حضرت ایمان داشته باشد، از طرق عادی و غیر عادی مورد عنایت و فضل الهی خواهد بود و پیروزی حقیقی برایش رقم خواهد خورد.(صف، آیات 10 تا 13) پس اگر کسی گرفتار شکست در امری شد، بداند که در اطاعت تخلف ورزیده و یا چنان‌که باید و شاید عمل نکرده است.

14. بهره‌مندی از مقام محسنان:  ایمان به آن حضرت(ص) انسان را به مقام محسنان می‌رساند و از آثار مقام آنان بهره‌مند می‌گرداند(مائده، آیات 83 و 85) که در آیات بسیاری از قرآن به این آثار اشاره شده است.

15.  مغفرت الهی: شکی نیست که انسان به عمد یا در اثر خطا و اشتباه یا تفسیر نادرست دیگران در شرایطی قرار می‌گیرد که نیازمند غفران الهی است که نوعی حفاظ برای او ایجاد می‌کند و رحمت را به سوی او جلب و نقمت ومصیبت را دفع یا رفع می‌کند. بنابراین، انسان همواره نیازمند مغفرت الهی است حتی اگر پیامبر باشد.(فتح، آیات 1 و 2) از نظر آموزه‌های قرآن، مغفرت الهی شامل کسانی می‌شود که به آن حضرت(ص) ایمان داشته باشند و کسی که ایمان نداشته باشد از مغفرت الهی محروم می‌شود.(نور، آیه 62؛ صف، آیات 10 تا 12)

16.  نجات از عذاب: از مهم‌ترین خطراتی که انسان با آن مواجه است، عذاب‌های دنیوی و اخروی الهی است. از همین رو اهل بیت عصمت(ع) نیز از آن هراسان و خائف بودند.(انسان، آیه 10) از نظر قرآن، تنها راه رهایی از عذاب‌های الهی ایمان به خدا و پیامبرش است.(صف، آیات 10 و 11)

17.  بهره‌مندی از نعمت‌های الهی: ایمان به آن حضرت(ص) موجب می‌شود تا شخص مومن از پاداش‌ها و نعمت‌های اخروی الهی بهره‌مند شود.(آل عمران، آیه 199؛ نساء، آیه 162؛ حدید، آیه 7؛ صف، آیات 10 تا 12)